DSCN6524 (Kopiowanie)

^4

^4

Wreszcie płazy beznogie, żyjące w Afryce; Ameryce i Azji. są nieliczną grupą robakoksztallnych zwierząt, ryjących w ziemi, pozbawionych kończyn i prawie ślepych. Marszczelec pierścieniowy (,Siphonops onnulatus> osiąga długość do 40 cm przy grubości palca, podobnie jak żyjący na Cejlonie łusecznik lepki (Ichihyophis glutinosus). Oba gatunki mają wysuwalne czułki, którymi dotykają ziemi podczas pełzania. Jaja składają na lądzie, skąd młode kijanki - po utracie skrzel zewnętrznych - wędrują do wody.

.n*wfevszezęfcow®

k,nosowa

k czołowa

Jak widać z powyższego przeglądu, kształt płazów może być różny. W kostno-chrzęstnym szkielecie żaby (ryc. 7-159) wyróżnić możemy szkielet osiowy (na który składa się czaszka, kręgosłup i mostek) oraz szkielet kończyn. Kręgosłup podzielić można na część szyjną, piersiową, krzyżową i ogonową. Część szyjna składa się tylko z jednego kręgu: dźwigacza (atlas); ma on dwie panewki stawowe, w które wchodzą kłykcie potyliczne czaszki, dzięki czemu płaz może unosić i opuszczać głowę. Część piersiowa kręgosłupa może być | zbudowana z różnej liczby kręgów (u żab zwykle siedem, u traszek więcej), część krzyżową tworzy najczęściej jeden duży kręg, zaś liczba kręgów ogonowych jest różna u różnych gatunków. U żab kręgi ogonowe zlewają się w kość ogonową (urostyl).

promieniowo-

kość

kośćsłępu

‘ MćgoleniouMirzaaoM Ryc. 7-159. Szkielet żaby (widok od strony grzbietowej) (DL).

Pas barkowy nie ma kostnego połączenia z kręgosłupem, łączy się natomiast z mostkiem, otaczając prawie cały przód tułowia. Na pas ten składają się położone ku przodowi obojczyki, leżące bardziej do tylu kości krucze, oraz łopatki, zamykające całość od strony grzbietowej. W miejscu połączenia obojczyka, kości kruczej i łopatki znajduje się jamka glenoidalna, tworząca staw z kością ramieniową. Kończyna górna płaza zbudowana jest według schematu, charak-terystycznego dla wszystkich czworonogów: składa się z ramienia, przedramienia, nadgarstka, śródręcza i palców.

W przedramieniu występuje kość promieniowo-łokciowa (powstała ze zrośnięcia się kości promieniowej i łokciowej), zaś ze względu na redukcję kciuka dłoń liczy tylkocztery palce. Pas miednicowy dla odmiany połączony jest z kręgami krzyżowymi; składa się on z dwóch kości biodrowych, dwóch kości

kulszowych i chrząstki łonowej. W miejscu połączenia kości kulszowej, biodrowej i chrząstki łonowej znajduje siępanewka, twoiząca staw zkością udową. Tylna kończyna plaża (jak i innych czworonogów) składa się z uda, goleni i stopy (stopa zaś ze stępu, śródstopia i palców); kości goleniowa i strzałkowa zrastają się w jedną kość goleniowostrzalkową (ryc. 7-159). Tylna kończyna ma 5 palców. Pomiędzy palcami u gatunków dobrze pływających rozpięte są błony pławne. W czaszce plaża pojawia się jużjama bębenkowa tworząca ucho środkowe i zaopatrzona w pierwszą kosteczkę słuchową: strzemiącżko (powstające z górnej części drugiego luku skrzelowego). Dolna część tego luku przekształca się we fragment kości gnykowej (językowej, hyoidalnej) stanowiącej przyczep dla mięśni potężnego języki Mięśnie płazów przyczepione są do kości za pośrednictwem ścięgien i pogrupowane są w zespól)

aniagonistyczne: skurcz jednej grupy porusza daną część ciała w określonym kierunku, a skurcz grupy

antagonistyczncj powoduje ruch w stronę przeciwną.

Układ nerwowy płazów jest jeszcze stosunkowo słabo rozwinięty; w mózgowiu nieco więk**^-mż u ryb jest przodomózgowie (ryc. 7-178). Płazy mają 10 par nerwów czaszkowych Ne« rdzeniowe (których też jest 10 par) łączą się tzw. gałęziami łączącymi / dwom* PWHM*