DSC00588

GRUPA LITERACKA A MODEL POEZJI 203

dzenia, przyjęty w analizie utworu czy procesu rozwojowego*. Jak przejść od socjologii życia literackiego do socjologii dzieła?

A także: jak przejść od jednej dziedziny socjologii życia literackiego do drugiej?

Odpowiedzi szukać należy, jak się zdaje, w teorii komunikacji literackiej. Właśnie komunikacja literacka jest tym czynnikiem, który pozwala ujawnić związek obu sfer; dopiero gdy się je traktuje łącznie, ukazać można ich wagę. Zadaniem zasadniczym instytucji literackich, niezależnie od tego, czy mają one status formalny czy nieformalny, jest tworzenie warunków i sytuacji, w których mogłaby się krystalizować komunikacja literacka, zmierzają one do nadania jej pewnego kształtu, wprowadzenia na tory, które by jej zapewniały założoną z góry skuteczność społeczną. Sprawdzianem tej skuteczności jest to, co nazywam rozpoznawalnością dzieła literackiego, czyli pewna umiejęthość lektury, której konsekwencją jest wprowadzenie czytanego dzieła w obręb pewnych ukształtowanych stylów, a więc odkrycie w nim ogólnie obowiązujących w epoce wzorców. Tak pojęta rozpoznawalność prowadzi zarówno ku analizie funkcjonowania dzieł literackich wśród różnych grup publiczności, jak ku analizie utworów jako pewnych realizacji wzorcowych (gatunkowych, stylistycznych, itp.).

* Zob. teorię aspektu w rozprawie S. Ossowskiego, Punkty widzenia, tezy, dyrektywy (Rozważania nad typami sporów w problematyce społecznej), w tomie: O osobliwościach nauk społecznych, Warszawa 1962. Przypomnijmy, że Ossowski jest autorem niezwykle ciekawej pracy: Socjologia sztuki, przegląd zagadnień, „Przegląd Socjologiczny” 1936, t.,IV. Stwierdza on, że „Z [...] socjologicznego punktu widzenia dzieło sztuki będzie nas interesowało co najmniej w trojaki sposób:

1)    jako pewien wytwór życia społecznego;

2)    jako przedmiot pewnych reakcyj emocjonalnych, ukształtowanych pod wpływem środowiska społecznego;

3)    jako ośrodek pewnych nowych stosunków społecznych.

W pierwszym wypadku interesuje nas geneza dzieła, podłoże, z którego dzieło wyrasta; w drugim przypadku interesuje nas wrażenie, jakie dzieło wywołuje wśród widzów i słuchaczy; w trzecim — nowa rzeczywistość społeczna, jaka się wokół dzieła kształtuje” (s. 465).

_y ......_