DSC00594

GRUPA LITERACKA A MODEL POEZJI 209

się ona w momencie przełomu literackiego, na który złożyły się: odzyskanie niepodległości, momentalnie zmieniające społeczną rolę literatury w stosunku do ubiegłowiecznej koncepcji pisarza i jego obowiązków wobec narodu, kryzys młodopolskiego. rozumienia literatury z jego egotycznym estetyzmem, zainteresowanie współczesną problematyką cywilizacyjną, to zainteresowanie, które w literaturach zachodnich (zwłaszcza francuskiej) ujawniło się w ostatnich latach wieku XIX i poprowadziło do ostrej reakcji antysymbolistycznej⁷. Przełom literą cki określiłbym jako dynamiczną sytuację niewy-krystalizowania, sytuację, w której pojawia się ruch, lansujący nowe propozycje literackie, mieszające się ze sobą, wchodzące w różnorakie, niemal z reguły krótkotrwałe związki; które się rozpadają w dalszych stadiach rozwoju (sytuacjach wykrystalizowanych), sytuację, w jakiej nowe programy i. rozwiązania mieszają się w różnoraki sposób z tym, co odziedziczone w spadku po epoce poprzedniej, co trwa — mimo ostrej negacji, jaką się w tym kierunku zwraca, trwa bądź na mocy inercji i przyzwyczajenia, bądź jako wynik faktu, że nie można przezwyciężyć od razu wzorca literackiego, który zdobył sobie w poprzednim etapie rozwoju silną pozycję. Te trzy Więc czynniki: odzyskanie niepodległości, reakcja antymoder-nistyczna, zasadnicza aprobata współczesności były głównym wyznacznikiem w momencie formowania się Skamandra, którego istota i losy stają się zrozumiałe tylko w związku z tymi punktami wyjścia.

ii" Dzieje się tak dlatego, że Skamander nie powstał jako grupa rewolucyjna, której zadaniem było dokonanie przemian na rynku literackim; przemiany były wynikiem procesów dokony-wających się poza nim, były wynikiem swoistej logiki wypadków, tak historycznych, jak artystycznych, powstał zaś jako grupa, której członkowie orientowali się w charakterze i kie-

¹ Tutaj jedynie te sprawy sygnalizuję, omawiam je szerzej w książce: Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka (Warszawa 1962), oraz we W stępie do Wierszy wybranych J. Tuwima, opublikowanych w serii Biblioteka Narodowa, Wrocław 1964.

14 Style odbioru