DSC02470

przemocy był nowy kontekst prowadzenia wojen: ustanowienie podstaw państw SSB wych, uzyskanie przez te państwa pozycji najważniejszego podmiotu - i główne'^'*¹⁰' - stanowienia obywatelstwa i symboli zbiorowej tożsamości, krystalizacja nff§ll§§|B europejskiego systemu państw i europejskiej ekspansji poza granice Europy, a także ro^f° technologii służących intensyfikacji komunikacji i wojny.

13

Zwielokrotnione i rozbieżne nowoczesności „klasycznej” epoki nowoczesnej skrystalizowały się na przestrzeni XIX wieku i, zwłaszcza, w ciągu pierwszych sześciu lub siedmiu dekad wieku XX w rozmaitych terytorialnych państwach narodowych lub rewolucyjnych oraz w ruchach społecznych rozwijających się w Europie, w Amerykach i w społeczeństwach Azji i Afryki aż do lat powojennych. Kontury te — instytucjonalne i symboliczne, ideologiczne kontury nowoczesnych narodowych i rewolucyjnych państw i ruchów uważanych za ucieleśnienie nowoczesności — uległy współcześnie drastycznym zmianom w związku z nasileniem tendencji globalizacyjnych. Widać to we wzrastającej autonomii światowych sił kapitalistycznych, w nasileniu migracji międzynarodowych, w jednoczesnym umiędzynarodowieniu problemów społecznych, takich jak przestępczość czy prostytucja, co osłabia kontrolę państwa narodowego nad jego własnymi sprawami gospodarczymi i politycznymi pomimo ciągłego wzmacniania „technokratycznej” racjonalnej świeckiej polityki w różnych obszarach, takich jak edukacja czy planowanie rodziny. W tym samym czasie państwa narodowe utraciły część swojego - zawsze przecież ograniczonego — monopolu na przemoc wewnętrzną i międzynarodową na rzecz licznych lokalnych i międzynarodowych grup separatystów lub terrorystów, przy czym powtarzających się ciągle przypadków takiej przemocy nie jest w stanie kontrolować ani żadne z państw narodowych, ani skoordynowane działanie wielu państw. Jednocześnie procesy globalizacji wiążą się ściśle z amerykańską ekspansją w obszarze kultury - z hegemonią pozornie jednorodnych wizji i programów kulturowych. Dzieje się to zwłaszcza za pośrednictwem głównych mediów w wielu krajach na całym święcie, łącznie z krajami Zachodu, takimi jak państwa europejskie i Kanada.

Przede wszystkim podważone zostało centralne ideologiczne i symboliczne znaczenie państwa narodowego i rewolucyjnego, jego wizerunek jako charyzmatycznego siedliska zasadniczych elementów kulturowego programu nowoczesności i zbiorowej tożsamości. Jednocześnie wykształciły się nowe polityczne, społeczne i cywilizacyjne wizje, a także nowe wizje zbiorowej tożsamości. Te nowe wizje i tożsamości były propagowane przez niektóre rodzaje nowych ruchów społecznych. Takie „nowe” ruchy społeczne, jak ruch kobiecy czy ekologiczny, które rozwinęły się w większości krajów zachodnich, wszystkie blisko spokrewnione lub wręcz wyrastające z ruchów studenckich i protestów przeciw wojnie w Wietnamie z końca lat sześćdziesiątych i lat siedemdziesiątych, były symptomem ogólniejszej przemiany w wielu krajach świata, zarówno „kapitalistycznych”, jak i komunistycznych (jak Chiny) - zwrotu od ruchów nastawionych na państwo ku ruchom bardziej lokalnym. We wspólnotach muzułmańskich, protestanckich i żydowskich wyłoniły się ruchy fundamenta-listyczne, a wśród m.in. hinduistów i buddystów ruchy religijne zorientowane wspólnotowo, rozmaite zaś partykularne ruchy i tożsamości „etniczne”, stanowiące deformacje klasycznego modelu państw narodowych i rewolucyjnych, przybrały na sile szczególnie w ostatnich dwóch dekadach XX w. nie tylko w byłych republikach Związku Radzieckiego, lecz