DSCN6565 (Kopiowanie)

15

& Człowiek

•Moderma

uchyl*

prajśli

INWAGINACJA

endoforma

Podobnie jak u zarodków ludzkich. komórki, tworzące smugę pierwotną i węzeł Hensena, stanowią zawiązek mezodermy. Ze smugi pierwotnej rozrasta się ona na boki i do przodu, wytwarzając somity, splanchnomeiy i mezo-dermę pośrednią, natomiast z węzła Hensena wyrasta wąski wyrostek ku przodowi zarodka -zawiązek struny grzbietowej. Niemal tak samo jak u ptaków przebiega bruzdkowanie i gastrulacja u stekowców i u gadów.

Ryc. 8-6. Kolejne etapy bnizdkowania (A-G)igastruIagi(H-0)u lancetnika. G - J: przekrój strzałkowy;

K - O: przekrój poprzeczny. Mezoderma zamalowana na czarno. p.j.c - pierwotna jama ciała; w.j.c. - wtórna jama ciała (JD).

lyNmu

OCfWOM

KtMomar

•oma

8.1.13. Neurulacja czyli powstanie pierwotnych narządów osiowych

W procesie neurulacji powstają pierwotne narządy osiowe (biegnące wzdłuż zarodka). U strunowców są tocewa nerwowa, struna grzbietowa i jelito pierwotne (porów, też ryc 7-143). Zarodek na tym etapie rozwoju nazywany jest neurułą. Neurula lancetnika (ryc. 8-6/M-O) jest otoczona epiblastem (nabłonkiem pochodzenia ektodermalnego). Część ektodermy, zgromadzona pod epiblastem w grzbietowej części zarodka, tworzy początkowo jedną warstwę komórek, zwaną neuroblastem (łub neuroektodermą). Komórki neuroblastu rozmnażają się w poprzek długiej osi ciała, w wyniku czego powstaje płytka nerwowa: brzegi tej płytki (fałdy nerwowe) po obu stronach unoszą się ku górze, tworząc w następnym etapie rynienkę nerwowa. Wreszcie oba fałdy łączą się u góry, tworząc cewę nerwową, we wnętrzu której biegnie kanał nerwowy. Część neuroektodermy, która nie weszła w skład cewy nerwowej, przekształca się w grzebienie nerwowe; są one zawiązkiem przyszłych zwojów nerwowych (rdzeniowych i współczulnych), a także rdzenia nadnerczy i tzw. paraneuronów.

Struna grzbietowa powstaje z górnej ścianki jelita pierwotnego (ryc. 8-6). Po bokach od struny grzbietowej układają się kolejne somity.

Brzusznie do struny grzbietowej znajduje się jelito pierwotne, którego ściana zbudowana jest z endodermy; w procesie różnicowania endodermalny nabłonek wytworzy nabłonkową wy ściółko przełyku, żołądka, jelit, a także duże gruczoły: wątrobę i trzustkę. Z przedniej części jelita, z tzw. kiet/andt skrzclowych oraz z endodermy pól między kieszonkami i za nimi. rozwiną się: grasica, migdełki. tarczyca, pr/ytarczycc, a także nabłonek układu oddechowego.