fakultet 43

NOWK LUKI NA BA/.IU CISPLATYNY 531

WPROWADZENIE

Choroby nowotworowe stanowią jedną z największych zagadek i wyzwań medycyny XX w. Oczywiste są więc trudności w leczeniu schorzenia, o którym wiadomo coraz więcej, ale cały czas zbyt mało, by można je skutecznie leczyć. W historii walki z rakiem istniało wiele hipotez dotyczących zarówno przyczyn, jak i skutków transformacji nowotworowej w komórce. Niestety, dotychczas żadna z nich nie doprowadziła do opracowania skutecznego leku i często jedyną możliwą terapią jest zabieg chirurgiczny.

Mianem chorób nowotworowych określa się wiele schorzeń, które są indukowane różnymi czynnikami. Przede wszystkim są to czynniki chemiczne i fizyczne, ale znane są również nowotwory uwarunkowane genetycznie lub pochodzenia wirusowego.

W powstawaniu nowotworu podstawową rolę odgrywają dwie klasy genów: protoonkogeny, które stymulują wzrost komórki oraz geny supresorowe, które go ograniczają. Razem obie klasy genów odpowiadają za większość niekontrolowanych proliferacji komórek. Mutacja protoonkogenu może powodować wytwarzanie zbyt dużej ilości kodowanego przez siebie białka, co stymuluje nadmierny wzrost komórkowy. Z kolei mutacje w obrębie genów supresorowych pozbawiają komórkę podstawowych mechanizmów hamujących nadmierny jej wzrost. Zazwyczaj, aby rozwinął się proces nowotworowy, musi ulec mutacji kilka genów regulatorowych, kontrolujących cykl życiowy komórki. Ponadto, proces nowotworowy może być potęgowany przez mutacje powstałe w obrębie innych genów, umożliwiając proliferującej komórce rozprzestrzenianie się w organizmie.

W obronie przed nowotworem organizm ludzki dysponuje co najmniej kilkoma, występującymi na poziomie komórkowym, mechanizmami. Należy do nich m.in. proces apoptozy, kontrolujący poprawność informacji genetycznej. Wiadomo np., że proces kontrolowanej śmierci komórki (apoptoza) może być indukowany przez uszkodzenie chromosomalnego DNA, a także uaktywnienie się onkogenu lub unieczynnienie genu supresorowego. Innym procesem, który chroni przed nieśmiertelnością komórek, jest mechanizm zliczający liczbę pokoleń, przez które komórka już przeszła. W procesie tym uczestniczą segmenty DNA występujące na końcu chromosomów, zwane telomerami. W większości komórek człowieka telomery ulegają nieznacznemu skracaniu przy kolejnych podziałach komórkowych. Skrócenie telomerów poniżej pewnej wartości progowej jest sygnałem dla komórki do wejścia w okres starzenia. Jeśli komórki wciąż będą się dzielić, to po nadmiernym skróceniu telomerów chromosomy w komórce zaczną pękać, co w rezultacie doprowadzi do śmierci komórki [1],

Pomimo istnienia wielu mechanizmów ochronnych, zabezpieczających organizm przed transformacją nowotworową, są one często niewystarczające, a choroby nowotworowe wciąż stanowią poważne zagrożenie. Stąd koniecz-