DSC02177

Stanowisko Onufrego Kopczyriskiego wobec neologizmów

91

nowią jednocześnie część terminologii, jaką się posługiwał. Chodzi tu o ta-tje wyrazy, jak spółgłoska, złożony, czas teraźniejszy, słowo posiłkowe itd. Chociaż nie można nazywać Kopczyriskiego jedynym twórcą polskiej terminologii gramatycznej, jednak on właśnie zdecydował o takim, a nie innym, jej ogólnym zaiysie.

Obecnie w wielu wypadkach używa się terminów Kopczyńskiego równo-izędnie z dawnymi, łacińskimi z pochodzenia, co świadczy o słabości tendencji purystycznych w dzisiejszej nauce.

Rozpowszechnieniu się terminologii Kopczyńskiego sprzyjał fakt, że podręczniki, których był autorem, obsługiwały szkoły jako obowiązujące; niemałą też rolę odgrywały zalety samych dzieł: jasność i przystępność wykładu, język pozbawiony makaronizmów i chaosu terminologicznego, jaki panował w innych gramatykach. Mimo to w roku 1816, już po ustaleniu się sławy Kopczyńskiego, Jacek Idzi Przybylski w dziełku Klucz staroświatni-ay [...]⁴⁹ wystąpił z propozycją całkowicie różnej terminologii gramatycznej - oczywiście, bez powodzenia. Ostatecznie przyjęła się terminologia Kopczyńskiego, która nie będąc pierwszą terminologią polską - jak dotąd widocznie najbardziej odpowiadała posługującym się nią gramatykom.⁵⁰

Wykaż skrótów

Cellar    - Krzysztof Cella rius, Ułacniona grammatyka łacińska [...};

wydana naprzód po niemiecku przez... teraz zaś w polskim sporządzona ięzyku ku używaniu w szkołach ewangelickich polskich W. X. Lit., Królewiec 1725.

⁴⁹J. I. Przybylski, Klucz slaroświatniczy do szęściudziesiąt dwu śpiewów Homera i Kwinta w rubrykach całego abecadła, Kraków 1816. Próbkę terminologii Przybylskiego podaje S. Ro-spond w „Języku Polskim", 25, 1945, s. 17.

⁵⁰ Już po wydrukowaniu pracy odszukałam nast. terminy: /. dwoykowa, sp. samowładny Dóbr 24-25; słouia-wsuzątek Moszcz 71. U. Kop: l. podwójna, tryb mogący || możny, inMtmlów. [Tekst tej rozprawy został opublikowany poprzednio w „Zesz. Nauk. UMK” 1959, z. 2, Filologia Polska (1), tutaj wprowadzono nowe terminy: neologizm zamiast nowotwór, w obrębie neologizmów wyróżniono innowacje wyrazowe i słowotwórcze oraz znacze-jjtwe (neoscmantyzmy). Streszczenie pracy ukazało się w „Sprawozdaniach Poz. Tow. Nauk.” 1957, nr 2. Tekst niniejszy nie zawiera Dodatku z indeksem terminów gramatycznych.]