DSC64

4:Te<ge^^źnepodsławy ekonomicznych decyzji konsumenta

Rysunek 4.13. Krzywa dochód — konsumpcja

Należy pamiętać, że wielkość konsumpcji inaczej się kształtuje, gdy Al konsumenta wykazuje tendencję wzrastającą, a inaczej, gdy wykazuje on teodbj spadkową. Jak się bowiem okazuje, bieżąca konsumpcja nie zawsze zależy ou żących dochodów konsumenta. Z badań przeprowadzonych w 1967 roku vjfl że konsumenci, których dotyka nagły spadek dochodów, starają się zachowań zmieniony poziom konsumpcji. Staje się to możliwe dzięki nagromadzaj oszczędnościom oraz kredytom, nierzadko również dzięki zakupom Si ■ Utrzymanie konsumpcji na niezmienionym poziomie można także osiągnąć ■ zwiększenie ilości pracy w gospodarstwie domowym (np. uprawianie owij i warzyw na własnej działce) lub przez wydłużanie czasu korzystania z dóbr ni lego użytku (telewizora czy samochodu). Konsumenci będą się więc starali td mać poziom i strukturę wydatków na stałym poziomie. Zjawisko to nosi ari efektu rygla lub zapadki.

4.8. Wybór między dochodem z pracy a czasem wolnym

Konsument, wybierając strukturę konsumpcji bieżącej, poza czynnikami ci wymi musi brać również pod uwagę możliwości wynikające z ilości czasu m oraz czasu wolnego, przekładającego się często na jego dochód. Oczywiście? spodarstwo domowe może czerpać środki na konsumpcję z różnych źródeł. C z płatności transferowych², niemniej dochody z tytułu sprzedaży pracy stanc*] główne źródło dochodu konsumenta.

W związku z tym każdy konsument sprzedający swoją pracę będzie musiał ^ konać samodzielnie wyboru pomiędzy swoim czasem w’olnym (wypoczynki

- Płatności transferowe to przepływy pieniężne bez świadczenia pracy przez podmiot, i otrzymuje środki pieniężne od innego podmiotu. Do przepływów tych należą m.in. podatki i op«j rzecz budżetu państwa i budżetów samorządowych, emerytuty, renty, zasiłki, dotacje z działalnością przedsiębiorców. Są wykorzystywane do korygowania przychodów i wydatków rialnych oraz osobowych. Nie są regulowane przez mechanizmy rynkowe, lecz przez normy p¹**

a pracą i wynikającym z niej dochodem. Wybór ten, podobnie jak wybór struktury konsumpcji bieżącej, można przedstawić w prostokątnym układzie współrzędnych, w którym na osi poziomej jest miara czasu (wolnego i pracy), a na osi pionowej dochód z pracy. Konsument może zastępować czas wolny czasem pracy i osiągać różny poziom dochodu, a co za tym idzie - użyteczności całkowitej (por. rysunek 4.2). Może to czynić na wiele sposobów i w tym celu porównuje ze sobą wszystkie te kombinacje. Substytuując czas pracy czasem wolnym i osiągając w związku z tym zróżnicowane dochody, konsument stwierdzi, że jest możliwe osiągnięcie takich alternatywnych kombinacji czasu pracy, czasu wolnego i dochodu z pracy, które dadzą mu taki sam poziom zadowolenia. Jeśli w związku z tym połączy punkty, które dadzą mu taki sam poziom użyteczności, uzyska krzywą obojętności dla czasu wolnego i konsumpcji (por. podrozdział 4.3).

Podobnie do opisanych w podrozdziale 4.3 krzywych obojętności konsumenta, można utworzyć także krzywe obojętności czasu wolnego, gdyż wybory konsumenta natrafiają także tutaj na ograniczenia. To, jaka tym razem będzie krzywa obojętności, zależy przede wszystkim od stawek płac.Wyższe stawki płac pozwolą bowiem osiągać krzywe obojętności położone wyżej, a więc dające konsumentowi większą użyteczność całkowitą.

Dzięki analizie osiągalności krzywych obojętności przy różnych stawkach płac i przeniesieniu otrzymanych w niej punktów na układ współrzędnych można skonstruować krzywą, która ilustruje zależność między wysokością płac a podażą pracy pojedynczego pracownika. Krzywą tę przedstawiono na rysunku 4.14.

Rysunek 4.14. Krzywa podaży pracy pojedynczego pracownika

Jak wynika z rysunku 4.14, krzywa podaży pracy tylko do pewnego momentu ma nachylenie dodatnie, co oznacza, że wzrost stawek płac powoduje wzrost podaży pracy. W punkcie E krzywa ta osiąga ekstremum i od tego momentu jej nachylenie zmienia się na ujemne. Taki kształt tej krzywej można wytłumaczyć efektem substytucyjnym i dochodowym zmiany stawek płac. W pierwszej fazie dominuje