Foto0484

w MM genendnąj jest niewielka, a dokładność osncowa* ni* pow inna być duła;

Matuli** wymaga $*e*egókwvyvh podiuaKSw klnsyfikaeyjnych, w elekcie c/xs go lk'MbiK\\' posnęjęgóhtyęh kategorii jest niewielka;

c> atulua v\łtKvsi się do niewielkiej csęści ihiorowośoi generalną}.

Vt«*fM\>w*\kenic badań na wybranej próbie może prowadwć do biednych wy-ntkv'w , w syttucń kiedy Akwowośó generalna ma zbyt małą liczebność. Podczas reatuaąp wyznaczania jednostek losowania, w trakcie ich wyboru oraz tormulo-wanta kwestionariusza ankiety bardzo cenne mogą się okazać konsultacje psychologa. $oąjok>ga i informatyka.

W literaturze przedmiotu wymienia się trzy sposoby pobierania próby ze zbiorowości generalnej¹ ;

a)    dobór arbitralny (elementy' zbiorowości generalnej są wybierane zgodnie z wolą badacza - dobór ten zwykle prowadzi do błędnych wniosków);

b)    dobór z ograniczoną losowością (częściowo polega na świadomym, celowym wyborze z elementów z pewnego ich zbioru);

c)    dobór probalilistyczny (kiedy przyjęte kryterium doboru jest niezależne od badanych zmiennych, a każdy element zbiorowości generalnej ma różne od zera prawdopodobieństwa znalezienia się w próbie).

Najczęściej prowadzący badania nie jest w stanie zbadać wszystkich jednostek statystycznych tworzących zbiorowość będącą przedmiotem jego zainteresowań. Pojawia się więc konieczność wybrania próby. Jej wielkość w stosunku do populacji generalnej waha się od 1/3 do 1/50 000, a czasami i poniżej¹³⁵. Aby można było stosować metody statystyczne uogólniające wyniki bezpośredniego badania próby na całą populację, należy tę próbę losować. Istnieją różne metody doboru losowego¹³⁴. Najprostszym sposobem doboru próby do badań jest dobór losowy prosty, który polega na bezpośrednim i nieograniczonym doborze jednostek badania do próby statystycznej. Występują dwa rodzaje doboru losowego prostego: dobór losowy prosty niezależny (ze zwracaniem wylosowanej jednostki z powrotem do populacji, więc uczestniczy ona w dalszym ciągu badania i może być wybrana powtórnie) i dobór losowy prosty zależny (bez zwracania wylosowanej jednostki z powrotem do populacji, a zatem nie uczestniczy ona w dalszym losowaniu).

^m Określ* udział Jednostek, które posiadają wyróżnioną wartość analizowanej cechy w całej . .zbiorowości. Frakcja to liczb* elementów populacji, które należą do pewnej kategorii, będącej przedmiotem zainteresowania badacza, podzielona przez liczbę wszystkich elementów populacji. M. łfaktewłcz. Poditcrwy statystyki. PWSBłA, Warszawa 1994; A. D. Aczcl, op. cit.

^,HZob. np. J. Steozkowakł, op. cit,; M. Dobosz, Statystyczna analiza wyników badań. Exil, War-

5S    SckmkMetedyUechniki badań socjologicznych, W$P, Olsztyn 199S.

CŁ. Fitokfon-Nachmias, ,D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społtes-

C«ęsto /e względów organizacyjnych dokonv\jo się losowań grupowych, w czasie których przedmiotom losowania nie są poszczególne jednostki, a podzbiory powstałe w wyniku podziału populacji, Wówczas próbę stanowią ws*\ siku* jed-nostki wchodzące w skład wylosowanych podzbiorów. Istnieją dwa sposoby dobo-ru losowego grupowego; dobór z jednakowymi prawdopodobieństwami wyboru (stosowny mvyycią) gdy grupy są jednakowo liczebne) oraz dobór * różnymi prawdopodobieństwami wyboru (gdy grupy różnią się liczebnością). Podczas losowania wielostopniowego populacja jest dzielona na podzbiory, w ramach których wyróżnia się mniejsze podzbiory, będące przedmiotem losowania, Ogól wylosowanych jednostek traktowany jest jako zbiór. Podczas tego losowania w pierwszej kolejności wybiera się jednostki losowania pierwszego stopnia, które składają się z dużych zespołów jednostek badania. Następnie jednostki te są dzielone na mniejsze zespoły, nazywane jednostkami losowania drugiego stopnia. Zostają one poddane kolejnemu podziałowa na jednostki losowania trzeciego stopnia, aż dochodzi się do podstawowych jednostek badania. Dobór losowy wielostopniowy jest pewną formą doboru losowego grupowego, w który m w miejsce badania jednostek w wylosowanych zespołach następuje dalsze losowanie mniejszych zespołów tych jednostek. W czasie doboru próby stosowane jest również losowanie warstwowe, podczas którego jednostki wchodzące w skład określonej populacji są dzielone według przyjętego kryterium na warstwy. Losowanie niezależnych prób jest wtedy dokonywane w obrębie każdej warstwy. Podział populacji musi być tak przeprowadzony, aby każdy element wchodził tylko do jednej warstwy i znajdował się w którejś z nich. Tak więc podział na warstwy musi być rozłączny, a one same mają być jednorodne i różnić się między sobą w istotny sposób.

Ustalenie liczebności próby należy do zasadniczych zadań w trakcie przygotowania badania. Występuje kilka podejść do określenia wielkości próby. Według pierwszego z nich badacz wybiera ją arbitralnie lub na podstawie własnych osądów. Mogą być to na przykład uczestnicy zebrania określonej organizacji. Drugie z podejść związane jest z określeniem minimalnej liczby obserwacji w tablicy kontyngencji. Często przyjmuje się, że próba, w której skład wchodzi do 30 jednostek, jest małą próbą, licząca od 30 do 100 jednostek jest próbą przejściową natomiast ponad 100 jednostek oznacza próbę dużą¹³⁷. W takim ujęciu badacz, decydując się na określoną próbę, przesądza o precyzji wyników oraz wiarygodności wniosków. Należy również zwrócić uwagę, iż wiarygodność wniosków zalety od liczby podzbiorów i przekrojów, które są przedmiotem badań. Dlaczego też przyjmuje się, że próba powinna być tak duża, aby w przekrojach znajdowało się przeciętnie co najmniej po dziesięć jednostek¹³*.

Często jednak określenie minimalnej liczebności próby jest dokonywane na podstawie przyjętego z góry poziomu precyzji. Wyróżnia się wtedy dwa podejścia.

im Pilch, Zasady badań,.,, op, cit. ^,5,lbtdem.