DSC04983 (2)

o idarżeniu rzeczywistym, albo tylko za zapis obsesyjne-1 go snu; w pierwszym wypadku wahano się też co do te-1 go, czy zabójcą by) człowiek (bandyta w lesie), czy drze-1 wo, które przygniotło śpiącego. Jak zdaje się wynikać I z jednego z przechowanych dokumentów, dotyczącego spadku po Janicjuszu, Klemens przyjął matkę — za-1 pewne osieroconą przez wszystkich oprócz niego — do swego domu.

W tymże roku 1542, w którym powstała elegia do Wcugawskiego, Janiejusz publikuje w KrakówitrTćsiążkę u wdowy po słynnym drukarzu krakowskim, Florianie Unglerze (C r ac o v i a e apud v iduam Florianil Ungleriij.-Clementis lani t i i Poetae L a u-1 reat i. T r i s t i u m Liber I.Variarum elegia-1 rum Liber I. Epigrammatum Liber I. Po-1 wstają też w tym okresie nowe utwory nie włączone do tej książki, jak przede wszystkim poetycki, toczący się między królem Władysławem Jagiełłą a błaznem Stań-1 czykiem Dialog o różnorodności i zmienności polskich strojów. Pod koniec roku 1542 królestwo polskie przygotowuje się do uroczystości zaślubin Zygmunta Augusta z Elżbietą, córką Ferdynanda I, króla Czech i Węgier; odbędą się one w maju 1543 roku. Janicjusz pisze : i tę uroczystość obszerną pieśń weselną — Epitalamium. Utwór składa się z dwóch poematów: pierwszy (Epitalamium I) zwrócony jest do starego króla, Zygmunta 1, drugi (Epitalamium II) do jego współtządcy, Zygmunta II Augusta. Wydali ten tekst — już po śmierci Janicjusza, która nastąpiła pod koniec roku 1542 albo na początku 1543 — egzekutorzy jego testamentu, przyjaciele Jan Antonin i Augustyn Ro-tundus.

Książka elegii i epigramatów z roku 1542 jest ważną datą w dziejach literatury polskiej. Najistotniejszą jej

część stanowi złożony z dziesięciu elegii cykl_Trjstia, czyli Żale. Ircn&~elegie, nie włączone do tej kompozycji, zgromadzone są w Księdze elegii różnych (V a r i a r u m elegiarum Liber). Wydało się, że w niniejszym wyborze należy w pełni zachować kompo-zycję najważniejszego cyklu poetyckiego i zamieścić całą Księgę żalów, inne zaś utwory Janiejusza traktować jako jej uzupełnienie. Dedykowana — w elegii wstępnej V— temu samemu Samuelowi Maciejowskiemu, który patronuje również Dworzaninowi Łukasza Górnickiego, Księga żalów jest kompozycją liryczną, która bynajmniej nie stroni od problemów publicznych Polski i świata i od tematów epickich.

Rozpięcie pomiędzy liryką a epiką jest może szczególnie znamienną cechą poezji Janicjusza, zbliżającą ją nie tylko do dzieła Owidiusza, ale również do dzieła Wergilego — do poezji Eklog i G e o r g i k. Łacińska Księga żalów jest pełna realiów aktualnego życia polskiego. Treść liryczna obiektywizuje się w obrazach. Elegia X,\do Raiała Wargawskiego, z jednej strony otwiera obraz gwarnego Krakowa, a z drugiej strony wyraża tęsknotę do wsi rodzinnej, która teraz — nie iyle przez odległość przestrzenną, ile raczej przez odmienność losu, jaka dzieli Janicjusza od jego krewnych — wydaje się tak daleka. Naprzeciw zaś lirycznej treści tej elegii i ele-giifVIb rozprzestrzeniają się groźne obrazy epickie rozgrywającej się aktualnie historii, które ukazuje elegia VIII, po Jana Antonina, o niedawnym (z września 1541 rokuj zajęciu Budy przez Turków, i elegia IX, do Seweryna Bonera, napisana na śmierć Hieronima Łaskiego, uczestnika walk i intryg związanych z burzliwymi zmaganiami między państwami europejskimi a Turkami. Szczytem tej epiki jest Epitalamium, może zwłaszcza druga jego część, zwrócona do Zygmunta Augusta.

15