DSC�34 (2)

łem wstecz życie, nie swoje, lecz tej, która kochałem. Wychodząc od jej ostatniego obra. zu, zdjęcia zrobionego w lecie przed jej śmiercią (tak zmęczona, a tak nobliwa, siedząca przed drzwiami naszego domu, otoczona moimi przyjaciółmi). I tak, cofając się o ćwierć wieku, dotarłem do obrazu dziecka: wpatruję się w Najwyższe Dobro dzieciństwa, matki, matki-dziecka. Oczywiście traciłem ją tak dwa razy: w jej ostatecznej niemocy i na tym jej pierwszym zdjęciu, a dla mnie ostatnim. Ale ono wtedy właśnie wszystko przeważyło i wreszcie odkryłem ją taką, jaką była sama w sobie...

Ten ruch Zdjęcia (porządku zdjęć) przeżyłem w rzeczywistości. Pod koniec jej życia, a więc na niedługo przed przeglądaniem przeze mnie zdjęć i odkryciem zdjęcia w Cieplarni, matka była bardzo, bardzo słaba. Przeżywałem razem z nią tę słabość (tak więc nie mogłem być w towarzystwie łudzi zdrowych, wyjść wieczorem, wszelka światowość napawała mnie odrazą). Podczas choroby pielęgnowałem ją, podawałem herbatę w kompoticrcc, którą lubiła

i z której mogła pić wygodniej niż z filiżanki.

Morin.

231

Stała się moją córeczką, łącząc się w ten sposób z dzieckiem, którym była na swoim pierwszym zdjęciu. U Brechta — poprzez odwrócenie, które kiedyś bardzo lubiłem — to syn kształci (politycznie) matkę. Jednak nigdy nie uczyłem matki, niezależnie od oceny jej przekonań. W jakimś sensie nigdy do niej nie „mówiłem”, nigdy nie „perorowałem” wobec niej i dla niej. Uważaliśmy, nawet nie mówiąc o tym, że pewne niedookreślenie języka, zawieszenie obrazów, powinno być właśnie przestrzenią miłości, jej muzyką. Ona, tak mocna, będąca moim wewnętrznym Prawem, pod koniec była dla mnie moim dzieckiem płci żeńskiej. W ten własny sposób rozwiązywałem więc sprawę Śmierci. Jeśli Śmierć jest twardym zwycięstwem gatunku — jak to mówi wielu filozofów — jeśli byt poszczególny umiera, by zaspokoić zasadę powszechną, jeśli po rozmnożeniu się, jednostka, wydając na świat kogo innego niż ona sama — umiera, zaprzeczając w ten sposób sobie i przekraczając siebie, to ja, który nigdy nie dokonałem pro-

123