DSCN6502 (Kopiowanie)

212

Biologia - repetytorium ««.

Gotowane i wędzone strzykwy, znane pod nazwą frepanga, są przysmakiem kuchni chiński^ Jadalnych jest około 20 gatunków, z których najbardziej znany tostrzykwa jadalna (Holothuna edulis).

Jeżowce (Echinoidea) mają kształt kulek lub bułeczek i średnicę do 30 cm (przeważnie 5-10 cm). Powierzchnia ich ciała pokryta jest przeważnie kolcami (ryc. 7-140 i 7-141), a także pedicel lariami, mającymi różnorakie zastosowanie: niektóre z nich służą oczyszczaniu powierzchni ciała z kału i innych zanieczyszczeń, inne (połączone z gruczołami jadowymi) pełnią funkcje obronne, jeszcze inne służą do łowienia zdobyczy (np. drobnych skorupiaków). Otwór gębowy jeżowców znajduje się po spodniej stronie ciała i u szeregu gatunków otoczony jest znaną już w starożytności latarnią Arystotelesa: aparatem gębowym, złożonym z pięciu ułożonych promieniście, pokrytych szkliwem wapiennych zębów i poruszających nimi mięśni. Niektóre gatunki drążą z pomocą tego urządzenia otwory w skałach, służące im za kryjówki. Pewne jeżowce są wykorzystywane przez ludzi do celów spożywczych: w Portugalii wielkim przysmakiem są jajniki i jądra jeżowca jadalnego (Echinus esculentus), dość sporego (do 12 cm średnicy) zwierzęcia zamieszkującego płytkie wody przybrzeżne Atlantyku. Najpospolitszym gatunkiem w Morzu Północnym i jednym z niewielu szkarłupni występujących w najbardziej zasolonych częściach Bałtyku jest niewielki jeżowiec przybrzeżny (Parechinus miliaris). Jeżowce żywią się pokarmem zwierzęcym i roślinnym - zwykle padliną, zwierzętami osiadłymi (jamochłony, małże), glonami, a także mułem. Ich rozwój jest złożony (gastrula przekształca się w larwę zwaną pluteusem, której rzęski przekształcone są w długie czułki). Zapłodnienie następuje w wodzie; od wielu dziesięcioleci jaja jeżowców służyły za doskonały przedmiot badań embriologicznycb, ponieważ są duże, łatwo je zapłodnić w stosunkowo nieskomplikowanych warunkach (woda morska), a także można indukować ich wczesne etapy rozwojowe bez zapłodnienia.

----.---..---,—„----.owipięcioramiennej gwiazdy: odtańczy

centralnej odchodzi od 5 do 25 ramion (ryc. 7-140). W spodniej części ciała znajduje się otwór gębowy, zaś wzdłuz ramion biegną szeregi nóżek ambulakralnych, zaopatrzonych w przyssawki, umożliwiających poruszanie się zwierzęcia. Ciało rozgwiazdy pokryte jest zwykle wyrostkami skórnymi, które pełnię różne funkcje: niektóre z nich są skrzelami, ułatwiającymi wymianę gazową, inne kolcami, dwuklapowc pcdicellarie natomiast służą utrzymywaniu powierzchni ciała w czystości. Rozgwiazdy żywią się pokarmem zwierzęcym - głównie mało ruchliwymi wieloszczetami i małżami, ale także skorupiakami, a nawet czasem rybami. Atakująca małża rozgwiazda rozciąga obie części muszli, wynicowując na zewnątrz, do skorupy mięczaka, swój żołądek. Są gatunki rozgwiazd, któiych żołądek jest w stanie przecisnąć się nawet przez szczelinę o szerokości 0,1 mm. Enzymy żołądkowe trawią ciało małża, także jego mięśnie zamykające skorupę, co powoduje coraz szersze otwarcie muszli. Występująca u wybrzeży europejskich rozgwiazda pospolita (Asteria rubens) jest groźnym szkodnikiem w hodowlach ostryg i omułków. Wśród raf koralowych spustoszenie sieje duża, dorastająca do 45 cm średnicy korona cierniowa (rodzaj Acanthaster). Od 20 lat rozgwiazda ta gwałtownie się rozmnaża (widocznie nie ma obecnie naturalnych wrogów), a odżywia się ciałem korali; nagi szkielet koralowców ulega następnie szybko zniszczeniu, co powoduje zagładę całych raf, a nawet zamieszkanych przez ludzi wysepek na Pacyfiku.

Podobnie jak liliowce i strzykwy, rozgwiazdy mają olbrzymie zdolności regeneracyjne. Jeżeli tylko tarcza centralna nie uległa uszkodzeniu, zniszczone ramiona szybko odrastają. Rozgwiazdy są rozdzielnopłciowe; zapłodnienie następuje w wodzie, zaś rozwój jest złożony Postacią larwalną jest bipinnaria (ryc. 7-144).

Węźowidła (Ophiuroidea) podobnie jak rozgwiazdy mają tarczę centralną, lecz odchodzące od niej ramiona w liczbie pięciu są długie i cienkie. Tarczki ich szkieletu otaczają ramiona ze wszystkich stron, nic likwidując jednak ich elastyczności. Umożliwia to ruch zwierzęcia: węiowtdla ponwew «;

_    ctarl na/wa izromady) ruchom ramion, ponieważ nozki ambulakRunw.