DSCN6559 (Kopiowanie)

8. Człowiek

8. Człowiek

potocia

Ryc. 8-1. Gamety człowieka; a - plemnik (pow. ok. 12000 razy); b - komórka jajowa po opuszczeniu jajnika (pow. ok. 1500 razy) (JD).

Plemnik ludzki ma około 60 pm długości, z czego jednak niemal 90% przypada na długą wić (ogon). Przednią część gamety stanowi akrosom. powstający z aparatu Golgiego i zawierający enzymy trawienne. Zadaniem akrosomu jest zmiana struktury (częściowe rozpuszczenie) otoczek komórki jajowej, dzięki czemu materiał genetyczny będzie mógł wniknąć do cytoplazmy owocyta; działanie to określamy mianem reakcji akrowmalnsi, Następnym, najważniejszym i największym objętościowo elementem budowy plemnika jest główka, zawierająca materiał genetyczny; powstaje ona z jądra komórki macierzystej (spermatydy). Za główką znajduje się szyjka (która powstaje z centrioli bliższej). Kolejnym elementem jest wstawka (zwana też częścią pośrednią).

Zawiera ona w centrum włókno osiowe (które jest narządem ruchu, a powstaje z centrioli dalszej) oraz ułożone spiralnie wokół włókna mitochondria, dostarczające energii dla ruchu.

Ogon plemnika jest przedłużeniem włókna osiowego i ma budowę podobną do struktury rzęsek lub wici komórkowych.

Komórka jajowa człowieka w momencie opuszczenia jajnika i wędrówki przez jajowód jest jedną z największych komórek ustroju - ma średnicę 150-200 pm (ryc. 8-1). Jest ona otoczona tzw. otoczką przezroczystą, przylegającą miejscami bezpośrednio do błony cytoplazmatycznej; pomiędzy otoczką a błoną komórkową rozciąga się przestrzeń okolożółtkowa. Zadaniem otoczki przezroczystej jest dopuszczenie tylko jednego plemnika do procesu zapłodnienia; struktura ta determinuje również moment zagnieżdżenia zarodka, ponieważ implantacja (zagnieżdżanie w błonę śluzową macicy) może nastąpić dopiero po zaniknięciu otoczki. Pod otoczką przejrzystą znajduje się pierwsze ciałko kierunkowe (polocyt). Natomiast na zewnątrz od otoczki przejrzystej zgrupowane są nieduże komórki określane wspólnie mianem wieńca promienistego. U zwierząt, których rozwój embrionalny przebiega poza organizmem matczynym, ścianki jajowodu wytwarzają jeszcze błony trzeciorzędowe; przykładem takiej błony może być uwapniona skorupa jaj ptaków.

W opisywanej komórce jajowej człowieka (zwanej na tym etapie rozwoju owocy tern II rzędu) wyróżnić możemy jądro oraz cytoplazmę, określaną miancmowoplazmy (łac.: ovum = jajo). Prócz owoplazmy owocyt II rzędu zawiera pewną ilość dcutoplazmy (żółtka), czyli substancji zapasowych. Jajo człowieka zawiera stosunkowo niedużo żółtka - takie komórki jajowe określamy mianem oligołecytalnych (gr.: oligos = mało). Komórki posiadające dużo substancji zapasowych są polilecytalne(gr.:po/y- wiele), zaś zawierające średnią ilość deutoplazmy- mezolecytalne. Żółtko może być w jaju różnie rozmieszczone: może być rozprzestrzenione równomiernie (jajaizolecytalne) lub nierównomiernie (komórki anizołecytalne). W tym drugim przypadku deutoplazma może gromadzić się w centrum komórki (jajacentrolecytalnc) lub na którymś z biegunów (telolecytalne).

Klasyfikacja komórek jajowych ze względu na ilość i rozmieszczenie substancji zapasowych podana jest w tab. 8-II. Rozmieszczenie i ilość deutoplazmy determinują sposób bruzdkowania. Owocyt ludzki jestoligolccytalny i prawie izolccytalny.

Owocyt dostaje się do jajowodu, będąc w mgrata/ie drugiego podziału meiotyczneyo. Wniknięcie plemnika do cytoplazmy komórki jajowej uruchamia dalsze etapy podziału jądra tej komórki: anafazę i telofazę II podziału mejotycznego, w wyniku czego powstaje drugie ciałko kierunkowe tpolocyt) oraz haploidalnc jądro o pojedynczej liczbie chromatyd. Z jądrem łączy się materiał genetyczny plemnika i powstaje diploidalnazygota. Pierwsze ciałko kierunkowe (pot ryc. 8-1) może również ulec podziałowi.