DSCF3826

128

mzm przypisywał mitowi wysoką rangę hermcneutyczną i kulturo! twórczą. U Micińskiego mit występuje na trzech płaszczyznach i w trzeci! funkcjach. Po pierwsze ~ jako symboliczna konstrukcja, która wyrji/J podświadomość indywidualną i zbiorową. Literatura Micińskicgo sugel ruje pewne wspólne treści snów, wizji, halucynacji i stanów eksta tycz! nych, tworzące stałe opozycje i wyraźalne w podobnych symbolach,! Te treści są zasadniczo skorelowane z mitami kulturowymi, wierze! niami, obrzędami i symbolami religijnymi. Zbadanie treści kulturo* wych mitów pod kątem tego, co jest w nich wspólne, niezależne! od czasów, rasy, historii, ujawnia uniwersalne treści świadomości głębokiej. „Trzeba tylko odróżnić fikcje umysłowe lub świadomą! symbolikę od wzruszeń, które tę symbolikę tworzą”⁶⁶ - podkreśla! Miciński. Mit jako hermeneutyka doświadczenia wewnętrznego i jako! symboliczny wyraz podświadomości zbiorowej, mit jako symbol własnego przeżycia świata i jako głęboka treść kultury łączą się! u Micińskiego w metaforze bytu zbudowanej na opozycji Chrystusa! i Lucyfera. W zamierzeniu autora są to podstawowe metasymbole -4 symbole owych wspólnych treści kulturowych: legend, mitów, wątków! religijnych i filozoficznych, literatury o ambicjach metafizycznych!

Wyrażenie nieświadomości, w której odbywa się prawdziwe życie! Jaźni - to funkcja mitu nadrzędna. Miciński proponuje jeszcze i dwie funkcje pochodne - w dziedzinie wiedzy i etyki. Świadomość! mityczna jest świadomością scalającą dwa różne, nieprzekładalne na I siebie rodzaje poznania - intelektualne i intuicyjne. Mit zatem! jako symboliczny przekaz poznania intuicyjnego, winien stanowić podstawę najogólniejszej hipotezy naukowej, kantowskiej idei jedności! łączącej w całościowej wizji bytu wiedzę intelektualną i intuicyjną! Koncepcja mitu, jako ukoronowania wiedzy, wywodzi się najwyraźniej z filozofii Nietzschego, jednego z głównych „nauczycieli” Micińskiego; mitu nie tyle jako ,zasłony iluzji”, ile „przeczłowieczonego porządku”,! wprowadzonego przez zdobywczą myśl w chaos świata. Przeznaczeniem¹ wiedzy jest bowiem „ukazywanie istnienia jako dającego się pojąć i usprawiedliwić, do czego, jeśli nie starczą argumenty, służyć też musi ostatecznie mit, który dopiero co określiłem jako ostateczną konsekwencję, ba, jako cel wiedzy”⁶⁷ - twierdził Nietzsche. Mieiń*

^M T. Miciński; Ksiądz hautt, s. 248,

*' I . Nietzsche: Narodziny tragedii, s. 104.

^ uznawał „mitologię twórczą” za czyn, przekształcający istnienie przekształcający chaos w Ko«mo»; ,człowiek powinien wprowadzać porządek w ślepe prawa Przyrody”⁶*'.

Mit wreszcie — i na tym głównie polega jego funkcja twórcza

-    stanowi nierozłączni} jedność poznania i postulatu. Zawarty w mm obraz bytu, obraz ustanowiony aktem woli, jest zarazem wymaganiem, zawiera w sobie swoistą teologię, pojęcie sensu i celu istnienia, domaga się realizacji. Mit konstruuje ideał moralny jako zakorzeniony w absolutnych wartościach bytu i stanowi przez to siłę integrującą społeczeństwo, kształtującą świadomość zbiorową i kierującą aktywność na realizację tego ideału.

Romantyczna literatura spełnia, według Micińskiego, wszystkie warunki „mitologii twórczej”. Spełnia je przede wszystkim Słowacki. Trzy poziomy, na których konstruuje Miciński mit własny jako wiedzę metafizyczną, odwołują się kolejno do filozofii Słowackiego; do koncepcji lucyferyzmu, do „nauki genezyjskiej”, do ideału Króla Ducha jako nadczłowieka.

Literaccy bohaterowie Micińskiego - to nie tylko ludzie zanu-rzeni w historii i walczący z ograniczeniami własnej świadomości, ale przede wszystkim nosiciele idei. Ich postawy etyczne spolaryzowane zostały ze względu na dwie podstawowe wartości, których symbolami są Chrystus i Lucyfer. Symbole te nie są poetyckimi metaforami, narzuconymi światu bohaterów w warstwie narracji, ale organizują ich refleksję i wyobraźnię. Wizje Chrystusa i Lucyfera nieodmiennie towarzyszą wszystkim powieściowym postaciom, współtworzą ich bunty i przemiany wewnętrzne. Lucyferyzm, jako najwyższą wartość, wyeksponował Miciński w analizie Króla-Ducha, mając do tego zresztą pewne podstawy, bo świadomość lucyferyczną przypisał Słowacki expressis verhis najciekawszemu bohaterowi swojego poematu

-    Popielowi. Mamy zatem prawo potraktować literacką postać Lucyfera jako poetycką transpozycję świadomości człowieka i symbol jego sytuacji w świecie.

Ulubiony bohater romantyków i modernistów, wielki buntownik, występuje nie tylko jako fenomen świadomości, ale także jako samodzielna postać — w dramacie Samuel Zborowski Słowackiego i poemacie Niedokonany Micińskiego. Uderzające jest podobieństwo

'>* T. Miciński: Ku czemu Polska idzie, s. 40.

* - SpMtkoMffcy...