str146

b BaikicwKż-OJiibowfiiH. Z Mikulski, "gritno. W^iwawa 2f.K)5

ISBN 83 0l-l4579-X.Oby WN PWN 2005

- czynników meteorologicznych wpływających na parowanie wody (a więc tcnv

peratury wody i powietrza, niedosytu wilgotności powietrza, prędkości wiatru);

- czynników glebowych określających ilość wody w podłożu, która może brać udział w parowaniu (a więc wilgotności gleby - parowanie wzrasta wraz z wilgotnością gleby, składu gleby - parowanie jest tym większe, im drobniejsza trakcja);

- czynników fizjologicznych obejmujących całokształt procesów przejścia wody

przez organizm rośliny do atmosfery (Jaworski, 2005; Pociask-Karteczka, 2003).

Zmienność wielkości parowania na lądach pozwala wydzielić trzy typy hydrologiczne

obszarów lądowych (Dębski. 1967):

- obszary wybitnie posuszne, na których parowanie potencjalne jest większe od

Rys. 127. Zależność między opadem i parowaniem w trzech regionach hydrologicznych (wg Dębskiego, 1967)

ilości opadów atmosferycznych zasilających te obszary i z tej przyczyny woda pochodząca z opadów w całości wyparowuje (rys. 127);

- obszary o umiarkowanej wilgotności, na których opad przewyższa parowanie terenowe. Wzrost opadów wywołuje także wzrost parowania, jednak coraz mniejszy w miarę wzrostu ilości opadów (rys. 127); na obszarach tych wielkość parowania stanowi średnio 30-70% rocznych opadów atmosferycznych;

- obszary o dużej wilgotności, na których parowanie osiąga granicę zdolności ewaporacyjnej terenu i bez względu na ilość opadów atmosferycznych pozostaje nie zmienione (rys. 127), wielkość parowania stanowi tu do 20-30% rocznych opadów'.

Metody wyznaczania parowania terenowego i ewapotranspiracji omówiono dokładnie m.in. w Hydrologii dynamiczniej (Soczyńska, 1997), Hydrologii t. II (Byczkowski, 1996) i monografii Parowanie w cyklu hydrologicznym zlewni rzecznych (Jaworski, 2005).

Parowanie terenowe w lądowej fazie cyklu hydrologicznego można określić jako stopniowy ubytek wody z określonego obszaru, a głównie wilgoci glebowej, znacznie przekraczający odwadnianie gleb wskutek siły grawitacji. W wyniku procesu parowania tworzy się w podłożu deficyt wilgoci, którego wyrównanie jest koniecznym warunkiem, aby woda opadowa włączyła się do procesu odpływu. Wyrównanie tego deficytu wilgoci wymaga czasu i jest jedną z przyczyn opóźniających kulminację odpływu rzecznego w stosunku do wystąpienia opadu.

146

■t*.

©