DSC00606

GRUPA LITERACKA A MODEL POEZJI 221

Ukształtowanie modelu poezji stanowi niejako sprawdzian skuteczności działania grupy. Wzorzec skamandrycki jest już nie tylko swojego rodzaju biletem wizytowym grupy jako pewnego typu instytucji literackiej, staje się współczynnikiem komunikacji literackiej.

Dla historyka literatury jest to fakt o dużym znaczeniu. Po pierwsze z tej racji, że grupa literacka interesuje go przede wszystkim (jeśli oczywiście zmierza do uogólnień teoretycznych i nie chce pozostać w sferze poczynań kronikarskich) o tyle, o ile rozpowszechni i utrwali swój model poezji, bądź pośrednio przyczyni się do utrwalenia (grupa może przejąć wzorzec istniejący wcześniej). Po drugie: istniejące w świadomości literackiej modele poezji dają historykowi narzędzia analizy, po odpowiednim zracjonalizowaniu i uściśleniu stają się kate-

przez inną grupę, jest płynna i może się zacierać. Tak więc na ogół odróżnia się dzisiaj z łatwością ukształtowane w latach dwudziestych modele poezji skamandryckiej i awangardowej, ale już pojawiają się głosy, które negują występowanie różnic między nimi. Tak się stało w polemice zainaugurowanej przez Odę do turpistów Przybosia. Ireneusz Iredyński w wierszowanym Traktacie o kazaniu stwierdza po przedstawieniu stanowisk i sytuacji obydwu grup:

Czas Awangardę ze Skamandrem pogodził Skamander był ptakiem, co śpiewał pod nożem Awangarda szybką w chacie pobielonej, w której się odbijały chmury Jak konstrukcje („Nowa Kultura” 1962, nr 17)

Tak zrównanym Skamandrowi i Awangardzie przeciwstawia autor tej wierszowanej polemiki własne pokolenie poetyckie oraz poetów wileńskich z lat trzydziestych. Nie jest wykluczone, że stanowisko, sformułowane przez Iredyńskiego, zdobędzie mocną pozycję i że różnice między Skamandrem i Awangardą zatrą się w świadomości literackiej, bądź zostaną utrzymywane na zasadzie przyzwyczajenia, jako swego rodzaju przeżytek. Wtedy — być może — mówić się będzie o stylu czy poetyce lat dwudziestych XX w., a kategorią zasadniczą stanie się pokolenie literackie. Kto wie zresztą, czy kariera kategorii pokolenia w stosunku do danej sytuacji historycznoliterackiej nie jest wynikiem wzrastającej perspektywy czasowej, z której widzi się ogólną wspólnotę, a nie dostrzega różniących subtelności.