DSC02453 (5)

coraz częściej pisze - narodu żydowskiego. Tyk, źe (Kiach rozmyślać nad syjonizmem. Sądzę, że Prus zaak-teb syjonistyczny właśnie dlatego, źe w swych propozycjach on kwestię toiną Wielce charakterystyczna jest pod tym względem na temat postulowanego związku Żydów z roi-opublikowałła w listopadzie 1897 roku. W dobrych radach, jakich KttUbw sńąj Pras syjooisionj. w syntetyczny sposób ponawia pisarz to w&zyst-ko, co przez tueroai ćwierć wieku postulował w zakresie organizacji społecznej Żydów na zKratacłi polskich że względu na wagę tej wypowiedzi pozwalam mbir jgp prrywnlanir obszernego cylatu: Jołżdy uczciwy i rozsądny syjonista -pilT‘ Prus - prędzej czy później musi współplemieucom swoim powiedzieć takie słowo: Moi drodzy, wyobraźcie sobie, że już jesteśmy w Palestynie, że jerozoiiim^ już odbs.Kk>waii-: a m\ juz posiadamy swoich sędziów i radców jak dawfiycł *.z<ioć*v- V- jakiż ic<i> sposób musielibyśmy zorganizować się. y/jaki.sposób rozwijać życie nasze. enoóby w tym tylko cdjj, aby nic umtzęć z gk*iuY Oto ip.ó:w3łb> fiajej syjomsu. musielibyśmy p?zede wszystkim po ż.vy\ &k wa/eboęge rodząic oszusto, -wyzyskiwaczy, paserów, st-rsK^zyicieiow i -Lyfji -pooc*u.^Łjye!:, -on    tę* !^zyrKjsz^_.narodowi. Po wtóre plusie}kiy -

r#i>    :£»»», >• -spysó-'. -ażeó) v    pięcoż^esia’ pipcem

tA*v. ;*•- .• -<• .•/.•-V. • :    >v>.^    e ÓW> jrmsfrd' jć'’*di£"

wen**:    ryocęt#'    i \/lke jitó'-

■tuszcie¹..    zjfeęttt .dłregaWgf,;    Jśwrtóć

ufrmw: :iv.iąa;?z yy*    . wę^ćstę⁴- nfteKfftwńki.' :C^xi clłemii. laulrprtyy

v    v jKę^HS¹ jttFOeieiskłi cv t 57! izseje, Jó której dz£ś

Crszę. Jźz^.yek .imian    syjonista — nie tyłku stjóteezrie.

ik? bttsIbgB&sfe' strrieme Kisze w&ie c-agróżórie w :ejże samej Palestynie, która *ihs jest remm-obiecam*..    .

Rtecepte i®- uzdrowiffiw żyttestwsr nowoczesna edukacja. wyeliminowanie 'ego, co Prus nazwał wcześniej „pracą szkodliwą**, a zwłaszcza podjęcie zajęć rolniczych, rsrzostaia wtńąż e same. zmienia się tytko miejsce, w którym mają ^iVne być realizowane. Nie ulega wątpliwości, że pisarze którego stosunek do \westu żydowskiej podlegał wszak" rozmaitym przemianom, w tym punkcie wykazuje wyjątkową konsekwencję, której nie osłabiły ani głosy polemiczne, ini praktyczne niepowodzenia. Prus, niezależnie od okoliczności, główne źródło nieszczęść żydowskich widzi w wadliwej organizacji społecznej, której zasadniczym czynnikiem jest brało ki asy rolniczej.

Ciekawe, że po raz pierwszy pogląd ten wyraził pisarz-" nie w tekście publicystycznym, u w nowelce zatytułowanej Sen Jakuba, opublikowanej już w 1875 roku. Głównemu bohaterowi we śnie ukazali się Żydzi, którym po przybyciu do

^m jCuner Codzienny", nr 309 z H listopada 1897, [w:] Kroniki, t. 15, s. 204.

Palestyny zabrakło chieba. Opisując podjęte przez meto próby rozwiązła* lago problemu, Prus wskazał na głębokie upośledzenie nk tylko struktury i fi ułomu j Żydów, ale i wynikające z niej ograniczenia mentalności. Ja« *e bo**sn pomysły przychodzą im do głowy? Otóż: zorganizować larg. „Wszyscy wołali pisze Prus - »Handel! handel!*. wszyscy dzień i noc wystawali przed sklepami, ale handlu nie było". Przyczynę takiego sianu rzeczy odsłonił zarządzony prze/ rabina spis ludności, który ujawnił, że jakkolwiek wśród rzesz żydowskich zgromadzonych w ziemi obiecanej są kupcy i rzemieśtaky wszgłkifj to jednak brak szlachty i chłopów. Prus. nie chcąc, by czytelnik miał jakiekolwiek wątpliwości, co z tego wynika, piszę: „me m więc komu pić wódki, pożyczać pieniędzy a nade wszystko żyta. kartofli i cieląt na targ przywozić*³⁰⁹. Uświa-domienię sobie tego: faktu nie prowadzi jednak Żydów do podjęcia ąajbamzi.ei choćby podstawowych prób uprawy ziemi (przypomnipm sobie    An

glika zagospodarowującęgo bezludna wyspęj. Hczeciwme jedyay lałMuek do-sttzogaja. v.' powrocie do opuszczonych chłopów i szlacht}, albc- w sprow^zemu iub dpSMtesłyrw.

ffez wątpień# pęśli porównać $00 J&ułfa # pozióCj>zym pubIicystyczttym¹, Widać iue riyfep poddbieióŁwu    ■ ló*#** ^pu&k

ćkłlT¹ w .tftfnmjp rfivsft*y -ygWt&w .># i p<    p#

:riodkÓ^

A**yd<4iej.^: -im**}. Jfedhsatei ieód#    ■.-&*&-?/ '&&&&&#■

■nem    zbeż^frU^ zarówno i*eriw>* ** .*ką -ów PohMi,

jśik'kronik# źżliśłhpś^fer.’• róku-f m,Żó/fet?-^rbhiłreiwy ma 2*' rlóziemię- óbłecairta. V akin# ;enóe </* ijr** rtHrfrt-óę-z^onktem dójści#. ieduakże pomiędzy tymi¹ dwom* pmfkfaftói ?;ih-Cały: sz&eg; tekstów publicystycznych. których¹ dełerw byjó na*te$łen*e'- wrzjj żydowskiego rolnictw# na ziemiach polskich, stimowracego Żydów i ich zgodńegówśpółistilietiia z/chróeśeljamkimi v<;półoby\vate*amr.

Podsumowując niniejsze-rozważania, warto przywołać słowa samego pisarza, który zastanawiając się nad wciąż nierozwiązaną kwestia żydowską, stwierdzał; że nie zależy ona „ani od rasy, ani od wyznania, ale od wadliwej społecznej organizacji Żydów”. Lud ten, kontynuował Prus, „zamiast posiadać w swoim składzie społecznym c-ztery [podkr. oryg.] klasy: rolnicza, przemysłowo-rze-mieśłniczą i inteligentną, posiada tylko jedną [podkr. oryg.) klasę handlową”³¹⁰. Gdzie indziej ujął to jeszcze dosadniej, pisząc: „Rasa żydowska, wyłącznie zajęta handlem, potwornieje”¹¹¹. Właśnie przeświadczenie o nieprawidłowej strukturze społeczno-ekonomicznej żydowskiej społeczności było źródłem wszelkich pomysłów Prusa na rozwiązanie kwestii, w tym przede wszystkim

³⁰⁹ B. Prus, Sen Jakuba, s. 247.

^jl° B. Prus, Z powodu 12,000,000..., cz. 5.

³¹¹ B. Prus, Kartki z podróży [Berlin|, cz. 4: 2 Torunia do Berlina, cz. 3, [w:] Pisma. 12£,s. 164.

1*3