Drzewo życia9

giem schodzi w podziemia. O zachodzie obowiązywało wiele zakazów. Do najbardziej znamiennych zaliczyć trzeba zakaz spania w tym momencie, motywowany obawą, iż dusza może odłączyć się od ciała i „zajść” wraz ze słońcem.

Zachód słońca to przełomowy moment doby (podobnie jak wschód), przejście dnia w noc, a więc w porę działania złych mocy, których siła ginie dopiero z pierwszym brzaskiem.

Przedstawione w tym rozdziale wierzenia uzupełniają zarysowany poprzednio obraz świata, tworząc jednocześnie pomost między nim a następną częścią naszych rozważań, w których jeszcze niejednokrotnie będziemy musieli wracać do kosmologii ludowej. Niemniej jednak już teraz stwierdzić można z całą pewnością, że w olbrzymiej różnorodności wyobrażeń o świecie daje się zauważyć kilka przewijających się bezustannie idei porządkujących je i organizujących # swoistą, całościową wizję. Nabiera to szczególnej wymowy, jeżeli pamiętamy, iż wierzenia ludowe współistniały często z wiedzą naukową, coraz skuteczniej docierającą na wieś w tym okresie, z którego pochodzą wykorzystywane przez nas materiały. Nie wspominamy nawet o konkurencyjnej w jakimś sensie, chrześcijańskiej wizji świata. Co najbardziej może w tej sytuacji zaskakiwać, to względna co prawda, ale niewątpliwa spójność najogólniejszych części światopoglądu ludowego, jego zasadniczych myśli.

Nasuwa się ponadto ogólna uwaga o charakterze myśli ludowej. Nie była ona oderwana od rzeczywistości. Przeciwnie, z tego, co mieliśmy możność zaobserwować, wynika, że „zabrała się do rzeczy najtrudniejszych: systematyzacji na poziomie danych bezpośrednio

92