IMAG0262 (6)

58

Kirtaiiu **■«*

to jego nazwisko nie miało ustalonej i formy językowej, i pisowni Na tea żywy wciąż proces »i*ta|ania we formy językowej nazwisk i ich pisowni nałożyły się administracyjne zabiegi starające **ę w możliwie krótkim czasie ustabilizować nazwiska. O tych administracyjnych zabiegach pisałem w poprzednim rozdziale. W wieku XIX i w pierwszej połowie wieku XX nastąpiło ustabilizowanie i formy językowej, i pisowni nazwisk Kodyfikatorzy pesowm polskiej działający już w Polsce niepodległej byli w trudnej sytuacji przy ustalaniu zasad dotyczących nazwisk Z jednej strony były nazwiska Polaków żyjących w Polsce przedrozbiorowej, które bardzo często były zapisywane rozmaicie, według starszych zwyczajów ortograficznych, z drugiej strony były nazwiska osób działających juz po administracyjnym ustaleniu form graficznych nazwisk W tej sytuacji zastosowano rozwiązanie połowiczne. Nazwisk* osób żyjących przed rokiem igfjpzalecono pisać zgodnie tsktj>ijjjHBB|t TflfStCnu zasaiTaflB ffiÓftłaficznymL natomiast zachowano pisownię Iradycyj-rSffl fję5tw^^y)5^uiVW!eitl^rr TTT“A' wTę? i tiziś l<3 WfflStf"ffUnbialco mohe łiff lUmig'BWIrtaKU. UH flflbiszemyJan    polski mąż stanu i2.

połowy XV* w., j^le Andrzej .Zamoyski, prezes Towarzystwa Rolniczego, żyjący w latach 1800—1874

Obecnie pisząc o Polakach sprzed końca wieku XVIII dostosowujemy pisownię ich nazwisk do aktualnych zasad ortograficznych. Piszemy, np. Mikołaj Rei, choć sam poeta podpisywał się Rey. Pochodzący ze wsi Dębowa Łąka, pisanej w wieku XVII Dembowa Łąka pisarz Wojciech podpisywał się ftenthołfcki, dziś zapiszemy go jako Dębotęcki. Wspomniany wyżej Foxmxki t XVIII w. powinien dziś być zanotowany jako Foksiński.

Pisownia nazwisk genetycznie polskich określających współczesnych nam rodaków jest w zasadzie ujednolicona. W zasadzie, to nie znaczy całkiem, zupełnie. Obserwowane w obecnie używanych nazwiskach odchylenia od aktualnych zasad ortograficznych można ująć w kilku grupach. Pierwsza grupa związana jest z cechami gwarowymi utrwalonymi w wymowie nazwisk. Pisze się nazwisko Caban, bo jego wymowa zgodna jest z utrwaloną postacią zmazurzoną. Pisze się Broniszewski, bo nazwisko kontynuuje północnopolskę postać. O niektórych cechach gwarowych utrwalonych w nazwiskach pisałem wyżej.

Druga grupa odrębności pisowmanych dzisiejszych nazwisk związana jest z tradycyjnymi zwyczajami graficznymi. Już wyżej powiedziałem, że dzisiejsze nazwisko Zamoyski pisane jest przez -y-, gdyż taka była tradycyjna pisownia znanego w dziejach Polski rodu. Przez wiele wieków spółgłoskę j na końcu wyrazu, niekiedy tez na końcu zgłoski pisano przez y nie tylko w nazwach osobowych, ale też w wyrazach pospolitych. Dziś spotyka się nazwiska Gej. Machay, Czekay, Dzierżykray, Koy, Okroy, Woyna. Inny trochę typ tradycyjnej pisowni przedstawia nazwisko wybitnego uczonego i pisarza końca XVIII i początku XIX w. Stanisława Staszica. Pisownia taka sugeruje, jakob) zachowana została miękkość spółgłoski sz, która w języku polskim stwardniała kilka wieków wcześniej. Dla ścisłości trzeba dodać, że dzisiejsza pisownia dopuszcza też pisownię Staszyc. Dużą zachowawczość można zaobserwować w pisowni samogłosek nosowych. Np. pisownia Dąmbski nawiązuje jakby do