HPIM4391

41__ Aleksander Maniery,

Opisywane przez Thomasa i Znanieckiego „kariery* polskich chłopów po ich emigracji do Sianów /Zjednoczo. nvch ukazują zasadnicze zmiany znaczenia normalności. I nie chodzi iii o to, iż społeczeństwo m masie „odczarowuje ’ sanu definicję normalności, ale że układ stosunków społecznych, system społeczno-kulturowy, wymusza na jednostce wzorzec działania na własną rękę, wypychając ipso facto poza obręb , normalności tych. którzy obiektywnie nie są w sianie dosto. sować się do społecznych oczekiwań. Nowość i zasadnicza I odmienność sytuacji, które cechują karierę aktora w nowoczesnym społeczeństwie, oddzielenie interesów ekonomia-1 nyth od innych interesów, wynikające między innymi z rozbicia jedności rodziny rozszerzonej, prowadzi do scedowania | na społeczeństwo troski o niepełnosprawną osobę. Upośledzenie przestaje być „skazą" której korekta mieści się w sferze .kłótni w rodzinie", postrzegane jest i traktowane jako

nieusuwalny „defekt¹' społeczny, niepełne człowieczeństwo w sensie niemożności .prawidłowej” reprodukcji schematów społeczno-kulturowych, niebezpieczne dla społeczeństwa i wymagające interwencji wyzwanie. Na poziomie osobowości, chaos i napięcia związane z niezdolnością określenia sytuacji oraz niemożnością realizacji wytyczonych społecznic celów, chroniczna dysharmonia, nieprzystawalność społecznych uwzorcowań i personalnych zdefiniowań, potęgować mogą — z przemożną siłą samospcłniającego się proroctwa — postrzeganie własnej inności (Thomas, Znaniecki 1976: V,

133-135).

Glosa Błamem

Tematykę zapoczątkowaną w Chłopie polskim podejmu-Herbcrt Blumcr (1979 [1939)) w swej obszernej analizie

krytyancj. Jednym z kluczowych wątków zawartych w pracy Thomasa i Znanieckiego jest, jak sądzi Blumer, zagadnienie definicji sytuacji. Thomas i Znaniecki, podejmując problematykę sytuacji społecznych, zwracają uwagę na doniosłość subiektywnych ustosunkowań jednostki wobec „twardej**, obiektywnej rzeczywistości. Obiektywnym czynnikom „odpowiadają** subiektywne dyspozycje aktorów, postawy rozumiane jako sposoby znaczącego ujmowania przedmiotów. Istotne jest prześledzenie relacji zachodzącej pomiędzy tym, co obiektywne (wartości), a tym. co subiektywne (postawy), jej wyjaśnienie w kategoriach praw charakteryzujących procesy społecznego stawania się, konstytucji działań społecznych w toku współgry czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Kontrola czy panowanie nad tą czy inną sytuacją możliwe jest przez zmianę któregoś z tych czynników z osobna lub oddziaływanie na oba równocześnie. Staje się to wtedy, gdy jednostka przyswoi sobie ogólne schemat)’ sytuacji, „blankietowe” — by użyć określenia Blumera — kategorie potencjalnych wartości, postaw i działań, aplikowalne w konkretnych okolicznościach (Blumer 1979: 11-24, 55-61).

Organizacja własnego doświadczenia, czyli — definiowanie sytuacji, ma miejsce zarówno wtedy, gdy jednostka wypracowuje ..od podstaw” własny schemat działania, jak też wówczas, gdy wyzyskuje grupowo przepisane unormowania. Proco definiowania sytuacji obejmuje przejście od tego, co pierwotnie mgliste i nieokreślone, do tego, co w toku reflek-syjnego formowania schematu sytuacji, zostaje rozjaśnione i określone, wpisując się zarazem w totalną organizację życia jednostki. Atoli ów proces konstrukcji znaczeń dokonuje się w relacji jednostka-grupa, w trakcie rozlicznych prób rozpoznania i oszacowania przez jednostkę oczekiwań grupy oraz pogodzenia ich z własnymi dążeniami (Blumer 1979: 56-60).