DSCN6411 (Kopiowanie)

118

Biologie* - repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

łyka - od strony spodniej. Wiązki te (“nerwy”) rozgałęziają się, tworząc bardzo delikatną siatkę, tak ti każda z komórek miękiszu znajduje się w sąsiedztwie naczyń; w najdrobniejszych rozgałęzieniach występować mogą po 2 - 3 naczynia i cewki drewna i tyleż rurek sitowych łyka. Przestrzenie międzykomórkowe odgrywają istotną rolę w procesach osmozy i dyfuzji gazów.

Inną budowę mają liście roślin szpilkowych zwane igłami (szpilkami). Na przekroju najczęściej tą płaskie, trójkątne lub półokrągłe. Chlorcnchyma wypełniająca wnętrze igły zbudowana jest z jednakowych komórek o pofałdowanych ścianach - co powiększa powierzchnię asymiłacyjną i tworzy przestrzenie międzykomórkowe (ryc. 7-76), W centrum igły przebiegają dwie wiązki przewodzące. .

Opadanie liści (np. z drzew liściastych w jesieni) zachodzi dzięki procesom fizjologicznym w miejscu przyczepu ogonka do łodygi; zwykle poprzedzone jest resorbeją części substancji odżywczych. Chloroplasty przekształcają się w chromoplasty, chlorofil ulega rozkładowi (zanika barwa zielona, odsłaniając żółty ksantofil i pomarańczowe karotenowce), w soku komórkowym magazynowane są czerwone i fioletowe antocyjany. Liść zmienia barwę. Jednocześnie u podstawy ogonka rozwija się w poprzek warstwa komórek odcinających, osłabiająca przytwierdzenie liścia do łodygi: komórki sąsiadujące z łodygą korkowacieją. Teraz liść utrzymywany jest tylko przez komórki skórki i wiązki przewodzące; podczas silniejszego podmuchu wiatru (lub nawet pod wpływem własnego ciężaru) odrywa się, a skorkowaciałc komórki warstwy odcinającej tworzą na łodydze ochronną powłoczkę - tzw. bliznę liściowa.

Liście posiadające blaszkę liściową możemy podzielić na pojedyncze (których blaszka stanowi jednolitą całość) i złożone (których blaszka składa się z trzech lub więcej oddzielnych listków). Liście pojedyncze mogą być podzielone lub nicpodzielone. Kształt liści pojedynczych niepodzielonych przyrównuje się do przedmiotów bądź form geometrycznych (np. szablaste, jajowate, scrcowate. lancetowate, romboidalne, trójkątne). Liście pojedyncze podzielone w zależności od głębokości wcięć mogą być wrębne, klapowate, dzielne i sieczne, natomiast w zależności od układu wcięć -pierzaste lub dłoniaste. Liście złożone dzielimy na trójlistkowe, pierzastozłożone i dłoniastozłoione.

Każda roślina może mieć liście różnej wielkości, a nawet różniące się kształtem; zależy to zarówno od pełnionych funkcji, jak i od wpływów środowiska. Liśćmi o najprostszej budowie (i o krótkim okresie życiowym) sa iiścienie; mają one głównie funkcję spichrzową (ryc. 7-70). Również liście Sfibulłpełnią rolę narządów magazynujących; są one przekształcone w łuski, wyrastające ze skróconej łodygi -piętki. Liście sukulentów - takich jak aloes, agawa, rozchodnik, rojnik - magazynują wodę. Liście hiskowate osłaniają szczyt pędu (ryc. 7-75). Rodzaj przekształconych liści stanowią kolce kaktusów, wasv czepne (np. grochu), liście orzykwiatowe (przykwiatki), przysadki i podsadki. Przekształconymi liśćmi są także elementy okwiatu.

Na szczególną uwagę zasługują liście roślin owadożernych. przekształcone w różnorodne pułapki do chwytania drobnych bezkręgowców (ryc. 7-78). U rosnących w Polsce na bagnach chronionycb rosiczck (Drosera) na liściach występują wyrostki (zwane czułkami), których gruczołowate główki wydzielają krople lepkiej, pachnącej miodem cieczy. Gdy zwabiony owad dotyka główki, przylepia sk do niej, a próbując się uwolnić, przykleja się do następnych czułków; liść zamyka się i ofiara zostaje strawiona. Amerykańskamuchołówka(0/ohggąl ma zdolność wprost błyskawicznego składania s»ąp zaopatrzonego po brzegach w wyrostki liścia (ryc. 7-78). I .iść dzhanecznika (Nepenthes) ma kszOtk dzbanka o bardzo śliskich brzegach, wypełnionego częściowo cieczą, zawierającą enzymy rozkładaj** związki organiczne. U wszystkich roślin owadożemych (albo mięsożernych) komórki liści zawierąM lizosomy o pełnym składzie enzymatycznym - a więc mogące trawić wszystkie składniki konwikt zwierzęcej. Odżywianie się pokarmem zwierzęcym ma w tym przypadku na celu uzupełnienie praw wszystkim zaopatrzenia w związki azotowe: rośliny owadożeme żyją głównie na pustyniach lub “* bagnach, a więc w środowiskach ubogich w łatwoprzyswajalne sole azotowe. Trawiąc białka zwaną* uzupełniają swe zapotrzebowanie na aminokwasy.