Geografia turyzmu
5

ISNlMiiwnwr pojęciu i    luMncpi|c Inulnwcze w geografii tury/rmi

Obowiązująca w polskiej statystyce definicja sformułowana przez Główny Urząd Statystyczny zakłada, żc turystyka jest zjawiskiem „przestrzennej ruchliwości ludzi związanej z dobrowolną czasową zmianą miejsca pobytu, środowisk i rytnui życia" |Definicje podstawowych pojęć... 1979, 9]. Według Światowej Organizacji Turystycznej „turystyka” to: „działania ludzi, którzy podróżują i przebywają dla wypoczynku, w interesach i w innych celach, przez nie więcej niż jeden rok bez przerwy, w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem”

| terminologia turystyczna... 1995, 5],

Do celów międzynarodowych porównań statystycznych głównymi celami podróży turystycznych mogą być [Terminologia turystyczna... 1995, 11]:

•    wypoczynek, rekreacja, wakacje;

•    odwiedziny u krewnych i znajomych;

•    podróże w sprawach zawodowych i w interesach;

• podróże w celach zdrowotnych;

• podróże w celach religijnych, pielgrzymki;

•    inne cele.

Pojęciami bliskimi pojęciu „turystyka” są określenia „rekreacja” i „czas wolny". Rekreacja jest rozumiana jako „wszelkie czynności podejmowane dla regeneracji sił, a przejawiające się w uczestniczeniu w rozrywkach kulturalnych, grach sportowych czy też różnych formach ruchu turystycznego - po godzinach zajęć służbowych lub szkolnych, poza obowiązkami społecznymi i normalnymi czynnościami domowymi” [Warszyńska, Jackowski 1978, 22]. Określeniem równoznacznym „rekreacji” jest „wypoczynek”. Według teoretyków zajmujących się wypoczynkiem (Iso-Ahola 1980, Kelly 1982) można go rozumieć trojako:

•    jako wolny czas, który nie jest przeznaczony na zajęcia związane z pracą, obowiązkami domowymi itp.,

•    jako regeneracja sił fizycznych i psychicznych,

•    jako specyficzna postawa psychologiczna.

Zdaniem K. Czajkowskiego [19791 dodatkową cechą rekreacji jest jej bezinteresowność oraz dobrowolność. Podobnie rekreację definiuje Nowa Encyklopedia Powszechna PWN [1996, t. 5, 488], według której jest to „forma działania wybrana dobrowolnie przez człowieka ze względu na osobiste zainteresowania i dla własnej satysfakcji, podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi i domowymi, w czasie wolnym od pracy”. Bardzo istotną cechą rekreacji jest laki, iż wynika ona z osobistych zainteresowań, gdyż właśnie to sprawia, że dla wielu osób w zachowaniach rekreacyjnych (i turystycznych) szczególnie ważne są względy poznawcze. Z kolei zdaniem J. Dumazadiora |l%2| głównymi cechami rekreacji są: odprężenie (franc. delaissement), rozrywka (iranę. divertis-srtnrnł) i rozwój (franc. developpement). W polak lej lllernlm/c geograficznej szeroki przegląd różnych definicji rekreucji ztłwipM podręcznik I • Bartkowskiego 11977|.

('/as wolny jest natomiast prze/ I I >iimn/adiera |19ó8| definiowany jako zespól zajęć, którym jednostka może się / własnej woli poświęcić w okresie wolnym od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych, albo w celu wypo e/.ynku i rozrywki, w związku z dążeniem do bezinteresownego rozwoju swojej wiedzy i wykształcenia lub dobrowolnego udziału w życiu społecznym, jak też w celu rozwoju własnych, nieskrępowanych zdolności twórczych. W Polsce |K. Czajkowski; E. Wnuk-Lipiński] czas wolny jest na ogół traktowany dosłownie, tzn. tako okres dnia, aczkolwiek E. Wnuk-Lipiński [1975] podkreśla, iż jest to również .....ysłowa oraz duchowa postawa jednostki wobec świata zewnętrznego.

Pojęcie ruchu turystycznego w literaturze polskiej omówiono w pracy A. Mat-i żaka [ 1992, 8-12]. Najczęściej przez to pojęcie rozumie się „ogól przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolną czasową zmianą miejsca pobytu, ■aodowi.sk i rytmu życia - w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu Hp.” | Definicje podstawowych pojęć... 1979, 18]. Ze względu na przestrzenny cha-inkter ruch turystyczny można traktować jako jedną z form migracji (sezonową lub wahadłową, jak to dzieje się np. w przypadku cotygodniowych wyjazdów reki cncyjnych do domu letniskowego). Szerzej ruch turystyczny definiuje S. Ostrowski 11972, 17], według którego jest to: „zjawisko społeczne, polegające na fizy-i znym, czasowym przemieszczaniu się ludzi z miejsca ich stałego pobytu w inne miejsca, wytwarzające określony popyt na usługi i towary, przejawiający się w czasie podróży, jak i w czasie pobytu poza miejscem stałego zamieszkania". Pi/.ytoczona definicja jest bliska pojęciu turystyki. Jednak w literaturze przedmiotu uważa się również, że do ruchu turystycznego można zaliczyć jedynie „podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia - pieszo lub jakimkolwiek środkiem komunikacji” [Nowakowska 1989, 20-21].

Przedmiotem badania geografii turyzinu jest tzw. przestrzeń turystyczni!. Alnnicm J. Warszyńskiej i A. Jackowskiego [1978, 31] jest to „część przestrzeni orograficznej i społeczno-ekonomicznej, w której zachodzą zjawiska turystyczne". W ostatnich latach - w związku z rozwojem kierunku behawioralnego w geografii imv/mu - przedmiotem jej badań są również tzw. potrzeby turystyczne (wypo • /ynkowe) rozumiane jako zespół potrzeb człowieka związanych z koniecznością icgcncrucji jego sił fizycznych i psychicznych oraz pragnieniem rozwoju własnej osobowości, których zaspokojenie następuje w czasie wolnym od pracy i innych obowiązków, i które są realizowane w przestrzeni turystycznej (wypoczynkowej). / pojęciem „przestrzeń turystyczna" koresponduje powszechnie stosowane w geo giulii określenie „region”, w tym przypadku „region turystyczny”. Zdaniem R. Ha ia i A. Dolińskiego |1974| region turystyczny |esi to obszar (część kraju) chura-klny/ujący się walorami turystycznymi ora/ odpowiednimi do nich walorami re-t epcyjiiymi, do którego kieruje Nię ruch turystyczny. Z kolei część regionu, w kim ej występuje zgrupowanie walorów turystycznych i miejscowości połączonych hasami lub szlakami nosi zdaniem cytowanych autorów miano rejonu lurystycz-