DSC04101 (5)

XXXVI

^Jl 1 KRASZEWSKI, STARA BAŚŃ

f    XXVI    X I. KRASZEWSKI, STARA BAŚŃ

Teoria najazdu, ^lechickiego” nie znajduje obecnie zwolenników wśród badaczy początków państwa polskiego-

Podobaie-Ballądyna z uwągi na usytuowanie, nad Go-jjfęm wydarzeń dramatycznych oraz Rapsod I Króla Du-ęha (dostępny w wydaniu z roku 1847) mogły wpłynąć na pomysł Starej baśni, choć Słowacki był typem wyobraźni twórczej całkowicie obcy pisarzowi.

Spośród innych utworów naszych poetów romantycznych, które mogłyby być znane Kraszewskiemu, należy wymienić fragment nieukończonego dramatu Słowackiego Krak (ogłoszony w roku 1866) oraz dramat Cypriana Norwida Krakus, książę nieznany (1861), i poemat Teofila Lenartowicza Wanda opublikowany w roku 1876, a więc w roku ukazania się Starej baśni. Pomysł utworu znał Kraszewski z korespondencji z poetą. Lenartowicz wprowadza ponadto postaci legendarnych władców do swej Szopki (1849), no i do utworu O królu Popielu i o myszach (1895). Na ten temat mógł z poetą Kraszewski rozmawiać, kiedy go odwiedził we Florencji w 1887 r., niedługo przed swą śmiercią.

Wątpić jednak należy, czy poza ogólną inspiracją tematyczną wszystkie te, oczywiście chronologicznie wcześniejsze od Starej baśni dzieła mogły w jakikolwiek sposób wpłynąć na kształty ideowo-artystyczne powieści Kraszewskiego, przede wszystkim dlatego, że przekształcały według koncepcji autorów prehistoryczne legendy, dorabiając do

nich interpretacje filozoficzna lub symboliczną._

W polu widzenia Kraszewskiego musiała niewątpliwie pozostawać jegnwłasna epicka trylogia Anafielas, «•—której - c^ęś ć pierwsza, Witolorauda, poemat utrzymany-W duchu baśniowym i .fantastycznym, miał ząpoznawać

XXVII

WSTĘP

czytelnika z mitologią i podaniami ojgrzedhistoryęzr ijych dziejach Litwy. _Dzieje legendarnego Witolda, opowiedziane w poemacie, były przez niektórych krytyków w chwili ukazania się porównywane m.in. z sagami skandynawskimi. Niezależnie od rangi tego dzieła, w świadomości i pamięci pisarza musiało ono grać rol ępodniety do zamknięcia w artystycznej postaci przedhistorycznych podań i legend, wyprzedzających piastowskie państwo -Mieszkał.-

Rodowód Starej baśni będzie pełny, jeżeli przyjmiemy, że Kraszewski przystąpił do kreślenia opartej na po-daniach pierwszych kronikarzy wizji prahistorycznych. dziejów Polikiz zamiarem stworzenia dzieła, które by mogło zastąpić oryginalne, pochodzące co nąjmnięi ze średniowiecza ludowe pieśni czy epos bohaterski ludowego pochodzenia.

Inne narody słowiańskie miały swoje ludowe pieśni o bohaterach, powstałe w średniowieczu. Chodzi tu przede wszystkim o^serbską ludową epikę bohaterską. Wybrane utwory tej epickiej spuścizny, zapewne jeszcze średniowiecznej,.tłumaczył naprzód Kazimierz Brodziński^ potem zaś August Bielowski; Adam Mickiewicz omawiał szeroko w swych prelekcjach paryskich epikę serbską. Bogaty zbiór jej przekładów, zatytułowany Narodowe pieśni serbskie (1855), zawdzięczamy Romanowi Zmor-skiemu¹⁸.

Nie sposób przypuścić, aby Kraszewski nie znał Słowa o wyprawie Igora, skoro we fragmentach tłumaczono je w Polsce już od początku XIX w. (Ignacy Benedykt Ra-

Zob.^-M. Jakóbiec,' Wstąp do :'Jugoslo w iańska epika ludowa, Bibl.” Nar., S. II, nr 58, Wrocław 1948, s. LVIII-LXII.