DSCN6455 (Kopiowanie)

162

Biologia ■ repetytorium dla kandydatów na akademie matyaii

widzenia jest jiijaBiudldUUSba (/ lirudomedicinalis). To ładne zwierzę (ryc. 7-103) osiąga długość 13 cm. ma ziclonkawoczamy grzbiet ozdobiony sześcioma pomarańczowymi podłużnymi pasami, zaś strona bizuszna jest zielonkawa w czarne plamy. W środku praedniej przyssawki znajduje się otwdr gębowy, zaopatrzony w tizy szczęki, którymi pijawka wycina trójpromienną ranę w skórze zaatakowanej* osobnika. W rozwoju żywi się początkowo kijankami, potem narybkiem, zaś osobniki dorosłe ssą krew zwierząt stałocieplnych. Dla celów lekarskich przydatne sądopieto osobniki kilkuletnie (pijawka lekarską może żyć do 20 lat). Ze względu na rozciągliwość żołądka i całego ciała, pijawka może wypić 4 - 5 krotnie więcej krwi. niż sama waży (duży okaz może ssać przez godzinę, pobierając do 10 g krwi). Po nacięciu skóry zwierzę wstrzykujehirudrnę. białkową substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi, wydzielaną przez gruczoły wola.

Pijawki lekarskie są dziśjuż w Polsce bardzo rzadkie i od 06.01.1995 objęte są ochroną gatunkową Stanowią bowiem bardzo cenny “lek” w przypadkach nadciśnienia tętniczego i n icktóry ch innych chorób krążenia krwi, zwłaszcza u osób źle reagujących na inne lekarstwa. Wstrzykiwana przez pijawkę hirudym zapobiega powstawaniu zakrzepów przyściennych, obniża ciśnienie krwi, a doświadczenia na zwierzętach wskazują, że może również wydłużać okres życia. Ponieważ znacznie przewyższa - jako lek - swą jakością inne substancje pizeciwkizcpliwe, znajduje coraz szersze zastosowanie w leczeniu zawałów serca, stanów pozawalowych, miażdżycy, w chirurgii plastycznej i innych chorobach. Dziś przystawianie pijawek jest bardzo rzadkie, choć w niektórych krajach, jak np. w USA, przeżywa swój renesans, natomiast stosuje się iniekcje hirudyny produkowanej przez bakterie i drożdże, zmienione metodami inżynierii genetycznej. Ssące krew pijawki lekarskie stosowane są do leczenia opornych postaci nadciśnienia tętniczego, zakrzepowego zapalenia żvl. niektórych postaci żylaków, a także w przypadkach miażdżycy naczyn. Prowadzone od roku 1991 badania pozostałych 10 składników śliny pijawek wskazują, że są wśród nich wspaniałe substancje lecznicze, być może także o działaniu ptzeciwnowotworowym. Niegdyś znaczenie pijawki lekarskiej było znacznie większe, o czym świadczą np. świadectwa sprzedaży zakładów hodowlanych. W roku 1860 jeden z niemieckich zakładów hodowli pijawek sprzedał ich 3,5 miliona sztuk! Do dziś hoduje się pijawki w niektórych krajach europejskich (np. w Jugosławii i na Węgrzech), albo do stosowania leczniczego “na żywo”, albo do produkcji hirudyny, którą można niedrogo kupić w aptekach jako lek. Natomiast w Polsce zmniejsza się liczba naturalnych środowisk pijawki lekarskiej, zwłaszcza w wyniku (bezmyślnego nieraz) osuszania bagien i mulistych stawów.

Istnieje jednak szereg gatunków pijawek, które mogą być groźnymi pasożytami człowieka lub    i

hodowanych przezeń zwierząt. Na przykład nieduża, bardzo w Polsce pospolita niinwka rybia j h (Piscicola geometra - ryc. 7-103), atakująca zimnokrwiste kręgowce, może się stać prawdziwą plagą w stawach hodowli karpia. Pierścienice te przyczepiają się do skóry ryby i przewiercają ją długim ryjkiem (nie posiadają szczęk, w odróżnieniu od pijawki lekarskiej). Gdy karp zaatakowany zostanie przez kilkadziesiąt sztuk tych pijawek, ulega wyniszczeniu, a zadane rany łatwo ulegają zakażeniom grzybiczym lub bakteryjnym.

Jeszcze większą grozę budzą duże pijawki tropikalne, np. żyjąca w Afryce północnej piiawka

doskonałym zmysłem węchu, wyczuwają swą ofiarę już z pewnej odległości i atakują albo nocą-alró też spadają z zarośli. Wstrzykują środek przeciwbólowy, tak. że często fakt ssania krwi nie zastaje zauważony; istnieje możliwość przenoszenia przez nic groźnych chorób. Większość gatunków tych zwierząt żyje w krajach tropikalnych, gdzie są prawdziwą zmorą. Tylko jeden gatunek / tej rodzin* j |

zamieszkuje Europę - jest tokucsfetella <Xerobdella lecomtet), występująca w Europie ZariwM j pniowej, zwłaszcza w Alpach. Jest rzadka, wychodzi z ukiycia podczas deszczowych nocy