FunkcjonowanieRynku R03 0 091

procentowej. Przekształcenie części dochodów w oszczędności umożliwia podmiotom rynku zgłaszanie popytu mimo przejściowego lub trwałego braku dochodów. W ten sposób powstaje popyt autonomiczny względem dochodów⁷. Popyt może być również ujawniany dzięki pożyczonym zasobom pieniężnym, które eliminują lub łagodzą ograniczenia wynikające z okresowego niedostatku rozporządzalnych dochodów.

Zmiany wielkości dochodów oraz kierunków ich przeznaczenia nie podważają ogólnej zależności między dochodem a kształtowaniem się popytu. Zależność ta ma jednokierunkowy charakter, co oznacza, że wraz ze wzrostem dochodów nabywców — przy innych czynnikach nie zmienionych — wzrasta wielkość popytu oraz odwrotnie. Zależność tę, dotyczącą wszystkich grup nabywców oraz wszystkich rodzajów popytu, może charakteryzować różny stopień nasilenia. Miarą tego stopnia nasilenia jest dochodowa elastyczność popytu. Wyraża ona stosunek względnych zmian popytu do względnych zmian dochodu. Dochodowa elastyczność popytu może się kształtować na zróżnicowanym poziomie (rys. 20).

Rysunek 20

Dochodowa elastyczność popytu

Dochód

⁷ D. Begg, S. Fischer, R. Dombusch, Ekonomia, t. 2, jw., s. 50.

Uwzględniając zróżnicowany poziom dochodowej elastyczności popytu, można wyróżniać:

— popyt proporcjonalny, gdy zmiany wielkości popytu i zmiany wielkości dochodu są takie same (A);

— popyt elastyczny, gdy zmiany wielkości popytu są większe niż zmiany wielkości dochodu (C);

— popyt nieelastyczny, gdy zmiany wielkości popytu są mniejsze niż zmiany wielkości dochodu (B).

Dochodowa elastyczność popytu kształtuje się na zróżnicowanym poziomie, biorąc pod uwagę różne produkty i usługi, jak również uwzględniając różnych nabywców z punktu wadzenia poziomu ich dochodów'. Z tego wynika, że zmiany wielkości dochodu wpływają nie tylko na wielkość popytu, lecz również na jego przedmiotową oraz podmiotową strukturę.

Przedmiotowa struktura popytu ulega zmianie zgodnie ze stwierdzoną prawidłowością, polegającą na tym, że wraz ze wzrostem dochodu maleje udział wydatków na produkty pierwszej potrzeby (niższego rzędu), którymi są przede wszystkim produkty żywnościowe. Pokazuje to rys. 21. Prawidłowość ta jest znana jako prawo Engla.

Rysunek 21 Prawo Engla