str145

b BaikicwKż-OJiibowfiiH. Z Mikulski,    "gritno. W^iwawa 2f.K)5

ISBN 83 0l-l4579-X.Oby WN PWN 2005

sprawiają, żc woda znajdująca się w stanic ciekłym lub stałym przechodzi w stan lotny i przenika do atmosfery jako para wodna lub jako tlen i wodór. Całość zjawiska przechodzenia wody do atmosfery na danym obszarze nazwano parowaniem terenowym.

Parowanie terenowe jest to łączna ilość wody przenikającej do atmosfery w wyniku procesów fizycznych, fizjologicznych, chemicznych i technologicznych. Wielkość parowania terenowego określa się w milimetrach warstwy wody wyparowanej z danej powierzchni w jednostce czasu (doba, miesiąc, rok). Składnikami parowania terenowego są:

-    parowanie wody ze zbiorników wodnych i wód płynących (jest to tzw. parowanie z wołnej powierzchni wody); mierzy się je za pomocą ewaporometrów lub oblicza wzór a m i empi ry cz ny m i;

-    parowanie wody opadowej zatrzymanej na powierzchni roślin i zwilżającej inne powierzchnie;

-    parowanie wilgoci glebowej (parowanie z gleby); mierzy się je za pomocą lizymetrów;

-    sublimacja lodu i śniegu (czyli proces, w którym woda ze stanu stałego przechodzi bezpośrednio w stan gazowy);

-    transpiracja, czyli proces, w którym para wodna uchodzi z roślin, głównie przez liście. Ubytek wody z powierzchni roślin jest uzupełniany z włośników korzeni kontaktujących się z wodą glebową. W hydrologii używa się terminu ewapotranspiracja, oznaczającego proces, w wyniku którego para wodna jest odprowadzana do atmosfery wskutek transpiracji roślin i palowania z gleby (obejmuje także parowanie wody zatrzymanej na roślinach w wyniku intercepcji);

-    parowanie technologiczne.

Udział poszczególnych składników parowania terenowego jest w różnych szerokościach geograficznych różny. W obszarach podbiegunowych najważniejszym składnikiem parowania terenowego jest sublimacja, na pustyniach parowanie bezpośrednie z gruntu, na obszarach porośniętych bujną roślinnością ewapotranspiracja, a na obszarach z dużymi zbiornikami wodnymi parowanie z wolnej powierzchni wody.

Mówiąc o parowaniu, posługujemy się następującymi wielkościami:

-    parowaniem potencjalnym, będącym maksymalną ilością pary wodnej, która może wyparować w danych warunkach określonego obszaru;

-    parowaniem terenowym potencjalnym, zwanym też zdolnością ewaporacyjną terenu. Jest to maksymalna ilość wody, jaka może wyparować z określonych obszarów lądowych odznaczających się pewnymi określonymi zasobami wilgoci. Parowanie terenowe potencjalne jest zwykle niższe od parowania potencjalnego, jednak na obszarach obfitujących w deszcze może dorównywać parowaniu potencjalnemu;

-    parowaniem terenowym rzeczywistym, zwanym też deficytem odpływu; jest to ilość wody parującej z określonego obszaru obliczona z różnicy średniej wieloletniej ilości opadów atmosferycznych i średniej wielkości odpływu z tego obszaru.

Wielkość parowania terenowego zależy od:

145

Cl

C

C

CO

co

co

o

©

©

&