DSCN6146 (Kopiowanie)

ijtótaboliczne. Enzymami są również prawdopodobnie glikoproteiny błonowe (ryc. 4*7), które poza tyiii pełnią funkcje antygenowe - to znaczy są niejako .„szyldami reklamowymi" komórek. Każda komórka reprezentuje na zewnątrz pewien w łasny, charakterystyczny dla niej układ glikoprotcin. typowy zarówno dla danego organizmu, jak i dla rodzaju komórki.

Łańcuchy węglowodanów, pokrywające powierzchnie komórki, określane są mianem glikoknliks”. Często wiążą się one z cząsteczkami substancji pozakomórkowej.

Dzięki takiej strukturze błona komórkowa jest wprawdzie odizolowana od środowiska, jednakże zachowuje z nim kontakt i możliwość wymiany substancji. Woda oraz małe cząsteczki (na przykład jony potasu) mogą swobodnie dyfiindować przez błonę, podczas gdy duże cząsteczki przez nią nie przenikają. Plazmolemma ,icst zatem półprzepuszczalna. Szereg większych, a nawet bardzo dużych cząsteczek (np. jony sodu. cukrowce, aminokwasy, białka) przenika przez błonę dzięki odpowiednim przenośnikom (nieraz na drodze skomplikowanych procesów). Niektóre z tych pierwiastków i związków komórka pobiera „chętnie”, innych zaś nie pobiera wcale. Plazmolemma decyduje zatem także o wybiórczości komórek.

Przenikanie wody przez błonę komórkową możliwe jest dzięki obecności białek błonowych. Białka umożliwiają także przenikanie innych cząstek, na przykład poprzez białka przenoszące lub kanały błonowe.

Błona komórkowa wnika do wnętrza cytoplazmy, tworząc system błon siateczki śródplazmatycznei. która dzieli cytoplazmę na szereg przedziałów o różnej zawartości i funkcji. Błony cytoplazmatyczne otaczają i oddzielają od reszty komórki również liczne organele - na przykład jądro komórkowe, mitochondria, lizosomy, chloroplasty (ryc. 4-3 i 4-4).

Siateczka śródplazmatyczna pozbawiona rybosomów nosi nazwesiateczki śródplazmatycznei gładkiej. Tworzy ona system „dróg” zapewniających wewnątrzkomórkowy transport wody i jonów, kropelek tłuszczów, substancji białkowych itp. Jest również miejscem syntezy sterydów.

Siateczka śródplazmatyczna ziarnista albo szorstka to system błon z przyłączonymi rybosomami. Zachodzi w nim synteza i wewnątrzkomórkowy transport białek.

4.2.5. Organele komórkowe

Organele bądźorganoidy komórkowe (gr. organon - narząd) są to takie struktury w komórce, które charakteryzują się określoną budową, zbliżoną we wszystkich typach komórek, w których występują i pełnią określoną istotną dla istnienia komórki funkcję.

Rybosomy odgrywają zasadniczą rolę w procesie biosyntezy białka, w nich bowiem odbywa się proces translacji. Rybosomy zbudowane są z rybonukleoproteidu, którego zasadniczy składnik obok białek - stanowi rRNA (rybosomalny kwas rybonukleinowy). Rybosomy - najczęściej związane z błonami siateczki śródplazmatycznej - są bardzo liczne w komórkach, w których zachodzi intensywna biosynteza białek (co sprawia, iż cytoplazma tych komórek barwi się barwnikami zasadowymi czyli jest zasadochłonna).

Rybosomy mają kształt spłaszczonych steroidów o wymiarach około 25 x 15 nm i zbudowano są z dwóch potjiednostek: małej i dużej. Jednostki te rozdzielają się w przypadku zbyt niskiego stężenia jonów magnezowych w komórce (poniżej 0,01 M) - wówczas stwierdzić można, że duża podjednostka na w ultrawirówce współczynnik sedymentacji 60 S, zaś mała 40 S. Gdy połączą się razem, współczynnik sedymentacji tak powstałego rybosomu wynosi 80 S, co odpowiada ciężarowi cząsteczkowemu 4* 10* fcłkmów W komórkach prokariotycznych, a także w mitochondriach i chloroplastach występują