DSC06456 (2)

168 R. Kotliński

168 R. Kotliński

IMS - Kl/TNA HORA

Fot. 5.23. Pseudomorfoza manganowa po skorupce otwomicy (NX, pow. 200x)

Fot. 5.22. Spękania w konkrecjach

W konkrecjach z wulkanicznym jądrem obserwuje się, że silnie zwietrzałe okruchy wulkaniczne pokryte są grubą warstwą tlenków manganu, a mniej zwietrzałe - cieńszą. Proces przyrostu konkrecji zachodzi przez cały czas dostarczania wodorotlenków Fe i Mn do miejsca ich formowania.

Wpływ organizmów na przyrost konkrecji nie jest do końca wyjaśniony. Jednak obecność struktur biogenicznych na powierzchni i wewnątrz konkrecji może świadczyć o tym, że mikroorganizmy wytwarzają mikrostruktury, na których wytrącają się tlenki Fe i Mn, sprzyjające przyrostowi konkrecji. Wydaje się, że takimi właśnie mikroorganizmami są bakterie żelaziste i zbliżone do żelazistych [Trokowicz, 1997]. Tempo przyrostu konkrecji jest zróżnicowane. Konkrecje pelagicz-ne odznaczają się w zasadzie niskim tempem przyrostu. Datowania metodą potasowo-argonową wskazują na przyrost rzędu 1 do 4 mm/Hf lat, a dla niektórych konkrecji 28 mm/10⁶ lat i więcej [Amann (red.), 1992]. Przyjmuje się, że przyrost konkrecji trwa nieprzerwanie. Wydaje się jednak, że nie jest on równomierny i odznacza się okresami szybkiego przyrostu na przemian z okresami obniżonego przyrostu lub jego braku. Odzwierciedleniem zmiennego tempa przyrostu konkrecji są zróżnicowane ich wielkości oraz obserwowane struktury i tekstury (fot. 5.24). Autor wiąże różnice w morfologii konkrecji pomiędzy ich górną a dolną częścią również ze zmiennym tempem ich przyrostu. Stwierdzono, że warstwy wzbogacone w tlenki manganu zwykle przyrastają szybciej niż wzbogacone w tlenki żelaza, przy czym konkrecje z wysokim Mn/Fe rosną szybciej niż konkrecje ze współczynnikiem niskim. Potwier-

dzają to dane badań radiometrycznych, które wskazują, że szybkość przyrostu minerałów manganu waha się od 0,37 do 2,60 g/cm² 10⁶ lat, zaś minerałów żelaza od 0,57 do 2,57 g/cm² 10⁶ Jat [Bonder, Ku, 1966].

Geochemia

Skład chemiczny konkrecji zmienia się w zacności od stosunku krystalicznej fazy minerału do amorficznej oraz ich zawartości w stosur do składników płonnych. Jak już wykazano, b pośrednim wyrazem zmienności składu min:. ■ nego i chemicznego jest morfologia konkret Mniejsze konkrecje odznaczają się nieco w szym udziałem amorficznych faz mineralr oraz wygładzeniem ich powierzchni. Natorni konkrecje o przewadze faz krystalicznych nv większe rozmiary oraz asymetryczny i z regi silnie urozmaicony charakter powierzchni [Kiliński 1992, 1996].

Konkrecje oceaniczne są zazwyczaj wzbo.ę cone w mangan, miedź, nikiel, kobalt, molibden a także w ołów, cynk oraz pierwiastki ziem rząd kich. Korelacje poszczególnych pierwiastków w konkrecjach są zmienne w różnych polach kon-krecjonośnych (tab. 5.18 i 5.19). Współczynniki koncentracji głównych metali w konkrecjach pola Clarion-Clipperton wykazują następującą dużą zmienność:

Mn (8,1 do 55,2); Ni (3,9 do 72,2); Co (10,9 do 61,7); Cu (2,8 do 39,7).

W konkrecjach Pacyfiku ponad 20 pierwiastków wykazuje znacznie wyższy stopień koncentracji niż w osadach pelagicznych. Według uszeregowanych w kolejności współczynników koncentracji wysoki stopień wykazują następujące pierwiastki: Ni, Mn, Co, Pb, Mo, Sr, V, Zr, Zn. Zbliżoną zawartość w osadach i w konkrecjach wykazują np.: Ti, Y. Ba, natomiast niższe zawar-