DSC02352 (3)

LXIV O ISTOTNY SENS »HAMLETA«

(1838—1903), Jan Giełgud, Laurence 01ivier i ffll 1 we Francji ostatnio Jan Ludwik Barrault¹.

Problem istotnego sensu »Hamleta«. O wczesny i i stałej popularności Hamleta świadczą też liczne ’ wydania osobne tragedii, w wieku XVII podejmo-wąne aż dziewięć razy, oraz liczne wzmianki przy. godne o bohaterze w utworach pisarzy angiel. | skich. Około stu tych wzmianek zawiera książki 1 J. Munro, The Shakespeare Album-Book (Londyn i 1909). W wieku XVIII uznanie dla tragedii i jej I bohatera, pojmowanego w renesansowym znaczę- i niu, reprezentującego dzielność, odwagę i sprawie- I dliwość w wymierzaniu kary, widoczne jest w dzie- I łach wielu wybitnych twórców z lordem Shaftesbu- j rym i Samuelem Johnsonem na czele. Tradycja sceny elżbietańskiej i jej konwencje dotyczące istoty bohatera renesansowego trafiały jeszcze wówczas do umysłów publiczności i krytyków, mimo że wskutek wpływu teorii o tragedii pseudokla-sycznej nie tworzono już według kanonów elżbie-tańskich. Shaftesbury nazwał w roku 1711 Hamleta sztuką narodową, najbliższą sercu Anglików, zawierającą pełnię nauki moralnej.

W zapatrywaniach tych zaszła pod koniec wieku XVIII charakterystyczna zmiana. Pojawił się wówczas problem właściwego ujmowania istotnego sensu

sztuki o Hamlecie. Problem ten powstał w okitw wczesnego romantyzmu, pod koniec wieku XVIII, zaprzątał umysły krytyków w ciągu całego wieku XIX. i w pewnym stopniu zaprząta je do cłiwili obecnej. Krytycy podzielili sią, mówiąc ogólnie, na dwa wielkie obozy, wyrażające dwa przeciwstawne

poglądy - -w zależności od tego, na co -w ocenie

swojej kładą główny nacisk:    na rolą charakteru

czy na rolą akcji w utworze scenicznym.

Spór wynikł, jeśli siągać genetycznie do jego źródeł, z Arystotelesowej definicji istoty tragedii; na krótko przed swoją śmiercią, w roku 322 p. n. e. uznał Arystoteles w Poetyce swojej, uwzględniając dzieła dramaturgów greckich., Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa i innych mistrzów w prowadzeniu akcji, tę właśnie cechą za fundamentalną dla tragedii: pisze on:

Twierdzimy przeto, że podstawową zasadą, jakby życiem. i duszą tragedii, jest. fabuła, a charakter rzeczą wtórną. Twierdzimy, że tragedia jest przede wszystkim naśladowaniem akcji i że dla niej w pierwszym rządzie wprowadza sią osoby w niej działające ⁷.

Komentatorzy renesansowi wyprowadzili z ogólnych określeń Arystotelesa zasadę stosowania w utworze scenicznym jedności akcji, czasu i miejsca, które stały si^ sztywnym kanonem dla dr ama-turgów pseudoklasycznych •we Francji w w. XVII

1

Por. Halliday, op. cit., s. 237-238.

Bibl- Nai. Ser. II, Nr 20 (Szekspir: Hamlet)