DSC00590

GRUPA LITERACKA A MODEL POEZJI 205

rę jednolitą pozycję. Innymi słowy: przez grupę literacką skłonny byłbym rozumieć taki zespół, który tworzy wspólny plan działania literackiego; inne czynniki spajające grupę są z tego punktu widzenia zjawiskami ubocznymi.

Tego typu czynniki wiążące (np. towarzyskie) występować muszą zawsze, są elementem koniecznym, ale nigdy — z przyjętego tu punktu widzenia — nie mogą zająć pozycji dominującej. Ta zaś przypaść może dwóm innym elementom: sytuacji literackiej w epoce formowania i — następnie — wykrystalizowania grupy oraz programowi literackiemu. Są one zwykle ściśle ze sobą związane, dają się jednak jako czynniki spajające grupę precyzyjnie rozdzielić.

Sytuacja literacka w danym momencie historycznym może stanowić czynnik wiążący grupę o tyle, o ile jej członkowie określają swoje wspólne cele ze względu na nią, tzn. o ile usiłują wspólnie się usytuować na literackim rynku. Elementem zasadniczym staje się określenie własnego stanowiska wobec tego, co się dzieje w bieżącym życiu literackim, a więc — swoiste zajęcie pozycji. Dokonuje się ono przede wszystkim za sprawą wskazania, czym własne położenie ma się różnić od innych stanowisk, praktyk, propozycji. W konsekwencji, zajęta przez grupę pozycja stanowi w mniejszym lub większym stopniu ich wypadkową, układ elementów otoczenia decyduje o jej istocie. W wyniku tak zarysowującej się odrębności dla grupy literackiej i jej wewnętrznej spoistości ważniejszy jest zespół zakazów od zespołu nakazów. Albo — łagodniej — ważniejsze są wskazania negatywne od pozytywnych. Wskazania negatywne, bo chodzi o wyodrębnienie się spośród zarysowujących się lub już ukształtowanych tendencji, które w danej sytuacji literackiej są istotne, na sposób zaś wyodrębnienia kładzie się mniejszy nacisk, nie przedstawia się programu, nie troszczy o uzasadnienia teoretyczne. Nieliczne, prawie z zasady ogólnikowe wskazania programowe są dla spoistości grupy zjawiskiem dalszoplanowym (tym bardziej iż — jak w przypadku Ska-mandra — brak programu stać się może świadomym założeniem). Z przyczyny, że tego rodzaju grupy kształtują się prze-