DSCN6474 (Kopiowanie)

. ffctiSttłd świata Mol żywych i ich klasyfikacja I HI

u,|,nvia przyczepione są bezpośrednio do skrzydeł, mają mniejszą częstotliwość uderzeń (np. ważki: do Hz czyli 50 uderzeń na sekundę), natomiast te, których mięśnie połączone są z tergitem (ryc. 7-11313), poruszają skrzydłami znacznie częściej (np. komar - do 1000 Hz, moskity - do 2200 Hz). Tak duża częstotliwość ruchów skrzydeł znacznie przewyższa możliwość przewodzenia bodźców we włóknach pcmowych. Dlatego też mięśnie tych owadów wykazują duży stopień autonomii w zakresie kurczenia się rozciągnięcie mięśnia wywołuje jego natychmiastowy skurcz. Zatem jeden bodziec nerwowy indukuje całą serię skurczów, zachodzących automatycznie. Szybkość lotu owadów też jest różna i zależy od wielkości zwierzęcia, powierzchni skrzydeł i siły mięśni. U różnych gatunków waha się od 8 km h (mucha domowa) do 55 km/h (duże, szybkie motyle z rodziny zawisakowatych).

Owady uskrzydlone (Pterygota) usystematyzowano w 21 rzędach, z których najważniejsze pizedstawię w skrócie poniżej.

Trzy izędy: Jętki (Ephemeroplerą), Ważki (Odonata) i Widelnice (Plecoplera) grupują owady, które mają dobrze rozwnięte oczy złożone i długie, gęsto żyłkowane skizydla, prostopadle do osi ciała. Narządy gębowe typu żującego. Ich larwy żyją w wodzie.

Skorki czyli cęgosze (Dermaptera) mają odwłok zakończony silnymi przydatkami w kształcie obcęgów, służącymi do obrony i do układania skrzydeł (choć np. większość gatunków żyjących w Europie ma skizydla zdegenerowane).

Modliszki (Mantoidea) są to duże, drapieżne owady, u których pierwsza para odnóży krocznych przekształcona została w groźne narządy chwytne. Zwieizę zwykle trzyma je uniesione ku górze, tak, żepizypominają ramiona złożone do modlitwy - i stąd nazwa izędu. Modliszki nie najlepiej latają, natomiast zdobycz chwytają z ukrycia, w czym w zasadniczy sposób pomaga im mimetyzm, czyli upodobnienie się do otoczenia. Żyjąca w Afryce modliszka Idoltim diaboHcwn ma ciało ubarwione naaelono, natomiast ramiona chwytne, rozszerzone u podstawy, mają szerokie białe i jaskrawofioletowc pasy, przypominając swym wyglądem piękny kwiat; gdy jakiś motyl zostanie zwabiony urokiem ■płatków", pada natychmiast ofiarą krwiożerczego owada. W Polsce występuje tylko jeden poedstawiciel tego rzędu - modliszka europejska (Manlis religiosa), zielona, dorastająca 7 cm długości. Można ją spotkać tylko południowo-wschodniej części kraju i iest obietaochrona gatunkowa.

Klasycznymi przykładami dla omówienia zjawiska mimetyzmu są owady z rzędu straszyków (Phasmida). nie wystgtujące w Środkowej Europie. Należą tu przypominające gałązki patyczaki (rodzaje BaciUus i Dixippus - porównaj ryc. 2-56) a także liściec (Phyllium siccifolium), który żyje w Indiach i jest tak podobny do liści, iż tubylcy wierzą, że z nich powstaje.

Prostoskrzydle (Orthoptera) to rząd owadów, do którego zaliczamy szarańcze, świerszcze, pasikoniki i turkucie. Mają narządy gębowe typu żującego, niejednakowe skrzydła i - u większości gatunków - tylne odnóża przystosowane do skoków. Groźne spustoszenia w uprawach roślin w Afryce i w basenie Morza Śródziemnego powoduje szarańcza wędrowna (Pachytilus migratorius), pojawiająca się co pewien okres w nieprzeliczonych stadach. Zwalczanie tego owada jest jednym tzadań Międzynarodowej Agencji Wyżywienia i Żywności (FAO). Liczne gatunki prostoskrzydlych Mbortany strvdulacvine (służące do wydawania głosów) i narządy słuchu. Szarańczaki i świerszcze Wydają dźwięki, trąc skrzydłami o skrzydła, natomiast pasikoniki pocierają wenętrzną stroną goleni o żyłki na brzegach pokryw albo o powierzchnię odwłoka. Organy słuchu - w kształcie szczeliny albo Maktcgo okienka - mieszczą się u prostoskrzydlych na goleniach pierwszej pary nóg.

Również karaczany (Blattodea) mają narządy gębowe typu żującego. Ich ciało jest silnie ‘PW.czone grzbieto-btzusznie, dzięki czemu mogą chować się w wąskich szczelinach. Należą do Sm owadów, która bardzo nieznacznie zmieniła się w ciągu milionów lal. Tropikalne karaczany Stój duże znaczenie dla ekosystemów puszczańskich, ponieważ rozkładają martwe resztki roślin ■MMMM występujące w Polsce i pospolite w budynkach ludzkich dwa gatunki, karaczan prusak vi»tllugyrmunica) i karaczan wschodni albo karaluch (Blaitu urienialisl są wysoce szkodliwe.