DSCN6533 (Kopiowanie)

obecnością luracyny i turakowcrdyny. będących organicznymi związkami miedzi. Turakowerdynu i nncyna są rozpuszczalne w wodzie - kąpiące się tuniki zabarwiają wodę na czerwono. Ptaki tego gmego gatunku mogą się znacznie różnić upierzeniem - mówimy wówczas o dymorfizmie Dymorfizm jjpnwv oznacza różnice w budowie (a więc i upierzeniu) samca i samicy; przykładem mogą być bażanty lub pawie. Dymorfizm sezonowy przejawia się zmianami upierzenia w różnych porach roku: ąiierzcnicpardwy zimą jest białe, a latem ciemnobrunatne. U samców batalionów występuje w okresie -~tmwmdymorfizm godowy - każdy ptak ma inne ubarwienie i inny deseń.

U wielu ptaków, zwłaszcza pływających lub zamieszkujących zimne okolice, dolną warstwę ąiietzenia stanowią pióra puchowe (ryc. 7-166D). Chronią one przed utratą ciepła. Czaple i papugi, które nie posiadają gruczołu kuprowego, mają tzw. pióra pudrowe; rosną one bez przerwy, zaś ich czubki kruszą się i wytwarzają drobny rogowy pyłek, służący do przesycania upierzenia. Osobną pupą są pióra nitkowate, przypominające kształtem włosy; występują u niektórych gatunków chroniąc otwoty nozdrzy lub oczy (np. rzęsy u emu i dzioborożców). Upierzenie podlega co jakiś czas wymianie; zjawisko takie nazywamy pierzeniem się. Pierzenie się może być częściowe lub całkowite. W tym ostanim przypadku wymianie ulegają wszystkie pióra, co w Polsce następuje przeważnie późnym latem lub na jesieni i co np. żurawie i łabędzie pozbawia możliwości latania na kilka tygodni.

Szkielet ptaków (ryc. 7-167) wykazuje szereg zmian w związku z przystosowaniem do lotu. Przede wszystkim jest on bardzo lekki, ponieważ niemal wszystkie kości (z wyjątkiem dłoni, przedramienia i miednicy) sa pneumatyczne, tzn. wypełnione powietrzem. Do wielu z nich wnikają worki powietrzne. Czaszka pozbawiona jest szwów. Do jej charakte-rystycznych cech zaliczamy:

^ 7-167. Szkielet ptaka (kuty domowej) (DL).

| przesunięcie otworu wielkiego (przez który przechodzi rdzeń kręgowy) na spodnią stronę, wypuklenie mózgoczaszki. obecność jednego kłykcia potylicznego (jak u gadów), połączenie żuchwy z czaszką z pomocą ruchomej kości kwadratowej i rozwój kości międzyszczękowej, tworzącej górną część dzioba. Szkielet dolnej części dzioba stanowi żuchwa, zbudowana z trzech par kości: zębowych, stawowych i kątowych. Jednak ani kość międzyszczękowa, ani żuchwa nie decydują o kształcie dzioba, ponieważ zależy on od lekkich pokryw rogowych, będących - podobnie jak pióra lub łuski na nogach - wytworem naskórka. Kręgosłup zbudowany jest z różnej liczby kręgów i możemy wyróżnić w nim cztery odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowo-krzyżowy i ogonowy. Odcinek szvinv jest najdłuższy, bardzo ruchliwy i zawsze ma kształt litery S. Umożliwia on ptakom sięganie dziobem do najodleglejszych części ciała. Pozostałe odcinki są niemal zupełnie nieruchome, dzięki zrośnięciu się jest to ważne przystosowanie do lotu, ponieważ ruchome kręgi mogłyby, poddane działaniu r®HEosilnych mięśni, przesunąć się względem siebie i spowodować przerwanie rdzenia kręgowego. ^^0z» tym z punktu widzenia mechaniki klatka piersiowa lecącego ptaka jest punktem podparcia dla jkńgni (której ramionami są skrzydła), a zatem musi być nieruchoma. W odcinku piersiowym 3 do Jwęgów zrastają się w kość grzbietową, unieruchamiając kręgosłup. Kość la połączona jest z dużą “■'‘o* IpłźwJowokrzyżową, powstałą ze zrośnięcia się kręgów lędźwiowych i krzyżowych. Kość ^W/» Kiwokrzyźowa jest silnie zrośnięta z miednicą, a także z pierwszymi pięcioma kręgami ‘•‘•‘"►ynii. Kilka następnych kręgów ogonowych jest ruchomych, zaś ostatnie cztery znów się ■H lym razcin w jednolitą płaską kość. tzw. pygostyl, w którym tkwią sterówki. Żebra łączą się