Foto0648

Rffóiitał \

SPOSOBY MYŚLENIA O BEZPIECZEŃSTWIE W LITERATURZE NAUKOWEJ

I, Kilka refleksji o bezpieczeństwie w perspektywie historycznej

Rozważania na temat bezpieczeństwa spotykamy już w starożytności. Najczęściej pojawiały się one w dziełach filozofów* Np, znane do dziś dzieło Platona zatytułowane Pqństwp^}0 zawiera przemyślenia dotyczące tego, co współcześnie nazywa się bezpieczeństwem narodowym i bezpieczeństwem pań* stwa. Platon zastanawiał się w nich nad istotą bezpieczeństwa i jego uwarun* kowaniami. Dostrzegał on już wówczas, że dla bezpieczeństwa człowieka i grup społecznych bardzo ważne znaczenie mają: dobre decyzje, zdrowe zmysły i zdrowe ciało, ale także powodzenie, sława I dostatek. Niektóre z tych spostrzeżeń zachowują swoją aktualność do dziś.

Inny starożytny filozof, Arystoteles w rozważaniach o bezpieczeństwie zwracał głównie uwagę na znaczenie przyczyn (uwarunkowań) bezpieczeństwa, podkreślając szczególnie dwie grupy tych przyczyn. Były to: a/ uwarunkowania zewnętrzne („budulcowe" i formalne) zależne od otoczenia, oraz

b/ przyczyny wewnętrzne - zależne od rzeczy i podmiotu¹¹.

Ten sposób myślenia o bezpieczeństwie we współczesnej literaturze przedmiotu wyraża się przy pomocy terminów: bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne. Warto jednak zauważyć, że wraz z rozprzestrzenianiem się zjawiska globalizacji i otwieraniem granic państwowych (przykład Unii Europejskiej) pojęcia bezpieczeństwo wewnętrzne i bezpieczeństwo zewnętrzne nabierają współcześnie nieco innego niż kiedyś znaczenia, a w przyszłości być może nawet będą one dezaktualizować się, Wróćmy jednak do czasów starożytnych.

Wspomniany już Arystoteles*² zwracał także uwagę na wartości jako warunek bezpieczeństwa. Chodziło mu o takie ponadczasowe wartości, jak sprawiedliwość i przyjaźń. Jego zdaniem ta pierwsza wartość - sprcrwiedliwość -mole być traktowana jako warunek zaistnienia drugiej, czyli przyjaźni. Bez obu

113111 M||    1 \ j 2, warszawa łasa.

raju&Kffiral    1997, s. 2 os

; ^w Answre»e>, En-ką    Wwswma I9$f

tytóh t^nnikśw    w din^gij gcrapiktywię _:gi^§9wąj; jggj malw

/n$kakujłu?@ ®j||i wplawań się 10, g@ jgi w §tai$^Hn@igi twracano uwagi na dwa pdsiaw^w© diiś a§p@ki^ bggpigGggółUwsi bs§0MSińsłwj obiek' tvwt\e l subiektowie- @h@giai w§p|g?iśhi§ terminy te gMd kajamy §ię t p§w-hą amvmeaiiteifg@ uwortegp 1, liidlft który wphal je bardziej «?e?eaółwwo, te jedna* określenia bezpieczeństwo ubiekftwne i swiekuwne mężna znaleźć już w praeaeh stareżyinego filozofa * gpikiirai W roawa^aniaeh dowapyeh beapie@MiVa(wa zwracał on uwagę na takie eeehy p?łowieka₍ jak mądrość, }iwęi\\H)śA sprawiedliwi i przyjemność Podkreśla) on takie potwbę zbliża-nia się do ludzi o takich ccohacli. zwracając jednocześnie uwagę na konieczność unikania ludzi „złych"^{1 2 3}.

Pomimo, ze już w starożytności stelcy zwracali uwagę na znaczenie dla bezpieczeństwa takich cech człowieka, jak; przezorność sprawiedliwość etycz-ność 1 umiar, to ich przesłanie ciągle zachowuje swoja aktualność. Być może nawet na początku XXI wieku ozłowiek coraz wyraźniej uświadamia sobie ich znaczenie, o czym mógł świadczyć przebieg dyskusji na tzw. konferencji klimatycznej. która odbyła się w Poznaniu pod koniec 2008 roku .

Przechodząc do czasów nowożytnych warto zauważyć, że np, Monteskiusz podkreślał szczególną rolę przyjaznych stosunków między ludśmf i poszanowania prawa⁴ jako warunków bezpieczeństwa. Zwracał na to uwagę także P. Holbach^{5 6}. To dzięki przestrzeganiu prawa mogą być chronione takie wartości, jak wolność I własność. Ta ostatnia wartość, ożyli własność, była również przedmiotem zainteresowania T. Hobbesa . Jednak - zdaniem tego myśliciela - mówiąc o bezpieczeństwie nie można zapominać o tym, że wiążą się z nim takie kategorie, jak: nieufność, sława iniezdrowa" rywalizaęja omz wojna i bogactwo. Czy można powiedzieć, że na początku III Millenium znaczenie tych pojęć dla wielu osób i grup społecznych, n może nawet dla całych państw i społeczeństw straciło swoją aktualność? Pytanie to wydaje się reto-lyczne. Jeśli tak, to prawdopodobnie przyczynia się to | między Innymi | do powstawania wielu konfliktów wewnętrznych i międzynarodowych, rozwiązywanych nierzadko w sposób siłowy. Dostrzegał to już przed laty E. Kant⁷, dlatego zwracał on uwagę na rolę takich wartości, jak: pokój, prawo i moralność,

1

¹¹D. Frei, Sjclicrticii. Grundfragen der Wcltpolilik, Verlog W. Kohlhammcr, Siuttgard 1977.

2

R, Rosa, Filozofia bezpieczeństwa, Warszawa 1995.

3

¹¹W grudniu 2008 roku w Poznaniu odbywała się międzynarodowa konferencja poświęcona po> pokiwaniu sposobów ograniczenia emisji COjdo atmosfery.

4

'‘Ch-L- Monte*)icu, O duchu praw. Warszawa i957.

5

|| p,0. łjulbach, System przyrody czyli prawa świata fizycznego i moralnego, Warszawa |957.

6

'* f. Hohbos, 1-cwiataO' czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego. Warszawa 1954. s. IÓHHt

7

if i. pyl O wiecznym pokoiu &uys niozoilczny. Wrocław 1992; Wieczny pokój. Warszawa.