DSCF0549

96

EMPATIA

jakość uczuć dziecka, jej udział w stosowaniu technik utrzymywania dyscypliny lub poprzez bezpośrednią transmisję genetyczną. Badania prowadzone w tej dziedzinie zazwyczaj nie pozwalają na rozdzielenie wymienionych mechanizmów.

W trzech spośród przeprowadzonych badań do pomiaru empatii dorosłych posłużono się QMEE, aby zaś zmierzyć empatię dzieci, wykorzystano ich sa-moopisy. Strayer i Roberts (1989) zastosowali przeznaczoną dla dzieci wersję QMEE opracowaną przez Bryanta i nie stwierdzili żadnych zależności pomiędzy empatią ojców lub matek a poziomami empatii synów i córek. Jest to w pewnym stopniu sprzeczne z ustaleniami Strayera (1983), który stwierdził, że wyniki uzyskane w QMEE przez matki, ale nie przez ojców, były w sposób znaczący powiązane z wynikami zarówno synów, jak i córek uzyskanymi na podstawie pomiaru Bryanta. Sprawę komplikują jeszcze bardziej wyniki, do których doszedł Kalliopuska (1984). Zgodnie z jego sprawozdaniem, nie ma korelacji pomiędzy wynikami uzyskanymi przez matki w QMEE i wynikami dzieci badanych przy pomocy zaadaptowanej dla ich potrzeb wersji testu QMEE (odmiennej od wersji Bryanta). Z kolei empatia ojców była znacząco, ale bardzo słabo powiązana (r = 0,10) z empatią ich dzieci. Trudno sobie wyobrazić mniej spójny wzorzec, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że w jednym badaniu stwierdzono wpływy działania empatii matek, w innym (w niewielkim stopniu) ojców, a jeszcze w innym w ogóle nie udało się potwierdzić działania takich wpływów.

W kolejnych dwu opracowaniach posłużono się QMEE, aby zmierzyć empatię rodziców, ale przyjęto inne techniki oceny empatii dzieci. Bamett, King i współpracownicy (1980) szacowali empatię dzieci przy użyciu FASTE i stwierdzih, że empatia afektywna matek była znacząco i pozytywnie powiązana z wynikami osiągniętymi przez córki, ale nie przez synów; empatia ojców, przeciwnie, nie była powiązana z wynikami FASTE osiągniętymi przez synów, była natomiast powiązana ujemnie z wynikami córek. Dalsze analizy ujawniły, że tylko jedna podgrupa dzieci: córki wysoko empatycznych matek i nisko empatycznych ojców — uzyskała obniżone wyniki w badaniu FASTE. Stwierdzono także (Tromsdorff, 1991), że uzyskane w QMEE wyniki matek były silnie i pozytywnie związane z empatią dzieci szacowaną przez nauczyciela przedszkolnego (r = 0,61); dane dotyczące ojców nie zostały uwzględnione w tym badaniu.

W ostatniej grupie badań posłużono się innymi niż QMEE miarami w celu zbadania empatii rodziców. Barnett, Howard i współpracownicy (1980) poprosili uczniów liceum o wypełnienie QMEE, a następnie oszacowali na siedmio-punktowej skali dyspozycję empatyczną każdego z rodziców. Oszacowana empatia rodziców była pozytywnie związana z wynikami QMEE dzieci, niezależnie od płci rodziców. Pośredni pomiar empatii rodziców został zastosowany