DSC02171

85

Stanowisko Onufrego Kopczyńskiego wobec neologizmów

zresztą Jepszy niż kapeluszek z Gr fr), pisamia ' ortografia dawn. ' kancelaria ’; w klasyfikacji znaczeniowej wyrazów imiona krzesne, wyrazy Duchów. Na ogół neosemantyzmy Kopczyńskiego nie były poprzednio nazwami konkretnych, fizycznych przedmiotów i nie miały wyrazistego zabarwienia uczuciowego, por. np. wzgląd, szczególny, postać. Niektórych używano w języku naukowym innych dyscyplin, np. matematyki: odcinek, nawias, nieformny.

3. Funkcja neologizmu

Ażeby zbadać, jaka jest funkcja neologizmów Kopczyńskiego, należy porównać je z terminami używanymi poprzednio. W ten sposób dowiemy się, co nowego wnoszą do języka naukowego gramatyki.

A. Niewątpliwie w wielu wypadkach można stwierdzić funkcję purysty-czną neologizmu, to znaczy główną przyczyną jego powstania jest chęć spolszczenia terminologii gramatycznej. Puryzm (używam tego wyrazu bez ujemnego zabarwienia) łączy się tu z dbałością o rozszerzenie oświaty. Pogląd taki rodził się w wielu umysłach XVIII wieku, a zwolennicy tej teorii cytowali Condillaca, który twierdził, że „nauki byłyby łatwe, gdyby ich udzielano przy pomocy wyrazów zrozumiałych dla każdego”.⁴⁸ Tezę o współzależności rozwoju języka i nauki wypowiada również Kopczyński, mając na uwadze ówczesny stan szkolnictwa w Polsce: „bo nałóg w szkołach pospolitych nabyty nazywania tych rzeczy [nauk] po cudzoziemsku był zawsze na przeszkodzie bogacenia ięzyka swego i udzielania nauk całemu w powszechności narodowi” (Kop P III 159).

Później myśl taką dobitnie wyraził Jan Śniadecki: „Język Matematyki tak jak każdej innej nauki, zbliżać się powinien, ile można, do języka pospolitego” (Dzieła, t. 3, 195).

Poprzednicy Kopczyńskiego mieli na ten temat nieco inne zdanie. Benedykt Chmielowski nie uznawał polskich terminologii naukowych, a Szy-larski obawiał się, że nowa terminologia utrudni rozumienie rzeczy.

„Persuade que les arts seroient plus faciles, s'il etoit possible de les enseigner avec des mots familiers a tout le monde [...]. [Etienne Bonnot] de C o n d i U a c, Coun detude [...], par..., | 1: Grammaire, Parmę 1775, s. 3. Kopczyński w Przypisach podaje bardzo obszerny cytat z Condillaca: „W tym narodzie, zdaniem Kondyllaka, ięzyk jest bogaty, gdzie Sztuki i Umiejętności są wydoskonalone (...]. Ten by ięzyk był naydoskonalszy, który by,

..... .    ~I., .„I ,I, m,y.gn    -----*    -    -    a i ■ B