DSCN6583 (Kopiowanie)

U człowieka różne tkanki odznaczają się w różnym stopniu zdolnościami do regeneracji. Tkanka nerwowa na przykład nie regeneruje. Neurocyty są już tak wyspecjalizowane, że nie ulegają podziałom: rodzimy się z największą liczbą komórek nerwowych, jaką kiedykolwiek jesteśmy w stanie rozporządzać w ciągu całego swojego życia². Od momentu urodzin komórki nerwowe już tylko tracimy (obliczono, że każdy wypalony papieros zabija przeciętnie 7 neurocytów). Jednak komórki nerwowe mogą regenerować swoje fragmenty, np. wypustki. Dlatego też po przecięciu nerwu możliwa jest jego regeneracja: nowa wypustka wyrasta bardzo powoli od ciała komórki. Niezbędne jest jednak zachowanie ciągłości osłonek nerwowych, w które regenerująca wypustka będzie wnikać. Dlatego też podczas np. chirurgicznego przyszywania odciętego palca lub innego fragmentu ciała lekarz musi zadbać o zeszycie obu końcówek nerwu.

Nikłe zdolności odnowy ma również tkanka mięśniowa serca, natomiast dużymi zdolnościami regeneracyjnymi charakteryzują sie tkanki pochodzące z mezenchvmy(np. tkanka łączna, mięśnie gładkie, śródbłonek naczyń krwionośnych). Znaczne zdolności do reperacji uszkodzeń wykazują niektóre narządy, np. wątroba.

Wiele gatunków zwierząt posiada wręcz zaskakujące zdolności do regeneracji. Jak pamiętamy z rozdz. 7, niektóre zwierzęta wręcz rozmnażają się w ten sposób, iż następuje rozpad ich ciała na nieduże fragmenty i z każdego z nich odtworzony zostaje cały osobnik (np. dżdżowniczka Lumbriculus variegatus, por. ryc. 7-103). W przypadku wypławka cały organizm może zregenerować z 1/10 części, a w przypadku stułbi -nawet z 1/200.

U stawonogów i mięczaków regenerować mogą całe narządy (także odnóża), natomiast możliwości odtwarzania poszczególnych części ciała u kręgowców są znacznie mniejsze. Zaatakowana jaszczurka odrzuca ogon, który następnie odrośnie jej w tym samym miejscu- choć już nie będzie ani tak duży, ani tak samo piękny jak ten utracony. U salamander i ich larw dość często obserwowanym zjawiskiem jest regeneracja utraconych kończyn. Po obcięciu kończyny rana zabliźnia się, a następnie pod skórą następuje nagromadzenie komórek twórczych, określane mianem blastemy. Blastema rośnie, powtarzając w pewnym sensie etapy rozwoju embrionalnego kończyny: najpierw wytwarzany jest zawiązek, potem różnicuje się on na poszczególne odcinki (np. palce), pojawiają się zawiązki tkanek, różnicują się np. w kość, chrząstkę itd., aż w końcu kończyna osiąga naturalną wielkość i wygląd i wówczas jej dalszy rozwój zostaje zatrzymany. Do rozpoczęcia procesu regeneracji niezbędna jest obecność zakończeń nerwowych w blastemie (tych neurocytów, które unerwiały utraconą kończynę). Wydzielane przez komórki nerwowe substancje (tzw. neurosekret) inicjują procesy proliferacji (rozmnażania) i różnicowania się komórek blastemy.

Taki sposób regeneracji, jak opisany na przykładzie kończyny salamandry, określany jest mianem eplmorfozy. W przypadku np. regeneracji odnóży u owadów, mamy do czynienia z procesem morfolaksy: pozostała po uszkodzeniu część odnóża przekształca się wprawdzie w cały narząd, ale o mniejszych wymiarach.

Jeżeli regeneracja prowadzi do odtworzenia takiego samego narządu, jaki został utracony, określamy ia mianem regeneracji homomorficznej (homomorfozy). Zdarza sięjednak. iż w miejsce np. utraconej kończyny u jaszczurki rozwija się drugi, mały ogon; lub też u owada W miejsce amputowanej kończyny odtwarzany jest czułek. Takie nietypowe przypadki określamy mianem regeneracji heteromorfleznej (Tfetóromorfozy),

To itwicrdzcnic, być może, w przyszłości okaże się nieprawdziwe: w 1992 roku odkryto w mózgu młodej myszy możliwość podziałów pewnych komórek nerwowych (przyp. autora).