DSCN6431 (Kopiowanie)

7.4,6.3.1.1. Pod typ: Parzydełkowce (Cnidarla)

Parzydełkowa powstały zapewne w lej samej linii ewolucyjnej, co inne »vicrw{tó(zwynftia gąbek), ponieważ mają centralnie położoną jamę chłonąco-trawiącą. która łączy się zc Środowiskiem zewnętrznym poprzez otwór (pełni on zarazem funkcję otworu gębowego i odbytowego) Upraszczając prawo biogenezy. możnaby powiedzieć, że “zatrzymały się" w rozwoju ewolucyjny na etapie odpowiadającym wczesnej gastruli (tzn. na etapie wykształcenia cktodermy i entodenn^ Zauważyć u nich też można “zaczątki" przyszłych tkanek, takich jak nabłonkowa, łączna, nciwo*, i mięśniowa. Ektodeima (tyc. 7-84) zawiera parzydełka (broń zaczepno-odpomą). a także wlókiab mięśniowe, komórki nerwowe i zmysłowe i odchodzące od nich włókna przewodzące podniety Wewnętrzna entoderma przyswaja składniki pokarmowe.

Ryc. 7-84. Schemat budowy polipa ślulbioplnwa (A) oraz schemat budowy mikroskopowej ściany polipa (B) (JD).

stopa gonada

* pow.30x

k.zmystowa

•»*•*«* koraczotowe ^mtm*¹

knidogrj kWOdmlątKOin

Jednak w odróżnieniu od większości zwierzą! (które są dwu bocznie a więc Mlalerahą symetryczne) parzydclfcowce odznaczają się symetrią promienistą. Oznacza to, że jednakoat narządy rozmieszczone są w jednakowych odstępach wokół osi głównej, zaś przechodzące przez* narządy linie prostopadle do osi głównej noszą nazwę promieni (lub osi drugiego rzędu).

Parzydełkowce nazwę swą zawdzięczają obecności wspomnianych iuż parzydełek (nematocyal. zawartych w komórkach parzydełkowych (knidoblastach), które powstają w ektodenmie z komórek intcrstycjnlnych i obecne są w największych ilościach zwłaszcza na ramionach chwytnych (czulkach i Parzydełka mogą służyć jako narządy ruchu, przede wszystkim jednak są to oigany chwytne lub obronne (tyc. 7-84). Na zewnątrz komórki wystaje kolec (knidocyl), służący do odbierania podniet Natomiasl wnętrze komórki wypełnione jest cieczą pod ciśnieniem i zawiera spiralnie zwinięty pustą w środku nić. Pod wpływem bodźcn (np. dotykowego) knidocyl odsłania poktywkę komótb i wówczas ciśnienie cieczy wyrzuca nitkę (parzydełko) na zewnątrz. Parzydełka można podzielić na trzy rodzaje: penetranty (o niciach zakończonych haczykami lub kolcami, które przebijającab ofiary i zwykle wstizykują białkową truciznę, dodatkowo paraliżującą zdobycz), wolwenty (o niciach zaopatrzonych w drobniutkie szczecinki, które “przylepiają” się do ciała ofiary) i glutynanty-ao bardzo długie, które oplatają ofiarę, lecz mogą także służyć do poruszania się.

Innym elementem odróżniającym parzydełkowce od pozostałych zwierząt są występujące w nabłonku cktodermalnym i cntodcrmalnym komórki mięśniowe, a właściwie nabłonkowo-mięśnirnw (jak pamiętamy z rozdziału o tkankach, komórki mięśniowe powstają z mczenchymy lub mczodamyl: pełnią one funkcje motoryczne, choć zarazem spełniają rolę komórek nabłonkowych (pokrywających! a także - w entodermie - mogą pobierać pokarmy (komórki trawienno-mięśniowe). Komórki zmyślą*? i nerwowe występują w eklodermie, natomiast w entodermie - komórki gruczołowe, wydzielają* enzymy trawienne. Komórki interstycjalne sapluripotencialne. czyli wykazują wiele możliwości-¹⁰ znaczy przekształcić się mogą w każdy z pozostałych rodzajów komórek.

Parzydełkowce dzielimy na trzy gromady: stułbiopławy, krążkopławy i koralu*¹* Przedstawiciele każdej z tych gromad mogą występować pod dwiema postaciami o różnej butlo*" osiadłego polipa albo wolnej, swobodnie pływającej meduzy.

Stułbiopławy (Hydmzoa), których typowym przedstawicielem jest słodkowodna fllg (Hydra), mogą żyć pojedynczo lub w koloniach. Najczęściej spotykaną formą morfologioWF polip (ryc. 7-84, 7-86). Polipy przeważającej większości gatunków slułbiopluwów są nie**