DSC03222 (4)

Przy takim definiowaniu tekstu uwzględnia się nie tylko znaczenie elementów jęz.ykowych w nim użytych, ale także rolę czynników sytuacyjnych, wpływ uświadamianej wspólnej wiedzy nadawcy i odbiorcy na zintegrowany sens wypowiedzi.

W obu wypadkach mówi się, że tekst jest spójny, ale już na pierwszy rzut oka widać, jak różne są te dwa rodzaje spójności. Pierwsza bywa nazywana spójnością linearną czy strukturalną; odpowiada jej angielski termin c o h e s i o n. Druga określana jest jako spójność semantyczna czy globalna; stosowany też bywa termin koherencja (ang. coherence) (de Beaugran-de, Dressler, 1990).

Większość badaczy jest zdania, że wygodniejsze byłoby przyjęcie „słabej” definicji tekstu, zakładającej, że jest to jednostka koherentna, ale niekoniecznie wykazująca spójność strukturalną wyznaczaną określonymi wskaźnikami zespolenia. W Polsce stanowisko takie reprezentują Maria Renata Mayenowa (1979) oraz Andrzej Bogusławski (Dobrzyńska, Janus, 1983). W takim ujęciu tekst stanowi zadanie wymagające od odbiorcy inwencji i domyślności. Nie jest gotowym układem powiązanych sensów. Nie przekreśla to oczywiście zainteresowania wykładnikami spójności linearnej stosowanymi w różnych typach wypowiedzi. Tyle tylko, że nie uznaje się ich za nieodzowne. Ich obecność w wypowiedzi ułatwia jej odbiór, ujednoznacznia relacje zachodzące między poszczególnymi komponentami, nie jest jednak cechą konstytutywną tekstu.

Aby móc postępować dalej z tekstem jako z koherentną sekwencją wyrażeń, musimy w tej sekwencji rozpoznać jeden całościowy komunikat -pewną funkcjonującą dla określonego celu komunikacyjnego całość, wydzieloną z potoku innych zdarzeń językowych i pozajęzykowych. Istnienie tekstu, możliwość jego interpretacji zależą od wyrazistości granic ciągu. Do kwestii spójności tekstu i jego delimitacji wrócimy w dalszych rozważaniach.

ZDANIE W TEKŚCIE

Tekst zbudowany jest ze zdań. Ale zdania występujące w tekście nie stanowią prostej realizacji schematów składniowych przewidzianych w danym języku i wypełnionych jednostkami leksykalnymi przynależnymi do tego języka. Są one przystosowane do pełnienia funkcji komunikatywnej — mówienia czegoś o czymś. Służą przy tym do przenoszenia pewnej porcji informacji stanowiącej zazwyczaj cząstkę całego potoku informacyjnego.

W zdaniu użytym w wypowiedzi wyodrębniona zostaje ta część, która wskazuje lub nazywa przedmiot: to, o czym się mówi w tym zdaniu, oraz