fnr materialy1008

Artur Dziak

j !•

ł >

i

i i

i

Traumatologia narzgdu ruchu

} • +

i '

f

Mianem urazu (trauma) określa się zadziałanie na organizm zewnętrznego czynnika wywołującego anatomiczne i czynnościowe zmiany miejscowe lub miejscowe i ogólne. Uraz może być ostry lub przewlekły (sumowanie mikro-urazów). Czynnik zewnętrzny powodujący uraz może mieć charakter mechaniczny, fizyczny lub chemiczny.    *

Urazy wywołane czynnikami mechanicznymi powstają na skutek mechanicznego zadziałania przedmiotów na ciało człowieka, przy czym rozległość i skutki urazu są bezpośrednio proporcjonalne do masy i szybkości atakujących przedmiotów z jednej strony, zaś do wytrzymałości tkanek organizmu* — z drugiej. Uraz mechaniczny może powodować różne następstwa — od lekkiego stłuczenia tkanek i narządów, do ich rozerwania czy zmiażdżenia. Gdy do uszkodzenia tkanek dochodzi w miejscu zadziałania urazu (stłuczenie lub zmiażdżenie tkanek), mówimy o urazie bezpośrednim. Gdy uszkodzenie powstaje z dala od miejsca urazu, na skutek przeniesienia działających sił, mówimy

0    urazie pośrednim. W takich przypadkach dochodzi do uszkodzenia aparatu torebkowo-więzadłowego (skręceń, nadwichnięć i zwichnięć) lub do złamań (skośnych i spiralnych lub z oderwania). Działanie dużych sił zewnętrznych powoduje przede wszystkim uszkodzenie powłok skóry lub błon śluzowych.

1    tak w zależności od charakteru raniącego przedmiotu i kierunku jego działania dojdzie do otarcia naskórka (excoriatio), rany ciętej (vulnus caesum), rany tłuczonej (v. contusum), rany kłutej (v. ictum), rany miażdżonej (v. con-quassatum), rany dartej (v. laceratum), rany postrzałowej (v. sclopetarium).

Jeśli ranie towarzyszyło złamanie kości, mówimy o otwartym złamaniu (bądź też o zwichnięciu zamkniętym lub otwartym). Przeniesienie siły urazu bezpośrednio czy pośrednio na narządy wewnętrzne może spowodować różnej ciężkości zaburzenia i szkody ogólnoustrojowe, a nawet śmierć w zależności od życiowej ważności uszkodzonego narządu, możliwości jego regeneracji, wieku i cech osobniczych rannego. Urazy przewlekłe pociągają za sobą odczyny w narządzie ruchu w postaci zgrubień skóry i tkanki podskórnej (odciski, Tnodzele), przerostu kości, ścięgien oraz zapalnych odczynów kaletek maziowych, zmian zwyrodnieniowych chrząstek stawowych i złamań kości.

Z urazów wywołanych czynnikami fizycznymi i chemicznymi wymienić należy uszkodzenia termiczne — oparzenia i odmrożenia. Do oparzeń dochodzi najczęściej pod wpływem wysokiej temperatury, działania energii promienistej, prądu elektrycznego oraz stężonych kwasów i zasad.

Mechanizm i następstwa urazów. Złamanie — przerwanie ciągłości nie zmienionej patologicznie kości powstaje w wyniku działania dużych sił (masy i przyspieszenia). W zależności od mechanizmu urazu złamania powstają z urazu pośredniego — gdy uszkodzenie powstaje z dala od miejsca zadziałania siły, z urazu bezpośredniego, gdy do uszkodzenia dochodzi w miejscu urazu. Bardzo silne urazy bezpośrednie powodują zmiażdżenie lub rozkawałkowanie kości.

• Często do urazu dochodzi na skutek ruchu ciała w stosunku do otoczenia, np. upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny itp.^ł

,206