Dwudziesto050aangelsa

Temat: Jaką poezję zaproponowała Awangarda Krakowska Na przykładzie
wierszy Juliana Przybosia.

AWANGARDA - nowatorska działalność intelektualna, zwłaszcza artystyczna; wojsk.:
straż przednia. Ukształtowała się na początku lat dwudziestych. Poeci Awangardy
Krakowskiej skupiali się wokół czasopisma "Zwrotnica", które ukazywało się w
Krakowie w dwóch seriach, w latach 1922-23 oraz 1926-27.
Skład grupy: Tadeusz Peiper - teoretyk grupy; po powrocie z Hiszpanii wydał
programowe książki o tytułach: Nowe usta i Tędy. Poeci skupieni wokół Tadeusza
Peipera to: Julian Przyboś, Adam Ważyk, Jan Brzękowski i Jalu Kurek.
Program Awangardy Krakowskiej to idea nowej sztuki. Główny temat poezji to 3M,
czyli miasto, masa, maszyna. Główne założenia techniczne to praca nad językiem
poetyckim (precz z watą słów!). Sens poezji tkwi w skrócie i sile metafory, w
kondensacji znaczeń słowa. Metafora odpowiadała najlepiej ukształtowanym pod
wpływem współczesnej cywilizacji sposobom odczuwania, umożliwiała osiągnięcie
maksymalnej ekonomiczności wypowiedzi.
Poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem. Jest natomiast
poważnym rzemieślnikiem, osobowością roboczą, pracującą w materiale słowa.
Według członków Awangardy Krakowskiej nowoczesna sztuka powinna brać udział w
tworzeniu nowego modelu człowieka, nowych form życia, powinna uczestniczyć w
nurcie przemian, a także likwidować przepaść, jaka wytworzyła się między
osiągnięciami cywilizacji a nieumiejętnością psychicznego dostosowania się do
nich.
Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych, lecz nawiązywały do jej założeń
inne ugrupowania poetyckie dwudziestolecia międzywojennego, których wspólna
nazwa to Druga Awangarda. Najważniejsza wśród nich była Awangarda Lubelska.
Julian Przyboś (1901-1970) był najwybitniejszym poetą Awangardy Krakowskiej. W
pierwszych zbiorach wierszy (Śruby 1925, Oburącz 1926) widać ogromny wpływ
teorii Tadeusza Peipera na świadomość artystyczną Przybosia, który w
charakterystyczny sposób "przekładał" awangardową teorię mistrza na języki
poetyckiej praktyki.
Poezja Przybosia jest intelektualna. Autor w pełni uświadamia sobie rolę poety,
negując jednocześnie udział niekontrolowanego uczucia w tworzeniu wiersza. Jest
to także poezja retoryczna, gdyż ciągle podkreśla znaczenie słowa i zdania
poetyckiego. Konstruktywizm w twórczości Juliana Przybosia polega na dążeniu do
tworzenia obrazowych konstrukcji zdeterminowanych wolą poety oraz na stwarzaniu
świata doskonalszego niż prawdziwy. Kreacjonizm w poezji tego autora bierze się
z przekonania, że poeta stwarza świat na nowo w materiale językowym. Doskonałym
przykładem jest wiersz Notre Dame z tomu Równanie serca (1938). Katedra ukazana
jest w ruchu (dynamizacja), powstaje na oczach czytelnika. W wierszu tym
odnajdujemy wiele typowych dla Przybosia oryginalnych metafor, zaskakujących
trafnością i konkretnością obrazowania. Tak więc w swojej dojrzałej twórczości
(tomy wierszy Z ponad 1930, W głąb las 1932, Równanie serca 1938), mimo że poeta
poszedł własną drogą poetycką, w mistrzowski sposób realizował założenia poezji
awangardowej.
Zgodnie z teorią Tadeusza Peipera podstawową jednostką wiersza jest zdanie
zawierające wielokrotną (spiętrzoną) metaforę. W swoich wierszach Przyboś
stosował ową teorię, a także często kojarzył w ramach jednej konstrukcji
metaforycznej różne zakresy znaczeniowe tych samych pojęć. W wierszu Z Tatr (z
tomu Równanie serca) zamarła jest nie tylko Turnia, ale i taterniczka, która
poniosła śmierć, oraz "milcząca" przyroda tatrzańska - niemy świadek tragedii, a
także bohater wiersza, nie mogące się z tą tragedią pogodzić. Obraz Tatr w tym
wierszu jest niezwykle dynamiczny i plastyczny, ukazywany w ruchu, wzbogacony o
elementy akustyczne. W utworze tym zaobserwować można wszystkie typowe cechy
techniki poetyckiej Przybosia, która swój początek wzięła z założeń Awangardy
Krakowskiej. Są to: maksymalne zagęszczenie znaczeń (kondensacja; jeden wyraz
może budzić kilka potrzebnych skojarzeń), nagromadzenie wielu oryginalnych
metafor, dążenie do skrótowości. Przyboś często stosuje środek poetycki zwany
elipsą, który sprzyja ekonomicznej dyscyplinie wiersza. Zastosowanie elipsy
polega na opuszczeniu pewnych ogniw zdania, tak że zrozumiałe jest ono dopiero w
kontekście.
Z kolei młodzieńcze wiersze Przybosia (tomy Śruby i Oburącz) wyrażają fascynację
świadomym wysiłkiem twórczym oraz pracą, dzięki której opanowuje się nie
uporządkowaną materię. Bohaterami wcześniejszej poezji Przybosia często są
robotnicy i rzemieślnicy, pokonujący opór przedmiotów poprzez nadanie im
zamierzonego kształtu (wiersz Cieśle z tomu Śruby). Według Przybosia poeci,
podobnie jak rzemieślnicy, kształtują słowo poetyckie, co zgodne jest z
założeniami Awangardy Krakowskiej.
Charakterystyczna dla wczesnych wierszy Przybosia jest fascynacja techniką,
która uwidacznia się w specyficznym słownictwie zaczerpniętym z dziedziny fizyki
i geometrii. We wczesnej poezji Przybosia apoteoza pracy oraz przekonanie, iż
wiersz musi być świadomą konstrukcją, wysiłkiem artysty-rzemieślnika, łączy się
z fascynacją rozwojem cywilizacji oraz realizacją hasła 3M. Przedmiotem
dokładnej obserwacji oraz podziwu poety jest miasto. W wielu wierszach Przyboś
antropomorfizuje miasto (nabiera ono cech ludzkich, rodzi się, podobnie jak
człowiek, w bólu i trudzie). W poezji Przybosia miasto jest uwidocznieniem
triumfu ludzkiej myśli (wiersz Dachy z tomu Śruby).
Rozważania o twórczości Przybosia można zakończyć wspomnieniem wiersza
Rozrachunek z tomu Miejsce na ziemi. Jest to rozrachunek poety z samym sobą oraz
własnym życiem. Wybranie drogi życiowej nie było łatwe, jednakże Przyboś
zdecydował się na bycie poetą, czyli na zawsze bezdomnym właścicielem marzeń.