filozofia egzamin2

"    jako osoba. I z tym wiąsala się inna jeszcze różnica obu poglądów: w neopkloniąi,

świat był «mtnacj4 Boga. wytworem koniecznym naturalnego procesu, w Aupii^ zaś wolnym dziełem woli Bożej. Tu dualizm, tam zaś monizm. bo tam Bóg J były jednej natury.

Dia Augustyna świat, jako będący wolnym dziełem Boga. był dziełem rozumny, był więc wykonany wedle planu; zatem Bóg w umyśle swym posiada idee. wedle klót** świat stworzył. -Idee są ¹⁰ główne formy lub zasady rzeczy, trwale i niezmienne, znajdują tą w umyśle Bożym". To był chrześcijański pin tonizm, AugustyAłfcj wariant nauki o ideach, pojętej w duchu teologicznym i personalistycznym. W Hag* istnieje iilmłnj wzór realnego świata: tę leołogiczno-ractsflzyczną naukę nazwano później egzemplaryzmcm. Istnieją tedy — jak u Platona — dwa równoległe światy: idealny w Bogu i realny, wykonany w czasie i w przestrzeni. Realny powstał przez uniisnctenk idtj w materii.

III. HETFRONOMICZNA ETYKA. I. Tbooycea. Świat jest znikomy wobec Bogi, niemniej jest Jego dziełem i przeto jest dobry. „Cokolwiek istnieje, o ile istnieje, jest do. brem~; wszystko, nawet materia, którą płatończycy i gnostycy mieli za zło, ma swoje miejsce w porządku świata.

Świat jest objawem najgłębszej istoty boskiej, wszystko w nim jest pełne cudu. od najbardziej codziennych zjawisk, od powstawania żywych istot z nasienia aż po przebieg dziejów. Jedynie przyzwyczajenie stępiło w nas poczucie cudu.

W ocenie świata, w sprawie dobra i zła. leżała główna trudność filozofii Augustyna. Z jednej strony świat, jako dzieło i objaw Boga. nie może nie być dobry. Jednak z drugiej strony istnienie zła jest niewątpliwe; Augustyn miał potężne poczucie zła. manichejskiego dualizmu — powtórzmy to raz jeszcze — nie wyzbył się nigdy całkowicie.

Rozwiązanie konfliktu, zaproponowane przez Augustyna, stworzyło podwaliny chrześcijańskiej „leodycci". czyli obrony doskonałości stworzenia. Pierwszą tezą jego było: zło nie należy do przyrody, lecz jest dziełem wolnych stworzeń. ..Bóg dobrą ustanowił przyrodę, lecz zatruła ją zła wola". Do tego przyłączyła się druga teza: zło nie jest realne, jest tylko brakiem dobra; nie ma absolutnego zła. jak jest absolutne dobro Istoty wolne czynią źłe wtedy, gdy nie czynią dobrze, gdy odwracają się od dobra lab zwracają ku dobru mniejszemu zamiast ku większemu. Nie niższe cele są złe. lecz złe jest odwrócenie się od celów wyższych. Zła jest bądź pycha, bądź pożądliwość; pycha -to chęć wystarczania sobie bez Boga; pożądliwość — to zabieganie o rzeczy przemijające i pozbawione rzeczywistej wartości.

^{/Jo w}*^c *y^,ko negatywnej natury — czemuż Bóg jednak i takiemu nie zapobiegł? Temu pytaniu Augustyn przeciwstawił trzeci argument swej tcodycei: zło nie psuje harmonii świata, przeciwnie, jest do niej potrzebne. Ukaranie grzesznych tak samo należy do mej. jak nagrodzenie świętych. Bóg wolał stworzyć większe dobro ze złem niż mniejsze bez di. To wystarcza do obrony doskonałości boskiego dzieła i nie potrzeba przypuszczać, jak to czynił Orygenes lub Grzegorz, że zlo jest przejściowe i z końcem świata zniknie, ie Hf będą nawróceni i dokona się apokatsstaza.

Z Nauka o lasci Właściwością poglądów etycznych Augustyna było, te złu przy-pisywały inne pochodzenie niż dobru. Zło pochodzi od człowieka, dobro — od Boga. czyli zło jest rzeczą przyrody. a dobro — rzeczą łaski. Dobrzy są jedynie ci, co

I^j. lą więc dobrzy nie z siebie, lecz z łaski Bolej. Laski zaś dostąpili nie za* jdF ^ nią; łaska jest „dana darmo" i nie byłaby łaską, gdyby była udzielana za za-^riłowiek P^{ tc^ °^P^ow*^c^^z,1'ⁿ> ⁿ zło, ale nie za dobro. Tak przepołowiona ii A'#^sl>'^na; ł^ci*^na ^ P°'^owa urazem najdalej idącego supranaturalizmu; człowiek nie mole dobrze czynić, a na łaskę nie mole zasłużyć.

* ^ł*^$lyin tle toczył się spór Augustyna z Pelagiuwcm o łaskę, jeden z najważniejszych, .^0 historia etyki chrześcijańskiej. Był rozprawą supranaturałizmi z natura* _vv etyce. Pelagiusz uznawał wprawdzie działanie łaski, ale pojmował ją tylko , pomoc^- i „oświecenie" i twierdził, le jest udzielana „wedle zasługi"; przez to fikcji „«uwał „łaskę”, zastępował ją wymiarem sprawiedliwoki i zastępował religię

^pis Augustyna nic było godnych łaski: przyznanie wolności ludzkiej współdziałania pieniu byłoby pomniejszeniem Boga. Laski niepodobna uzasadnić, jest ona faktem Matecznym. Ludzie dzielą się na tych, co jej dostąpili, i tych, co nie dostąpili, choć jedni . nie zasłużyli na nią; ale przez nią jedni są dobrzy, a drudzy źli. Dwojakie jest przeznaczenie ludzi: złym należy się kara i będą ukarani i potępieni, dobrzy niłędą zbawieni. Łaska jest tedy przyczyną, le ludzkość dzieli się na dwie kategorie, łowionych i potępionych. Jedna część stworzeń idzie z Bogiem, inna przeciw niemu, ^stanowi „państwo Bole", druga - „państwo ziemskie" (Mas Dei - Mas tema). Upfck człowieka postawił go po stronie przcciwboskiej. Bóg jednakie łaską swą najęci! i uratował część ludzkości; ta część należy odtąd do państwa Bożego.

Zmagania obu państw stanowią dzieje świata. Augustyn dzielił te dzieje na sześć okresów; okres szósty zaczyna się z przyjściem na świat Chrystusa i kończy już dzieje grosik. Po nim czas zostaje pochłonięty przez wieczność, ci, co należą do państwa Bo-tego, wejdą w wieczną szczęśliwość, a inni w wieczne zatracenie: dzieje kończą się rozdziału ostatecznym i nieodwołalnym. Taki koniec potrzebny był w przekonaniu Augustyna, pokazać zarówno sprawiedliwość Bolą, która karze, jak i miłosierdzie Boże, które zbawia. Augustyn zwalczał manichejski dualizm w pojmowaniu początku świata, natomiast przyj-rooiił go jako koniec świata, jako nieodwołalny wynik jego rozwoju.

Za tę koncepcję dziejów Augustyn został nazwany pierwszym historiozofem. Rze* owicie, jak nikt przed nim, kładł nacisk w dziejach świata na treść powszechną i ro* muą. Przez włączenie historii do rozważań filozoficznych dodał jeszcze jeden motyw do tych, które filozofię chrześcijan wyróżniały od filozofii Greków. Ci bowiem, obojętni li przemijających zdarzeń, w spekulacjach swych zajmowali się wyłącznie bezczasowym Mitom: mówili wprawdzie o rozwojach i emanaojach, ale i tc pojmowali bczczasowo.

Dochodzenia antropologiczne i historiozoficzne wyróżniały Augustyna także od in-Ijtfc pńarzów chrześcijańskich, mianowicie od Ojców greckich; ci w spekulacjach swych ■krzak do poznania natury Boga, on zaś także ku poznaniu natury człowieka, jego cnoty, wolności, zbawienia. Wedle znanej formuły: sprowadził dogmatykę chrześcijańską u ziemię. Połączył dwa krańce religijnie pojętej filozofii: naukę o Bogu i naukę o człowieku, o wszechmocnym Bogu i o wolnym człowieku.

ISTOTA AUGl/STYNIZMU. Augustyn położył podwaliny pod nową chrześcijańską Bozofię, Zerwał z klasyczną postawą Greków, z jej obiektywizmem i iniełektualizmetn; jogo postawa była introspekcyjna, a woła miała dlań pierwszeństwo przed rozumem.