DSCN6474 (Kopiowanie)

, pfcfgtęj Mata istot Ąwrf i Ich klasyfikacja 181

idowi* przyczepione są bezpośrednio do skrzydeł, mają mniejszą częstotliwość uderzeń (np. ważki: do <0 Hz czyli 50 uderzeń na sekundę), natomiast te, których mięśnie połączone są z tergitem (tyc. 7-113 B), poruszają skrzydłami znacznie częściej (np. komar - do 1000 Hz, moskity - do 2200 Hz). Tak duża częstotliwość ruchów skrzydeł znacznie przewyższa możliwość przewodzenia bodźców we włóknach nawowych. Dlatego też mięśnie tych owadów wykazują duży stopień autonomii w zakresie kurczenia

rozciągnięcie mięśnia wywołuje jego natychmiastowy skurcz. Zatem jeden bodziec nerwowy indukuje całą serię skurczów, zachodzących automatycznie. Szybkość lotu owadów leż jest różna j zależy od wielkości zwieizęcia. powierzchni skrzydeł i siły mięśni. U różnych gatunków waha się od g |cm'h (mucha domowa) do 55 km/h (duże, szybkie motyle z rodziny zawisakowatych).

Owady uskrzydlone (Pterygota) usystematyzowano w 21 rzędach, z których najważniejsze przedstawię w skrócie poniżej.

Trzy rzędy: Jętki(,Ephemeroptera), Ważki (Odonata) i Widelnice (Piecoptera) grupują owady, które mają dobrze rozwnięte oczy złożone i długie, gęsto żyłkowane skrzydła, prostopadłe do osi dala. Narządy gębowe typu żującego. Ich larwy żyją w wodzie.

Skorki czyli cęgosze (Dermaptera) mają odwłok zakończony silnymi przydatkami w kształcie obcęgów, służącymi do obrony i do układania skrzydeł (choć np. większość gatunków żyjących w Europie ma skrzydła zdegenerowane).

Modliszki (Mantoidea) są to duże, drapieżne owady, u których pierwsza para odnóży krocznych przekształcona została w groźne narządy chwytne. Zwierzę zwykle trzyma je uniesione ku górze, tak, że przypominają ramiona złożone do modlitwy - i stąd nazwa rzędu. Modliszki nic najlepiej latają, natomiast zdobycz chwytają z ukrycia, w czym w zasadniczy sposób pomaga im mimetyzm, czyli upodobnienie się do otoczenia. Żyjąca w Afryce modliszka Idolum diabolicum ma ciało ubarwione na zielono, natomiast ramiona chwytne, rozszerzone u podstawy, mają szerokie białe i jaskrawofioletowe pasy, przypominając swym wyglądem piękny kwiat; gdy jakiś motyl zostanie zwabiony urokiem ■płatków", pada natychmiast ofiarą krwiożerczego owada. W Polsce występuje tylko jeden przedstawiciel tego rzędu - modliszka europejska (Manlis religiosa), zielona, dorastająca 7 cm długości. Można ją spotkać tylko południowo-wschodniej części kraju i jest obietaochrona gatunkowa.

Klasycznymi przykładami dla omówienia zjawiska mimetyzmu są owady z rzędu straszyków {Phasmida), nie występujące w Środkowej Europie. Należą tu przypominające gałązki patyczaki (rodzaje Bacillus i Dixippus - porównaj ryc. 2-56) a także liściec (Pliyllium siccifolium), który żyje w Indiach i jest tak podobny do liści, iż tubylcy wierzą, że z nich powstaje.

Prostoskrzydle (Orthoptera) to rząd owadów, do którego zaliczamy szarańcze, świerszcze, pasikoniki i turkucie. Mają narządy gębowe typu żującego, niejednakowe skrzydła i - u większości gatunków - tylne odnóża przystosowane do skoków. Groźne spustoszenia w uprawach roślin w Afryce i w basenie Morza Śródziemnego powoduje szarańcza wędrowna (Pachylilus migraiorius), pojawiająca się co pewien okres w nieprzeliczonych stadach. Zwalczanie tego owada jest jednym t zadań Międzynarodowej Agencji Wyżywienia i Żywności (FAO). Liczne gatunki prostoskrzydiych taaiaortany ślrVdulacvine (służące do wydawania głosów) i narządy słuchu. Szarańczaki i świerszcze "ydają dźwięki, trąc skrzydłami o skrzydła, natomiast pasikoniki pocierają wenętrzną stroną goleni a żyłki na brzegach pokryw albo o powierzchnię odwłoka. Organy shtchu - w kształcie szczeliny albo °*alncgo okienka - mieszczą się u prostoskrzydiych na goleniach pierwszej pary nóg.

Również karaczany (Blattodea■) mają narządy gębowe typu żującego. Ich ciało jest silnie H*»zczone grzbieto-brzusznie, dzięki czemu mogą chować się w wąskich szczelinach. Należą do łPKpy owadów, która bardzo nieznacznie zmieniła się w ciągu milionów lat. Tropikalne karaczany "“W duże znaczenie dla ekosystemów puszczańskich, ponieważ rozkładają martwe resztki roślin mmm występujące w Polsce i pospolite w budynkach ludzkich dwa gatunki, karac/au prusak UHuieUugermunica/ i karaczan wschodni albo karaluch (Bluila orientalU) są wysoce szkodliwe.