DSCN6485 (Kopiowanie)

194

Biologia - rrprtytorium dla kamly

A

D

B

C

<D

taniec

Ryc. 7-128. Rodzaje i zasada lań porozumiewawczego pszczół.

A - taniec okrężny;

B - taniec sierpowaty;

C - taniec wywijany.

D - kierunek tańca wywijanego w zależności od położenia pożytku w stosunku do słońca na nieboskłonie (wg Lindauera. JD).

w obie strony (stąd nazwa tańca: wywijany). Następnie zatacza półkole w stronę przeciwną i znów

700 m od ula, pszczoła wskazuje dokładnie kiemnek w tzw. “tańcu wywijanym" (ryc. 7-128C.D). W tym przypadku pszczoła zatacza na plastrze półkole, po czym porusza się w linii prostej, wywijając odwłokiem

porusza się w linii prostej, jak poprzednio, wywijając odwłokiem. Równocześnie z ruchami odwłoka wydaje serię dźwięków. Ten marsz po linii prostej wskazuje kierunek, jaki należy przyjąć w stosunku da

słońca. Innymi słowy: pszczoła pokazuje, pod jakim kątem należy lecieć w stosunku do słońca, aby znaleźć pożytek. Jeżeli ruch po linii prostej w tańcu skierowany będzie ku górze, oznacza to: “lecieć w

kierunku słońca"; jeżeli ku dołowi - “lecieć w kierunku przeciwnym do słońca", itd. Owad uwględnia przy tym przesuwanie słońca po nieboskłonie w ciągu dnia! Jednocześnie zwiadowczym podaje dość dokładną informację o odległości - jest nią liczba ruchów odwłoka oraz wysokość wydawanych dźwięków w czasie tańca. Wielokrotność powtarzania i zapał taneczny są także informacją - o zasobności źródła pożywienia. Inne robotnice dążą za zwiadowczynią, obserwując ją, po czym - gdy mająjuż wystarczająco wiele informacji - wylatują z ula na zbiór. Pszczoły reagują na promienie ultrafioletowe, które przenikają przez warstwę chmur - a zatem są w stanic widzieć słońce i kierować się według niego także w dni pochmurne.

Spośród kilkuset gatunków pszczół tylko część tworzy kolonie; natomiast wśród 6000 gatunków mr.ÓW kflma (yęh (Formicidae) nie znamy żadnego, którego populacje nie tworzyłyby społeczeństw. Ich hierarchia jest w zasadzie taka sama, jak u innych społecznych błonkówek: występuje królowa (płodna samica), żyjąca nieraz do 1S lat, która po zapłodnieniu odrzuca skrzydła i zakłada kolonię, po czym sama wychowuje potomstwo do momentu wyklucia się mrówek robotnic (bezpłodnych samic); samce są uskrzydlone i żyją krótko. Oprócz mrówck-robotnic istnieją jeszcze u niektórych gatunków mrówki-zołnierze, o potężnych głowach i potężnych szczękach; wylęgają się one z larw, karmionych wysokowartościowym pokarmem (mięsnym). U mrówki amazonki (Polyergus nifescens) nastąpiły takie zmiany, że samice nie są robotnicami (nie potrafią wykonywać żadnych prac), lecz wyłącznie żołnierzami. Atakują one mrowiska innych gatunków i rabują poczwarki, z których wylęgają się następnie rzesze “niewolników", budujących gniazda, zdobywających pokarm i karmiących swoich - całkowicie od siebie uzależnionych - “panów".

Mrówki również informują inne współmieszkanki mrowiska o źródle napotkanego pokarmu. Cz\nią to w ten sposób, że znaczą drogę powrotną do gniazda, zostawiając co kawałek niewielką ilość feromonu. Inne mrówki, napotkawszy taki chemiczny szlak, stają się bardzo aktywne i poruszają się wzdłuż niego do źródła pokarmu.

Instynkty owadów. Jak widać, reakcje owadów są nieraz bardzo skomplikowane i świadczą o wysokim stopniu “inteligencji”. Jednak owady owe skomplikowane wzorce zachowań mają zapisane