DSC08134 (2)

p2 Halina Mierzejewska, Danuta Emiłuta-Rozya

■pożyteczną rolę, uprzytamnia bowiem fakt, że zakłócenia dźwięków mowy należą |(lub mogą należeć - formy 9-14) do obrazu niemal wszystkich form zaburzeij fenowy, chociaż w różnych formach zaburzeń powodują ten fakt różne przyczyny*. Idefekty różnie zlokalizowane lub różne czynniki środowiskowe. Wskutek tego feakłócenia dźwięków, nazywane ogólnie zjawiskiem d y s 1 a 1 i i (uwidacznia.: Eto nagłówek „kolumny” najwyższej, wyodrębnionej w bloku objawów, począwszyjs sod formy 4, linią przerywaną), mają w różnych formach zaburzeń odmienny^ ■charakter. Ale tych różnic - jak już wspomniano - nasze zestawienie nie wyjaśnia;. Iw I części naszej propozycji nie było to przewidziane, będzie natomiast min. to Iwyjaśnienie przedmiotem części II (por. przyp. 3) Sygnalizowane są-'tylko Iw zestawieniu te odmienności - związane z różną lokalizacją defektótglfl ■odpowiednio informującymi nazwami złożonymi: „dyslalia obwodowa”, „dyslalia gpodkorowa”, „dyslalia korowa” - to za każdym razem zakłócenia dźwięków mowy, ; Kile innymi cechami się charakteryzujące lub w różnych zespołach zjawisk pato-: fegicznych rejestrowane, odpowiednio do charakteru przyczyn.

p Szczególność sytuacji, kiedy defekt obwodowy powoduje wyłącznie Isakłócenia w sferze dźwięków, kiedy nie towarzyszą temu imię patologicznej ■zjawiska językowe, stwarza podstawę do zastosowania nazwy tego jedynego ggbjawu: „dyslalia” jako nazwy formy zaburzania mowy, charakteryzującej się tylko [tym objawem. Jest jednak tych form trzy,' bo trzy różne przyczyny natury lobwodowej wywołują tylko zakłócenia dźwięków mowy. Informują więc ó’ tych ^przyczynach odpowiednie określenia, użyte w nazwach tych form (nazwy form za-; |znaczamy tu, jak w „Projekcie zestawienia form zaburzeń mowy”, dużą literą):;;:^

1)    „Dyslalia anatomiczna mchowa” (nazywana też dysglosją) - spowodowana-; [jest wadami budowy aparatu artykulacyjnego;

2)    „Dyslalia funkcjonalna” - spowodowana jest nieprawidłowymi nawykami

:ruchowymi z powodu nieprawidłowego przebiegu czynności fizjologicznyć|| w obrębie obwodowego narządu mowy (żucia, połykania, oddychania);

3)    „Dyslalia anatomiczna słuchowa” a spowodowana jest wadą budowg| dub uszkodzeniem narządu słuchu, w efekcie niewielkim niedosłuchem lub więksi [szyrn - skompensowanym.

Jest tu więc dokonane, dzięki szczegółowym określeniom, zróżnicowani^ połączone z hierarchizacją zakresów znaczenia terminów:

„dyslalia” - to, ogólnie, zakłócanie dźwięków;

„dyslalia obwodowa”, „dyslalia podkorowa”, „dyslalia korowa” — to zakłócenia dźwięków wywołane przez defekty zlokalizowane w różnych częściach narządu mowy;

„dyslalia anatomiczna ruchowa”, „dyslalia anatomiczna słuchowa”, „dyslalia funkcjonalna” - to zakłócenia dźwięków wywołane przez określone defekty obwodu.

Tylko te ostatnio wymienione trzy nazwy to jednocześnie nazwy jedno-obj aw owych form -zaburzenia (c© w „Projekcie zestawienia form zaburzeń mowy” - powtarzamy - zaznaczone jest, ale tylko na użytek tego zestawienia, dużą literą rozpoczynającą pierwszy człon nazwy), zwykle określanych jako wady wymowy; Formy te zdarzają się jako izolowane, ale mogą też być stwierdzone jednocześnie Z innymi formami zaburzeń mowy, których przyczyną są defekty zlokalizowane w innych częściach narządu mowy - poza obwodem, i wywołujące nie tylko charakterystyczne dla nich zakłócenia dźwięków mowy. Mogą się też zdarzyć wady wymowy spowodowane jednocześnie przez czynniki obwodowe: endo- i egzogenne, tzn. nieprawidłową budowę aparatu artykulacyjnego (jak np. skrócone wędzidełko podjęzykowe, rozszczep, wada zgryzu), i przez nieprawidłowo przebiegający rozwój czynności fizjologicznych (np. oddychania, połykania). W takich sytuacjach używamy określenia „dyslalia anatomiczno-funkcjonalna”, nie traktując go jako nazwy odrębnej formy zaburzenia mowy,'ii/;

Z kolei terminy „dyslalia podkorowa” i „dyslalia korowa” oznaczają zakłócenia dźwięków w zasadzie współwystępujące z innymi zakłóceniami w zespole objawów właściwych formom zaburzeń mowy wpisanym w zestawieniu pod numerami 4-8⁴.

Przypisując więc, zgodnie z tradycją, terminowi „dyslalia” znaczenie „zakłócenia dźwięków’'’, jedynie jego zastosowanie uogólniamy i rozszerzamy na zjawisko nieprawidłowegó brzmienia dźwięków w różnych formach zaburzeń mowy. Następnie — przez odpowiednio informujące epitety — ograniczamy jego zastosowanie* do konkretnych form zaburzeń powodowanych przez określone (w formach 1-6) czy nawet przez dające się tylko w większym lub mniejszym stopniu określić przyczyny (7-8).

Nie wprowadzamy natomiast w naszym zestawieniu w żadnym zastosowaniu terminu „alalia”. Pragniemy bowiem uniknąć nieporozumień, w pewnym sensie konfliktu, jaki wywołuje jego bliskość etymologiczna z terminem „dyslalia”. Jeżeli uznajemy, że „dys-lalia” oznacza zakłócenia dźwięków, konsekwentnie „a-lalia” powinna oznaczać brak dźwięków. Tymczasem tradycyjne używanie w niektórych środowiskach terminu „alalia” nie uwzględnia tej bliskości etymologicznej. Używa się go też konwencjonalnie w sytuacjach, kiedy chodzi o patologiczne zjawiska nie tylko w sferze dźwięków. Według niektórych autorów termin „alalia” ma sygnalizować cały zespół objawów zaburzenia rozwoju mowy wskutek uszkodzeń kory mózgowej w okresie prenatalnym, podczas porodu lub we wczesnym niemowlęctwie. Za informujący ogólnie o takich właśnie sytuacjach uważamy termin „n i e d o k s z t a ł c e n i e m o, w y”.

^ Czynnika wywołujące objawy zaburzeń mowy wyodrębnionych jako formy 7 i 8 nie są dotychczas dokładnie objaśnione, i H