IMAG0596

i

tym, że stał się przywódcą mistycznego bractwa tidżanijja^regi^ nie). W 1851 r. Umar Tali zaczął urzeczywistniać swoje marzeni!

0    teokracji muzułmańskiej w Afryce Zachodniej, prowadząc wślki tak z francuskimi kolonialistami, jak i muzułmańskintepaństwenil Dina i niemuzułmańskimi plemionami, m.in. Bambara. W czasie oblężenia stolicy Diny, Hamdullahi, nie mogąc jej pokonać, wysa* dził się w powietrze. Efekt islamizacyjny Umara Talia nie był imponujący - większość siłą nawróconych plemion powróciła wkrótce do swoich dawnych wierzeń.

Reformatorskie ruchy religijne i intensyfikacja zastosowania pisma sprawiły, że znacznie wzrosła w społeczeństwie zachodnioa-frykańskim rola malamów. W XIX w. wyróżniano malamai duniya

-    zajmujących się sprawami doczesnymi, a zatem głównie sędziów

1    doradców w sprawach prawa muzułmańskiego, oraz malamai masa gudun duniya — tych, którzy uciekali od spraw doczesnych

—    rozmaitego rodzaju przewodników duchowych; zaliczano do nich także np. nauczycieli.

Jttwaiśil

Niewątpliwie wśród ważnych efektów ruchu dżihadowego wymienić należy obudzenie się w Afryce ruchów o charakterze mah-dystowskim. Juz Usman dan Fodio w Siffofin Shehu ukazuje się jako naśladowca Proroka i Mahdiego. Później, w XX w., tendencje te się nasiliły, w czym z pewnością istotną rolę odegrały także dziewiętnastowieczne wydarzenia w Sudanie (chodzi o teren obecnego państwa o tej nazwie)²¹.

lii

Wspomniałem wyżej, że jednym z ważniejszych efektów za-chodnioafrykańskiego dżihadu było powstanie oryginalnego, hau-sańskiego piśmiennictwa religijnego. Jednym z jego przedstawicieli był żyjący w XIX w. Muhammadu Bako. Poeta ten być może nie należy do pierwszej ligi literatury hausańskiej, ale znalazłem tu dla niego miejsce, ponieważ j ako jedna z nielicznych postaci z tego obszaru kulturowego miał swoje „pięć minut” w piśmiennictwie polskim. Monografię na jego temat wraz z krytyczną edycją i polskim

Por. na temat ruchów mahdystowskich S. Piłaszewicz, dz cyt., s. 224-230