5

WYLINKOWCE (ECDYSOZOA)

Najliczniejsza grupa zwierząt, zarówno pod względem liczby gatunków (obejmuje owady), jak osobników (obejmuje nicienie). Większość żyje w środowisku lądowym. Zdecydowanie przeważa roz-dzielnopłciowość, przy czym jaja i plemniki nie są wydzielane do środowiska jak u większości innych bezkręgowców, a nawet niższych kręgowców, lecz przeważnie są zapiadniane w wyniku kopulacji. Ciało przeważnie pokryte jest oskórkiem (ku ty kulą), który jest okresowo zrzucany (linienie), a proces ten zachodzi pod kontrolą specjalnych hormonów (ekdyzon).

Trzy poniższe typy są dość blisko z sobą spokrewnione i bywają łącznie traktowane jako Cycloneura-lia — wyróżnia je obecność charakterystycznego zwoju nerwowego.

Typ: Nicienie (Nematoda)

Zwierzęta o ciele obłym, nitkowatym, nieczlonowanym, przeważnie kilkumilimetrowej długości i zawierającym mniej niż 1000 komórek. Oddychają całą powierzchnią ciała Gub oddychają beztlcnowo). Gatunki wolno żyjące odżywiają się szczątkami organicznymi, pierwotniakami, wrotkami, innymi nicieniami. Gatunki pasożytnicze związane są w całym cyklu rozwojowym z jednym żywicielem Ogromne znaczenie ekologiczne, masowo występują w glebie (nawet 1 min osobników w 1 m³), ale spotyka się je także w głębinach mórz, na pustyniach, w osadach dennych, w wodach słodkich. Bardzo odporne na zanieczyszczenia i warunki beztlenowe. Prawie 20000 gat.

*    węgorek octowy (Turbatrix aceti)

*    glista ludzka (Ascaris lumbrieoides)

» włosień kręty (Trichinella spiralis)

oskórek naskórek pień nerwowy kom.mięśniowa jelito

kanał wydalniczy jajowód macica •

otwór gębowy gardziel

otwór wydalniczy kanał wydalniczy

Włosogłówka ludzka (Trichoccphalus trichiura). A - osobniki dorosłe; B - jajo (pow. 500 x)

— odbyt

Glista ludzka (Ascaris lumbrieoides). A - osobniki dorosłe; B - przekrój poprzeczny przez ciało samicy, C - budowa anatomiczna samicy

. Włosień kręty (Trichinella spiralis). A - osobniki dorosłe; B - larwy (trychiny - tr) w mięśniach; C - krążenie włośnicy w przyrodzie

Owsik {Enterobius vermicularis). A - osobniki dorosłe B - jajo (pow. ok. 400 x); C - cykl życiowy

p    ZIARNOWY

*    ^{dWUMStaiC2y (A}>- ■*«* kaczany (B, i ziarno pszenicy zniszczone

Typ: Gnathifera

żołądek żujący żołądek

gruczoł żołądkowy pancerzyk

pęcherzyk wydalniczy gruczoł cementowy

Drobne zwierzęta wodne (przeważnie poniżej 1 mm), wolno żyjące lub przytwierdzając, się do podłoża. Otwór gębowy zaopatrzony w szczęki utworzone z chitynowych blaszel zanurzonych w miękkiej osnowie. Mogą się rozmnażać płciowo i bezpłciowo (niekiedy na przemian, por. wrotki). Wymienione niżej gromady omawia się też jako osobne typy.

A - schemat budowy wrotka; B - kolonia mszywiołów; C - schemat budowy mszywioła

Gromada: Wrotki (Rotifera, Rotatoria)

Niewielkie zwierzęta poruszające się za pomocą rzęsek, niektóre mniejsze od pierwotniaków (przeważnie 0,2-0.5 mm, wyjątkowo nieco ponad 1 mm). W cyklu rozwojowym na przemian pokolenia obuplciowe oraz pokolenia dzieworodnych samic. Odżywiają się martwymi szczątkami organicznymi i drobnym planktonem. Pospolite w wodach słodkich i w glebie, a także na powierzchni roślin, zwierząt, grzybów, porostów, opadłych liści. Bardzo odporne na wysuszenie i skrajne temperatury. 3000 gatunków.