DSC01313

20 PODSTAWOWE ZAGADNIENIA RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ

2.2. Zasady prawidłowej rachunkowości

Zaadresowanie informacji z rachunkowości do szerokiego kręgu odbiorców, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych, wymaga nadania tym informacjom uniwersalnego charakteru. Jest to możliwe dzięki upowszechnieniu zasad prawidłowej rachunkowości.

Zasady prawidłowej rachunkowości wyznaczają reguły jej prowadzenia, których stosowanie gwarantuje sprawne uzyskiwanie informacji, ich rzetelność, wiarygodność i użyteczność. Wśród zasad prawidłowej rachunkowości nadrzędne znaczenie ma zasada prawdziwego i wiernego obrazu. Zgodnie z nią jednostki gospodarcze mają obowiązek ukazywania rzeczywistej sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Warunkiem realizacji tej zasady jest przestrzeganie zasad prawidłowej rachunkowości, takich jak:

a)    zasada kontynuacji działalności, w myśl której zakłada się, że przedsiębiorstwo będzie funkcjonować w niezmniejszonym istotnie zakresie w dającej się przewidzieć przyszłości, którą wyznacza okres roku,

b)    zasada ciągłości, która zobowiązuje do prowadzenia ksiąg rachunkowych w sposób ciągły od momentu ich założenia, czego przejawem jest fakt, że bilans zamknięcia dla danego roku jest zarazem bilansem otwarcia dla następnego roku,

c)    zasada porównywalności, której realizację umożliwia stosowanie w kolejnych latach jednakowych zasad ewidencji, rozliczania, grupowania danych oraz prezentacji informacji, a w wypadku zmian — podanie ich przyczyn i skutków dla wyników finansowych oraz zapewnienie porównywalności danych ze sprawozdaniem za poprzedni rok obrotowy,

d)    zasada periodyzacji, wymagająca prowadzenia ewidencji księgowej z podziałem na lata obrotowe oraz okresy sprawozdawcze (miesiące),

e)    zasada memoriałowa, według której przychody i koszty muszą być przypisane do okresów, których dotyczą, niezależnie od momentu wpływu gotówki lub dokonania zapłaty,

f)    zasada ostrożności (ostrożnej wyceny), która wymaga przeprowadzenia wyceny aktywów i pasywów tak, aby ukazać rzeczywisty stan majątku i nie zniekształcić wyniku finansowego,

g)    zasada istotności, której przestrzeganie zapewnia zamieszczenie w sprawozdaniach finansowych informacji, mających istotne znaczenie dla oceny sytuacji oraz podjęcia określonych decyzji,

h)    zasada udokumentowania, zgodnie z którą wszystkie zapisy w księgach rachunkowych muszą być dokonane na podstawie dowodów księgowych.

Omówione zasady prawidłowej rachunkowości znajdują odzwierciedlenie w regulacjach dotyczących rachunkowości, o których będzie mowa w dalszej części rozdziału.

2.3. Regulacje w zakresie rachunkowości finansowej

Wraz z rozwojem międzynarodowych powiązań gospodarczych obserwuje się od lat pięćdziesiątych XX w. dążenie do standaryzacji zasad rachunkowości w celu ujednolicenia jej pojęć i rozwiązań na skalę międzynarodową. Dzięki temu informacje prezentowane w sprawozdaniu finansowym mogą być właściwie zrozumiane i identycznie interpretowane zarówno przez jednostkę sporządzającą sprawozdanie, jak i przez osoby korzystające z zawartych w nim informacji. Umożliwiają to regulacje dotyczące prowadzenia rachunkowości i sporządzania sprawozdań finansowych. Ze względu na zasięg regulacje te można najogólniej podzielić na ponadpaństwowe i krajowe.

Ponadpaństwowe regulacje rachunkowości są rezultatem prac prowadzonych przez międzynarodowe organizacje zajmujące się standaryzacją zasad rachunkowości, jak na przykład Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standard Committee — IASC), Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board — IASB), grupy robocze ekspertów rachunkowości przy ONZ. OECD, Komisji Europejskiej.

W krajach należących do Unii Europejskiej, a także do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, podstawowe znaczenie mają dyrektywy Unii dotyczące rachunkowości oraz Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF).

Do rachunkowości odnoszą się znowelizowane dyrektywy unijne dotyczące:

—    rocznych sprawozdań finansowych spółek (tzw. IV dyrektywa),

—    skonsolidowanych sprawozdań finansowych,

—    rocznych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych,

—    rocznych skonsolidowanych sprawozdań finansowych towarzystw ubezpieczeniowych.

Spośród wymienionych dyrektyw szczególną rolę w procesie harmonizacji rachunkowości finansowej krajów UE odegrała IV dyrektywa, obejmująca zagadnienia dotyczące: zasad prawidłowej rachunkowości, jej struktury, zasad wyceny, konstrukcji zamknięć (sprawozdań) rocznych, trybu ich weryfikacji i publikacji.

W krajach UE na mocy postanowienia Komisji Europejskiej z grudnia 2004 r. (rozporządzenie nr 707/2004 r.) została też dopuszczona do stosowania większość istniejących Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR), mających szerszy zasięg niż dyrektywy unijne. Regulacje wydawane przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości — RMSR (International Accounting Standars Board — IASB) obejmują¹:

' W praktyce wszystkie wymienione grupy regulacji są określone wspólnym mianem MSSF.