MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Kulka
U\
ytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych
621[01].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Anna Pietraszko
mgr in\
. Tadeusz Popowicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Krystyna Kwestarz
Konsultacja:
mgr in\
. Marek Rudziński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 621[01].Z1.03
 U\
ytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu ogrodnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Dokumentacja techniczna maszyn 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Maszyny i narzędzia ogrodnicze 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzające 30
4.2.3. Ćwiczenia 30
4.2.4. Sprawdzian postępów 32
4.3. Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych 34
4.3.1. Materiał nauczania 34
4.3.2. Pytania sprawdzające 36
4.3.3. Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
4.4. Eksploatacja urządzeń i instalacji wodno kanalizacyjnych 37
4.4.1. Materiał nauczania 37
4.4.2. Pytania sprawdzające 39
4.4.3. Ćwiczenia 39
4.4.4. Sprawdzian postępów 39
4.5. Mechanizacja transportu w ogrodnictwie 40
4.5.1. Materiał nauczania 40
4.5.2. Pytania sprawdzające 41
4.5.3. Ćwiczenia 42
4.5.4. Sprawdzian postępów 42
4.6. Gospodarka sprzętem ogrodniczym 43
4.6.1. Materiał nauczania 43
4.6.2. Pytania sprawdzające 44
4.6.3. Ćwiczenia 44
4.6.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o u\
ytkowaniu maszyn i urządzeń
stosowanych w ogrodnictwie, w ukształtowaniu umiejętności związanych z rysunkiem
technicznym, eksploatacją instalacji elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych oraz
posługiwaniem się dokumentacją techniczną.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie nale\
y opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,
- materiał nauczania, który umo\
liwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ćwiczeń i zaliczenie sprawdzianów,
- pytania sprawdzające, które pomogą Ci na sprawdzenie poziomu opanowania
zamieszczonego materiału nauczania z zakresu u\
ytkowania maszyn i urządzeń
ogrodniczych,
- ćwiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
- sprawdzian postępów, który pozwoli Ci na samodzielne określenie stopnia opanowania
wymaganych wiadomości i umiejętności po zakończeniu ka\
dego rozdziału materiału
nauczania,
- sprawdzian osiągnięć, który słu\
y do oceny poziomu opanowania umiejętności
i wiadomości z zakresu całej jednostki jako przykładowy zestaw pytań. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi, Twoje du\
e zaanga\
owanie podczas zajęć oraz poziom
opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,
- wykaz literatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
621[01].Z1
Mechanizacja produkcji
ogrodniczej
621[01].Z1.01
Stosowanie przepisów ruchu
drogowego
621[01].Z1.02
621[01].Z1.03
Stosowanie technik kierowania
ciągnikiem rolniczym i wykonywanie
U\
ytkowanie maszyn
czynności kontrolno-obsługowych
i urządzeń ogrodniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- posługiwać się przyrządami kreślarskimi,
- przeliczać podstawowe wielkości i jednostki układu SI,
- stosować podstawowe pojęcia fizyczne ze statyki, kinematyki, dynamiki,
- stosować podstawowe zasady elektrotechniki i termodynamiki,
- stosować przepisy ruchu drogowego,
- stosować technikę kierowania ciągnikiem rolniczym,
- wykonywać czynności kontrolno obsługowe ciągnika rolniczego,
- przewidywać i wskazywać zagro\
enia dla zdrowia i \
ycia ludzkiego oraz środowiska
przyrodniczego,
- udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 odczytać rysunki techniczne części oraz zespołów maszyn i urządzeń ogrodniczych,
 odczytać i sporządzić schematy działania maszyn i urządzeń,
 wykonać szkice części maszyn,
 scharakteryzować metale i ich stopy oraz określić ich zastosowanie,
 rozró\
nić materiały niemetalowe stosowane w mechanizacji prac ogrodniczych, określić
ich właściwości i zastosowanie,
 odczytać dokumentację techniczną maszyn i urządzeń,
 określić budowę oraz wyjaśnić zasady działania maszyn i urządzeń ogrodniczych,
 określić zastosowanie maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji ogrodniczej,
 przeprowadzić obsługę techniczną maszyn i urządzeń,
 scharakteryzować maszyny, urządzenia i instalacje elektryczne stosowane w produkcji
ogrodniczej,
 scharakteryzować maszyny, urządzenia oraz instalacje wodno kanalizacyjne,
 dobrać narzędzia i maszyny do uprawy roślin w zale\
ności od warunków glebowych,
organizacyjnych i ekonomicznych,
 przygotować do pracy, obsłu\
yć i dokonać konserwacji maszyn i urządzeń do uprawy
gleby,
 przygotować do pracy, obsłu\
yć i dokonać konserwacji maszyn do nawo\
enia roślin
ogrodniczych,
 przygotować do pracy, obsłu\
yć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
siewu i sadzenia roślin ogrodniczych,
 przygotować do pracy, obsłu\
yć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
ochrony roślin ogrodniczych,
 przygotować do pracy, obsłu\
yć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
zbioru roślin ogrodniczych,
 zastosować zasady agregatownia maszyn i narzędzi z ciągnikiem rolniczym,
 wykonać zabiegi agrotechniczne z zastosowaniem maszyn i urządzeń,
 dobrać sposób i środki transportu produktów ogrodniczych,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Dokumentacja techniczna maszyn
4.1.1. Materiał nauczania
Rysunek techniczny
Rysunek, przedstawiający części maszyn lub maszyny w widoku, wykonany zgodnie
z obowiązującymi normami, w sposób umo\
liwiający przekazanie myśli technicznej od
projektanta poprzez wykonawcę do u\
ytkownika, nazywamy rysunkiem technicznym.
Zastępuje on opis części i maszyn lub wyjaśnia ich działanie. Zasady obowiązujące
w rysunku technicznym opracowuje Polski Komitet Normalizacyjny, a zbiór tych zasad
publikowany jest w Polskich Normach. W zale\
ności od gałęzi gospodarki stosuje się
odpowiednie normy rysunkowe. Wyró\
nia się ró\
ne typy rysunków technicznych. Są to na
przykład rysunek: maszynowy, budowlany, czy elektryczny.
Obecnie w ogrodnictwie stosuje się bardzo skomplikowane ciągniki i maszyny. Do nich
dołączana jest dokumentacja techniczna w postaci instrukcji obsługi, katalogu części
zamiennych, w których zamieszczane są rysunki techniczne przedstawiające, np. sposób
monta\
u części. Znajomość podstawowych zasad wykonywania i czytania rysunku
technicznego jest niezbędna ogrodnikowi do podniesienia jego wiedzy technicznej. Ułatwia
odczytanie treści rysunku bez potrzeby znajomości języka kraju pochodzenia maszyny.
Rysunek techniczny maszynowy stosowany w zale\
ności od sposobu przedstawiania
części w technice ogrodniczej dzielimy na:
 szkic - odręcznie przedstawiona część lub maszyna, stanowi podstawę do wykonania
rysunku;
 rysunek - widok przedmiotu wykonany w odpowiedniej skali;
 schemat - przedstawienie budowy lub zasady działania mechanizmu lub maszyny
w uproszczony sposób.
Ze względu na sposób odwzorowania części wykorzystuje się rysunek rzutowy
przedstawiający część w rzutach prostokątnych.
Ze względu na stopień zło\
oności rysunku dzieli się je na:
 rysunek części - widok lub rzut jednej części;
 rysunek zespołowy - rysunek przedstawiający wszystkie elementy zespołu po ich
zmontowaniu;
 rysunek zło\
eniowy - rysunek przedstawiający zestawienie wszystkich zespołów i części
po ich zmontowaniu (w zło\
eniu).
Do wykonania rysunku technicznego niezbędne są materiały i przybory kreślarskie.
Podstawowy materiał, to karton kreślarski (tzw. brystol) stosowany do wykonywania
rysunków szkolnych, kalka techniczna, która słu\
y do wykonywania oryginałów
dokumentacji technicznej, papier zwykły do wykonywania szkiców, papier milimetrowy do
wykonywania wykresów.
Do wykonania rysunku technicznego stosuje się ołówki o określonej twardości:
miękkie - B, 2B, & 5B; średnie - HB, F; twarde - H, 2H, & 6H, a tak\
e tusze kreślarskie do
piór, grafionów, piórek kreślarskich. Do unieruchamiania rysunków stosuje się pinezki,
i taśmy klejące.
Podstawowy zestaw przyborów i przyrządów do wykonywania rysunków składa się z:
deski kreślarskiej, przykładnicy, trójkątów kreślarskich o jednakowej długości
przeciwprostokątnej, przymiaru rysunkowego (liniału), kompletu krzywików, kompletu cyrkli
(du\
ego, małego oraz zerowego) wraz z wymiennymi końcówkami (igły i przedłu\
acze).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Obecnie rysunki techniczne wykonywane są za pomocą komputerów wykorzystujących
skomplikowane programy do ich tworzenia. Wymaga to jednak znajomości obsługi
komputera i specjalistycznych programów oraz podstaw wykonywania rysunku.
Wymiary arkuszy papieru, na których wykonywane są rysunki techniczne są
znormalizowane. Nazywa się je formatami rysunków. Podstawowy format arkusza
rysunkowego wg Polskiej Normy, to A4 o wymiarach 210x297 mm. Kolejne formaty tworzy
się przez podwojenie krótszych boków formatów.
A1
A0
A3
A2
A4 A4
Rys. 1. Tworzenie podstawowych formatów rysunkowych [opracowanie własne autora]
Elementy graficzne na rysunku, to znormalizowane linie rysunkowe o ró\
nej grubości:
ciągłe, kreskowe, punktowe, dwupunktowe, faliste i zygzakowate. Na przygotowany arkusz
rysunkowy nale\
y nanieść linię obramowania w odległości 5mm od brzegu arkusza linią
ciągłą grubą. W prawym dolnym rogu arkusz powinien mieć tabliczkę rysunkową.
Pismo techniczne musi być zgodne z Polską Normą PN-80/N-01606. Do opisywania
rysunków stosuje się pismo proste lub pochyłe zwykłe.
Rysunki techniczne wykonuje się zwykle w podziałce rysunkowej. Podziałka jest to
stosunek wymiarów na rysunku do rzeczywistych wymiarów przedmiotu. Najczęściej
stosowane podziałki, to:
 powiększająca - wymiary na rysunku powiększone, np.: 2:1, 5:1, 10:1, itd.
 naturalna - wymiary rysunku zgodne z wymiarami rzeczywistymi 1:1,
 zmniejszająca  wymiary na rysunku pomniejszone np.: 1:2, 1:5, 1:10, itd.
Przedmioty mają ró\
ne kształty i wymiary. Na rysunku muszą być dokładnie
przedstawione z wystarczającą liczbą szczegółów, aby mo\
liwe było jednoznaczne
wykonanie przedmiotu na podstawie rysunku. Rysunek taki nazywamy rysunkiem
wykonawczym.
Aby dokładnie przedstawić część lub przedmiot na rysunku stosuje się rzutowanie
prostokątne. Rzutowanie to polega na przedstawieniu części na trzech wzajemnie
prostopadłych płaszczyznach. Po rozło\
eniu prostopadłych do siebie płaszczyzn na
powierzchnię otrzymuje się rzut prostokątny części.
Rys. 2. Sposób rzutowania części na 3 rzutnie [1, s. 31]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wykonując rysunek części przedstawiamy go w widoku. Aby dokładnie przedstawić
wewnętrzne kształty skomplikowanych części stosuje się przekroje. Rysując niektóre
znormalizowane elementy części maszyn, dla uzyskania czytelności i przejrzystości rysunku,
przedstawia się je w sposób uproszczony, albo stosuje się symbole graficzne pojedynczych
części, zespołów lub mechanizmów.
Prawidłowo wykonany rysunek, aby był podstawą do wykonania części, poza
pokazaniem jego kształtów, powinien być zwymiarowany. Rysunek zło\
eniowy umo\
liwia
odczytanie budowy i zasady działania wyrobu, przedstawia wszystkie tworzące go części oraz
wzajemne ich poło\
enie. Często w praktyce wykorzystywane są schematy, które w ogólny
sposób, bez zbędnych szczegółów, przedstawiają budowę lub działanie maszyny i urządzenia.
Wykorzystywane są te\
rysunki poglądowe ilustrujące wa\
ny element maszyny, np. wlew
oleju w silniku lub schemat regulacji.
Czytanie rysunku rozpoczyna się od zidentyfikowania rysunku  czy jest to szkic,
schemat, rysunek wykonawczy, czy poglądowy. Następnie analizuje się tabliczkę rysunkową,
rozmieszczenie i rodzaj rzutów, wykorzystane przekroje, wymiary, zastosowane uproszczenia
i symbole graficzne oraz inne oznaczenia. Rysunki wykorzystywane do przedstawienia
sposobu i kolejności monta\
u części, to rysunki katalogowe. Rysunkom tym towarzyszą
zwykle tabele z opisem ponumerowanych części i numerami katalogowymi (KTM).
Rys. 3. Rysunek katalogowy filtra opryskiwacza [5, s. 64]
Materiały konstrukcyjne
Do budowy narzędzi i maszyn rolniczych stosuje się wiele materiałów konstrukcyjnych
charakteryzujących się ró\
nymi własnościami. Największą rolę odgrywają metale i ich stopy,
ale stosuje się równie\
tworzywa sztuczne i materiały niemetalowe.
Metale i ich stopy mają określone właściwości:
 fizyczne: barwa, połysk,
 chemiczne: odporność na korozję,
 mechaniczne: wytrzymałość na obcią\
enia, twardość,
 technologiczne: plastyczność, spawalność.
Metale w zale\
ności od składu chemicznego mo\
na podzielić na:
 metale \
elazne, które mają w swoim składzie \
elazo,
 metale nie\
elazne, które nie mają w swoim składzie \
elaza.
śelazo w przyrodzie występuje w postaci rud, czyli tlenków \
elaza. W czystej postaci nie
występuje i nie jest stosowane. W przemyśle stosuje się metale \
elazne w postaci stopów
\
elaza z węglem o ró\
nej jego zawartości lub stopów z innymi metalami. Określona
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
zawartość składników stopowych pozwala uzyskać po\
ądane właściwości stopów.
Właściwości te uzyskuje się dzięki odpowiedniej proporcji składników stopowych lub
odpowiednim zabiegom technologicznym podczas wytwarzania ró\
nych materiałów
konstrukcyjnych.
W wyniku procesów metalurgicznych w wielkim piecu z rudy \
elaza otrzymujemy tzw.
surówkę. Stop ten, bardzo zanieczyszczony ró\
nymi domieszkami (np.: siarką), przeznaczony
jest do dalszej przeróbki na \
eliwo lub stal. W wyniku przetopu surówki i złomu z dodatkiem
topników, w piecach zwanych \
eliwiakami, otrzymuje się \
eliwo o zawartości węgla powy\
ej
2%. Ze względu na dobre wypełnianie form odlewniczych, \
eliwo stosowane jest do
wykonywania odlewów korpusów silników i skrzyń przekładniowych. Poniewa\
jest twarde,
ale jednocześnie kruche, nie nadaje się na elementy konstrukcyjne obcią\
one zmiennymi
siłami.
W wyniku wyeliminowania zanieczyszczeń i obni\
enia zawartości węgla, w dalszej
obróbce surówki otrzymuje się stal o zawartości węgla od 0,1 - 2%. Wytwarzanie stali
-
-
-
odbywa się w piecach konwertorowych, martenowskich lub elektrycznych. Dla uzyskania
materiału konstrukcyjnego o dobrych właściwościach plastycznych, sprę\
ystych
i wytrzymałościowych, wprowadza się celowo składniki stopowe. W zale\
ności od
zastosowanej technologii wytwarzania stali (pieca), mo\
na uzyskać stale o ró\
nych
własnościach mechanicznych i technologicznych lub ró\
nym składzie chemicznym. Twardość
stali zmienia się wraz z zawartością węgla:
 stal miękka zawiera do 0,25% węgla,
 stal twarda zawiera 0,25 - 0,6% węgla,
 stal bardzo twarda zawiera 0,6 - 1,75% węgla.
Stale w swoim składzie mogą zawierać ró\
ne składniki stopowe, jakie zostały u\
yte do
wytopu stali w celu poprawienia ich właściwości:
 stale niestopowe - węglowe,
 stale stopowe - chrom, wolfram, mangan, krzem.
Stale mają szerokie zastosowanie w ogrodnictwie. W zale\
ności od przeznaczenia stale dzieli
się na:
 konstrukcyjne - stosowane do wyrobu kształtowników, blach,
 narzędziowe -
- stosowane do wyrobu pilników, wierteł,
-
-
 specjalne -
- stosowane do wyrobu elementów kwasoodpornych.
-
-
W celu poprawienia lub uzyskania innych własności stali, stosuje się obróbkę cieplną.
Zabiegi obróbki cieplnej, którym poddawane są elementy robocze maszyn rolniczych, to:
hartowanie, odpuszczanie, nawęglanie, wy\
arzanie.
Metale nie zawierające w swoim składzie \
elaza nazywane są metalami nie\
elaznymi lub
kolorowymi. Są to materiały konstrukcyjne, które charakteryzują się ró\
nymi specjalnymi
własnościami. Znajdują zastosowanie jako uzupełnienie konstrukcji stalowych lub jako
składnik stopowy. Metale nie\
elazne najczęściej stosowane w technice ogrodniczej, to:
 miedz
 metal o barwie czerwonozłocistej. Jest bardzo dobrym przewodnikiem prądu
i ciepła. Bardzo plastyczna i ciągliwa. Z miedzi wyrabia się przewody elektryczne,
wymienniki ciepła, elementy uszczelniające, podkładki.
 glin (aluminium)  metal o barwie srebrzystobiałej. Dzięki bardzo małej gęstości (jest
bardzo lekki), znalazł szerokie zastosowanie w lotnictwie. Z aluminium wyrabia się
przewody elektryczne, części silników spalinowych  głowice, tłoki, wymienniki ciepła,
cyna  metal o barwie srebrzystobiałej. Jest odporna na warunki atmosferyczne, odporna
na działanie kwasów organicznych, poddaje się obróbce plastycznej. Z cyny wyrabia się
ogniwa galwaniczne, cienkie blachy do pakowania produktów spo\
ywczych, stosowana
jest do powlekania naczyń warstwą ochronną, wykorzystywana jest te\
w stopach
ło\
yskowych i do wyrobu lutów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 cynk  metal o barwie niebieskobiałej. Jest metalem łatwo topliwym, kruchym. Jest
odporny na warunki atmosferyczne i korozję. Nie jest odporny na działanie kwasów.
Stosowany jest do powlekania blach stalowych, do wyrobu ogniw galwanicznych oraz
jako składnik wielu stopów.
 ołów  metal o barwie szarej, bardzo cię\
ki. Jest bardzo plastyczny, nadaje się do
odlewania, kwasoodporny. Stosowany do wyrobu akumulatorów, uszczelnień, izolacji,
powłok kabli elektrycznych, u\
ywany jako składnik stopowy stopów ło\
yskowych
i drukarskich.
Często spotykane w technice są równie\
stopy metali nie\
elaznych. Najpopularniejsze z nich,
to:
 brąz  jest to stop miedzi z cyną (6 - 20% Sn). Odporny na korozję, o du\
ej twardości,
-
-
-
odporności na ścieranie. Stosuje się go do wyrobu panewek i ło\
ysk, armatury
hydraulicznej;
 mosiądz  jest to stop miedzi z cynkiem (30 - 40% Zn. Stop ten ma bardzo dobre
-
-
-
własności odlewnicze i nadaje się do obróbki plastycznej. Stosuje się go do odlewania
armatury hydraulicznej, w przemyśle elektromaszynowym. Wytwarza się te\
z niego
elementy ozdobne.
W technice rolniczej wykorzystywane są równie\
metale nie\
elazne, rzadko występujące
i drogie, ale wykazujące po\
ądane właściwości i w związku z tym stosowane do ulepszania
innych materiałów lub jako składniki stopowe. Są to np.: wolfram, chrom, kobalt, molibden,
mangan, krzem, rtęć. Najcenniejszą grupę metali kolorowych stosowaną w technice stanowią
metale szlachetne: złoto, srebro i platyna.
Tworzywa sztuczne
Tworzywa sztuczne to wielocząsteczkowe związki organiczne. Powstają one w wyniku
łączenia związków organicznych: ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla, wapnia, powietrza
i wody. Charakteryzują się specyficznymi właściwościami. Są lekkie, odporne na kwasy
i zasady, nie przewodzą prądu elektrycznego, mają mały współczynnik tarcia, słabo
przewodzą ciepło, są łatwe do obróbki i barwienia, są odporne na korozję.
Tworzywa sztuczne dzieli się na trzy grupy:
 termoplastyczne  w czasie ogrzewania stają się miękkie, po podgrzaniu dają się
kształtować, po ostygnięciu zachowują nadany kształt,
 termoutwardzalne  pod wpływem działania temperatury twardnieją i zachowują nadany
im kształt w trwały sposób.
Materiały naturalne
Oddzielną grupę materiałów konstrukcyjnych charakteryzujących się specyficznymi
właściwościami stanowią materiały naturalne:
 guma - otrzymywana jest z kauczuku w wyniku wulkanizacji z siarką, nie przewodzi
-
-
-
prądu elektrycznego i ciepła, jest elastyczna i sprę\
ysta, a tak\
e odporna na wodę. Stosuje
się ją do wyrobu opon, dętek, uszczelek, wę\
y i izolacji przewodów elektrycznych,
 drewno - jest łatwe w obróbce, odporne na korozję, stosunkowo trwałe, nie przewodzi
-
-
-
prądu elektrycznego i ciepła. Z drewna wykonuje się ró\
ne elementy maszyn i narzędzi
rolniczych, np.: trzonki, rękojeści, elementy sprę\
yste, ramy maszyn, okna i ramy
okienne,
 skóra - to materiał konstrukcyjny pochodzenia zwierzęcego. Skóra jest miękka,
-
-
-
elastyczna i wytrzymała. Stosuje się do wyrobu rękawic i fartuchów ochronnych, pasów
transmisyjnych, uszczelek, uprzę\
y dla zwierząt,
 tkaniny i włókna - odporne na rozciąganie. Stosuje się do wyrobu sznurów, lin,
-
-
-
powrozów, worków, przenośników, pasów napędowych, płacht ochronnych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
 szkło - otrzymywane jest z białego piasku kwarcowego z dodatkiem wapnia i innych
składników. Odporne na działanie czynników atmosferycznych, związków chemicznych,
nie przewodzi prądu elektrycznego i ciepła, przez
roczyste. Stosuje się do wyrobu szkła
okiennego lub budowy szklarni, pojemników szklanych  tj. butelek, słojów,
wykorzystywane jest te\
w elektryczności do wyrobu oświetlenia - \
arówki, świetlówki,
-
-
-
klosze ochronne i izolatory.
Dokumentacja techniczna maszyn
Ka\
de nowo kupowane narzędzie, maszyna czy urządzenie ma dołączony zbiór instrukcji
i zaleceń dla u\
ytkownika. Zbiór ten nosi nazwę dokumentacji technicznej. Dokumentacja
składa się z:
 instrukcji obsługi, która jest obowiązkowym elementem dokumentacji. Instrukcja zawiera
najwa\
niejsze dane techniczne urządzenia, zasady posługiwania się maszyną
(urządzeniem) i warunki prawidłowej eksploatacji. Mo\
e zawierać rysunki poglądowe
i niezbędne schematy, np. podłączenia do sieci energetycznej. Wyjaśnia zasady
konserwacji i sposób przeprowadzania drobnych napraw. Instrukcja zawiera tak\
e
informacje dotyczące mogących wystąpić zagro\
eń podczas pracy maszyny,
 karty gwarancyjnej, która zawiera elementy identyfikacji (znaki, numery) urządzenia
i zasady postępowania gwarancyjnego. Określa prawa u\
ytkownika wynikające
z przepisów gwarancyjnych. Są w niej te\
kupony reklamacyjne.
 katalogu części zamiennych, dla urządzeń, w których przewiduje się wymianę elementów
roboczych. Katalogi zawierają rysunki katalogowe z oznaczeniem danej części, tabele
z nazwą części, numerem KTM (kod techniczno - materiałowy), ilość sztuk części
-
-
-
występujących w danym zespole maszyny.
Skomplikowane urządzenia posiadają bardzo obszerne dokumentacje dotyczące
podłączenia urządzenia do sieci elektrycznej, wodno - kanalizacyjnej, pierwszego
-
-
-
uruchomienia, warunków technicznych dalszego u\
ytkowania. Dokumentacja ta zawiera
schematy i rysunki poglądowe. W przypadku maszyn i urządzeń, dla których wymagane są
odpowiednie pozwolenia administracji na mo\
liwość podłączenia du\
ych urządzeń
intensywnie korzystających z dostępnych instalacji w DTR, równie\
znajdują się takie
informacje.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje rysunków technicznych?
2. Jak klasyfikuje się arkusze rysunkowe?
3. Jakie podziałki stosuje się w rysunku technicznym?
4. Jakie materiały i przybory kreślarskie stosuje się w rysunku technicznym?
5. Jakie uproszczenia stosuje się na rysunku technicznym?
6. Jakie symbole stosuje się w rysunku technicznym?
7. Jakie są zasady wykonywania szkicu określonej maszyny?
8. Jak klasyfikujemy materiały konstrukcyjne?
9. Jak mo\
na scharakteryzować materiały konstrukcyjne?
10. Jak mo\
na rozpoznać materiały konstrukcyjne?
11. Jakie są zasady doboru materiałów konstrukcyjnych do określonych konstrukcji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Mając do dyspozycji rysunek techniczny części maszyn, określ jakiej części dotyczy
i scharakteryzuj ją.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj przedstawionego rysunku,
2) przeanalizować tabliczkę rysunkową,
3) zidentyfikować zastosowane uproszczenia i przekroje,
4) przeanalizować wymiary i symbole rysunkowe,
5) nazwać przedstawioną część maszyny,
6) przedstawić jej charakterystykę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- rysunki wykonawcze części,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2
Mając część zamienną  śrubę, wykonaj szkic, który będzie podstawą do wykonania
rysunku technicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować arkusz rysunkowy,
2) dokładnie obejrzeć przedstawioną część,
3) zmierzyć linijką potrzebne wymiary,
4) naszkicować osie symetrii,
5) naszkicować wymiary gabarytowe,
6) zaznaczyć wa\
ne elementy, np. gwint, wewnętrzne otwory,
7) opisać szkic (kto i kiedy wykonał szkic, materiał do wykonania części).
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru do szkicowania,
- przybory niezbędne do szkicowania,
- zeszyt.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz
1) podzielić rysunki ze względu na sposób odwzorowania części?
1
1

2) określić formaty rysunków technicznych?
1
1

3) zastosować przybory kreślarskie?
1
1

4) naszkicować część w widoku?
1
1

5) zastosować uproszczenia i symbole rysunkowe?
1
1

6) wykonać prosty rysunek techniczny części?
1
1

7) odczytać rysunek katalogowy zespołu maszyny?
1
1

8) podzielić i scharakteryzować materiały konstrukcyjne?
1
1

9) rozpoznać materiały konstrukcyjne?
1
1

10) wyjaśnić zastosowanie określonych materiałów konstrukcyjnych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Maszyny i narzędzia ogrodnicze
4.2.1. Materiał nauczania
Maszyny i narzędzia do uprawy roli
Uprawa roli to zespół zabiegów uprawowych i doprawiających, które przeprowadzane są
w celu stworzenia odpowiednich warunków do siewu lub sadzenia, wzrostu i rozwoju roślin
uprawnych. W uprawie stosuje się zabiegi tzw. płu\
ne i uprawę popłu\
ną, zwaną
doprawianiem roli. W uproszczonej uprawie roli stosuje się tak\
e bezpośrednią uprawę
bezpłu\
ną.
Podstawowym zabiegiem uprawy roli jest orka wykonywana pługiem. Ma ona na celu:
 przykrycie resztek po\
niwnych, nawozów zielonych, obornika,
 wymieszanie nawozów z glebą,
 pokruszenie i spulchnienie wierzchniej warstwy gleby,
 przywrócenie struktury gruzełkowatej.
Po orce gleba jest zbyt pulchna, ma nierówną powierzchnię, zdarzają się zbyt du\
e bryły
gleby. Bezpośrednio po orce gleba nie jest przygotowana do siewu nasion. Aby ją właściwie
przygotować, nale\
y wykonać zabiegi doprawiające, uzupełniające, nazywane uprawkami.
Uprawki doprawiające rolę to: włókowanie, bronowanie, wałowanie, kultywatorowanie,
głęboszowanie. Narzędziem do wykonania podstawowej uprawy gleby  orki - jest pług.
-
-
-
Podziału pługów mo\
na dokonać w oparciu o wiele kryteriów:
a) ze względu na rodzaj elementów roboczych:
- pługi lemieszowe i talerzowe,
b) ze względu na sposób poruszania się po polu:
- pługi zagonowe, bezzagonowe i specjalne,
c) ze względu na sposób agregatowania pługa z ciągnikiem:
- pługi zawieszane, półzawieszane i przyczepiane,
d) ze względu na rodzaj zadania, jakie ma pług wykonać:
- pługi łąkowe i agromelioracyjne.
W Polsce powszechnie stosuje się pługi lemieszowe. Pługi te przystosowane
konstrukcyjnie spełniają postawione cele uprawy gleby. Pługami wykonuje się podorywki,
orki średnie, głębokie, przykrywające obornik i nawozy zielone, siewne, zimowe, itd.
Podstawowym z
ródłem siły uciągu dla pługa pozostaje ciągnik rolniczy. W praktyce mo\
na
jeszcze zauwa\
yć pługi konne, które u\
ytkują hobbyści, działkowicze, a tak\
e
w gospodarstwach poło\
onych na terenach górskich. Pługi ciągnikowe o mniejszej liczbie
korpusów są zawieszane na trzypunktowym układzie zawieszenia (TUZ). Pługi o większej
liczbie korpusów są półzawieszane  przednia część zawieszona na TUZ, tył pługa spoczywa
na kole podporowym. Pługi cię\
kie są przyczepiane, posiadają własny układ jezdny, ale
wymagają ciągników o bardzo du\
ej sile uciągu.
Pługi ze względu na sposób poruszania się po polu budowane są jako pługi zagonowe,
które mogą pracować na wyznaczonych zagonach, którymi rozpoczyna się pracę od środka
zagonu w skład lub od brzegów zagonu w rozorywkę. Pługami bezzagonowymi pracę mo\
na
rozpocząć od jednego brzegu, a ukończyć na drugim  pracować sposobem czółenkowym.
Podstawowym elementem roboczym pługa jest korpus płu\
ny, który stanowi lemiesz
i odkładnica. Lemiesz odcina skibę o określonej grubości i szerokości i podaje ją na
odkładnicę, która odwraca ją i kruszy. Inne istotne elementy korpusu płu\
nego, to płoz
utrzymujący pług w bruz
dzie i piętka na płozie ostatniego korpusu utrzymująca głębokość
pracy pługa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 4. Pług ciągnikowy zawieszany: a) budowa pługa, b) urządzenia regulacyjne pługa,1) korpus
płu\
ny, 2) rama pługa, 3) wspornik pługa, 4) oś wykorbiona, 5) pokrętło do obracania osi
wykorbionej,
6) pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7) łącznik ruchomy, 8) odejmowana
obsada koła kopiującego, 9) pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10) koło kopiujące, 11)
krój tarczowy, 12) cięgła dolne układu trzypunktowego, 13) łącznik górny, 14) wieszak
prawy układu trzypunktowego. A  regulacja szerokości orki, B  regulacja nacisku na ściankę
bruzdową. B1 nacisk mniejszy, B2 nacisk większy [1, s. 83]
Do wykonywania orek w szczególnych warunkach stosuje się dodatkowe jego
wyposa\
enie:
 krój, który odcina skibę od nie zaoranej części pola -
- przy orce ugorów, łąk,
-
-
 przedpłu\
ek, który umieszczony przed głównym korpusem płu\
nym, ścina górną warstwę
gleby i zrzuca na dno bruzdy ułatwiając dokładne przyorywanie obornika czy nawozów
zielonych,
 ścinacz listwowy, który ścinając róg odwracanej skiby, wcześniej zrzuca ją do bruzdy,
 pogłębiacz, który słu\
y do spulchniania dna bruzdy - likwidowania podeszwy płu\
nej,
-
-
-
która powstaje po kilkakrotnym wykonywaniu orki na tą samą głębokość,
 listwa dokładająca, jest to listwowe przedłu\
enie odkładnicy ułatwiające odwracanie skiby.
Oprócz orek uprawowych wykonywane są orki specjalne, do wykonania których stosuje
się pługi specjalnej konstrukcji:
 do wykonywania orek na glebach bardzo zakamienionych  z zabezpieczeniami
korpusów,
 łąkowe -
- do zaorywania u\
ytków zielonych,
-
-
 leśne -
- do wykonywania bruzd podczas sadzenia lasów, w szkółkach sadowniczych,
-
-
 agromelioracyjne -
- na terenach podmokłych do wykonywania orek melioracyjnych,
-
-
 talerzowe -
- do orki karczowisk.
-
-
Prawidłowe wykonanie orki zale\
y od właściwego doboru pługa, który spełni stawiane
zadanie przed orką. Aby dobrać pług do pracy nale\
y wziąć pod uwagę rodzaj wykonywanej
orki i cel jaki ma spełnić, siłę uciągu ciągnika, sposób agregatowania pługa z ciągnikiem oraz
dodatkowe wyposa\
enie pługa.
Głębosze
Osobną grupę narzędzi uprawowych tworzą głębosze. Słu\
ą one do głębokiego (do 90cm)
spulchniania gleby, bez wyciągania na wierzch jej głębszych warstw. Głęboszowanie gleby
poprawia właściwości fizyczne i biologiczne gleby oraz stosunki wodno-
-powietrzne. Zabiegi
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
te wykonuje się co kilka lat na glebach zwięzłych. W zale\
ności od wielkości głębosz posiada
od jednego do kilku zębów.
Rys. 5. Głębosz zawieszany U435: 1) stojak zawieszenia, 2) rama, 3) ząb, 4) koło kopiujące, 5) podpórka,
6) mechanizm regulacji koła kopiującego [2, s. 17]
Maszyny do doprawiania roli
Po wykonaniu orki, gleba nie jest dostatecznie przygotowana do przeprowadzenia siewu
lub sadzenia. Na powierzchni zaoranego pola znajdują się bryły, wierzchnia warstwa jest
nierówna, z wgłębieniami i bruzdami. Wzruszona gleba jest nadmiernie spulchniona
i wymaga często zagęszczenia, aby stworzyć dobre warunki do kiełkowania i wzrostu roślin.
Do uzyskania optymalnych warunków siewu nasion nale\
y wykonać zabiegi doprawiające
glebę. Rola tych zabiegów polega na wyrównaniu powierzchni roli, rozbiciu istniejących brył
gleby, zniszczeniu kiełkujących chwastów, zatrzymaniu parowania wody z gleby,
zagęszczeniu podło\
a pod siew nasion. Do tego celu u\
ywa się narzędzi i agregatów do
doprawiania roli.
NARZ
DZIA I MASZYNY DO DOPRAWIANIA ROLI
Włóki Brony Kultywatory Wały
zębowe gładkie
o zębach
sztywnych
siatkowe prętowe
o zębach
sprę\
ynowych
sprę\
ynowe pierścieniowe
o zębach
półsprę\
ynowych
talerzowe
aktywne
Rys. 6. Podział narzędzi i maszyn do doprawiania roli [opracowanie własne].
Zabiegi doprawiające rolę mo\
na wykonywać pojedynczymi narzędziami, ale w celu
zmniejszenia ilości przejazdów po polu, narzędzia te łączymy w agregaty. Agregaty bierne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
zło\
one z kilku narzędzi prostych lub agregaty zło\
one czynne, w skład których
wchodzi maszyna aktywna i inne narzędzie doprawiające.
Włóki
Włókowanie jest zabiegiem doprawiającym, stosowanym wczesną wiosną w celu
wyrównania powierzchni roli, zniszczenia pozimowej skorupy gleby. Włókowanie zaleca się
szczególnie na zwięzłych glebach gliniasto-piaszczystych i na glebach cię\
kich. Włókowanie
wczesnowiosenne, gdy wierzchołki skib bieleją, zmniejsza intensywne parowanie wody
z gleby. Włóki często występują jako element agregatów uprawowych lub
uprawowo siewnych, montowany przed kultywatorem w postaci prostego kształtownika.
Włóka w tym zestawie ma za zadanie zgarniać wierzchołki skib w bruzdy i wyrównać
powierzchnię pola przed następnymi narzędziami.
Brony
Bronowanie jest zabiegiem doprawiającym, płytko spulchniającym glebę, rozbijającym
bryły, wyrównującym powierzchnię pola. Ponadto w wyniku bronowania mo\
na, zniszczyć
skorupę powstałą na powierzchni gleby i w ten sposób ograniczyć parowanie wody. Zabieg
ten pozwala zniszczyć wschodzące chwasty, przykryć nasiona po siewie, wykonać zabiegi
pielęgnacyjne w uprawach  przerzedzanie i odchwaszczanie, czy przygotować pole do
orki -
- talerzowanie.
-
-
Istnieje wiele ró\
nych rodzajów bron spełniających określone zadania. Są to brony:
zębowe, siatkowe-chwastowniki, sprę\
ynowe, talerzowe i aktywne. Brony zębowe cię\
kie,
średnie lub aktywne stosuje się do spulchnienia i wyrównania powierzchni pól w celu
przygotowania ich do siewu. Po siewie, stosuje się brony zębowe lekkie w celu lepszego
przykrycia nasion. Przygotowanie bron zębowych do pracy polega na zapewnieniu
jednakowej głębokości pracy poszczególnych zębów. Pola bron powinny być tak ustawione,
by ślady zębów nie pokrywały się.
W uprawach redlinowych stosuje się brony siatkowe-chwastowniki, które dopasowują się
do kształtu redlin i słu\
ą do niszczenia wschodzących chwastów. Chwastowniki palcowe
wykorzystywane są do odchwaszczania i przerzedzania upraw zbo\
owych, wiosennego
bronowania upraw w celu usunięcia pleśni pośniegowych. Podobnie, ale na większą
głębokość, działają brony sprę\
ynowe, które są zalecane do niszczenia chwastów
i wydobywania rozłogów perzu na nieobsianych polach.
Rys. 7. Brona talerzowa zawieszana U240: 1) rama, 2) stojak zawieszenia, 3) sekcja przednia brony (talerze
zębate), 4) sekcja tylna brony (talerze gładkie), 5) belka wspornikowa sekcji, 6) korba regulacyjna
przedniej sekcji, 7) zastrzał, 8) korba regulacji przesuwu wspornika [2, s. 22]
Brona talerzowa znacznie ró\
ni się od pozostałych typów bron. Zbudowana z talerzy
zamontowanych na wspólnej osi, umo\
liwia spulchnianie gleby i cięcie pozostałości po
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
plonie głównym, nawozów zielonych i darni. Stosuje się ją po \
niwach na ścierniskach, jako
zabieg zastępujący podorywkę. Brony talerzowe są wykorzystywane w budowie agregatów
uprawowych lub agregatów uprawowo - siewnych, szczególnie przy bezorkowym siewie
-
-
-
nasion.
Kultywatory
Do głębszego spulchnienia gleby, ale bez jej odwracania, stosowane są kultywatory.
Spulchniają glebę do głębokości 15cm. Oprócz spulchnienia mają one równie\
za zadanie
zniszczenie skorupy na glebach zwięzłych, wymieszanie nawozów mineralnych z glebą,
zniszczenie chwastów. O klasyfikacji kultywatorów decyduje rodzaj zastosowanych zębów.
Kultywatory o zębach sztywnych słu\
ą do głębszego spulchniania i przewietrzania gleb
zwięzłych, są szczególnie przydatne wiosną na glebach wilgotnych. Kultywatory o zębach
półsztywnych mniej rozpylają glebę, dobrze kruszą bryły i utrzymują jednakową głębokość
pracy. Kultywatory o zębach sprę\
ynowych stosuje się do wyciągania rozłogów perzu
z gleby, nie nale\
y ich stosować na glebach zbyt wilgotnych, poniewa\
powodują zlepianie
się gleby w bryły.
Rys. 8. Zęby kultywatora: a) sprę\
ysty z redliczką, b) sprę\
ysty z gęsiostopką, c) półsztywny
z gęsiostopką [2, s. 23]
Wały
Wały spełniają ró\
ne zadania w doprawianiu roli. Wały mogą kruszyć bryły ziemi na
polu lub wgniatać je w glebę, zagęszczać i wyrównywać jej wierzchnią warstwę, zagęszczać
warstwę siewną lub zagęszczać wgłębnie warstwę gleby (przyspieszyć osiadanie) zostawiając
jej wierzchnią warstwę pulchną, zwiększając podsiąkanie wody.
Rys. 9. Zespoły robocze wałów i ich działanie: a) wał gładki, b) wał pierścieniowy, c) wał pierścieniowy
wgłębny (Campbella), d) wał kruszący (Cambridge-Croscill), e) wał strunowy [2, s. 25]
Wałami gładkimi przygotowuje się rolę do siewu drobnych nasion - wyrównuje
-
-
-
i zagęszcza jej wierzchnią warstwę. Powierzchniowe ugniatanie gleby zwiększa podsiąkanie
wody pod powierzchnię gleby. Wały pierścieniowe stanowią największą grupę wałów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
spełniających ró\
ne zadania w zale\
ności od ich konstrukcji. Wał pierścieniowy o gładkich
pierścieniach wykorzystywany mo\
e być jako kruszący, ale i do wałowania nawozów
zielonych przed ich przyoraniem. Wały wgłębne (Campbella) zbudowane z wąskich
klinowych pierścieni gładkich lub uzębionych stosowane są do przyspieszenia osiadania
gleby, często znajdują zastosowanie w agregacie z pługami. Inne wały pierścieniowe, to wały
typowo kruszące, zbudowane z \
eliwnych pierścieni osadzonych nieruchomo na wspólnej osi.
Pomiędzy tymi pierścieniami umieszczone są pierścienie luz
no osadzone. Są to wały cię\
kie,
intensywnie i bardzo dobrze kruszące bryły, samooczyszczające się z przyklejającej się gleby.
Wały prętowe ze względu na swój niewielki cię\
ar nieznacznie ugniatają glebę, natomiast
gęsto ustawione, obracające się elementy robocze dobrze kruszą i rozdrabniają wierzchnią jej
warstwę.
Aktywne maszyny uprawowe
Aktywne maszyny uprawowe, to brony wahadłowe i wirnikowe. Są to maszyny,
w których aktywny ruch roboczy jest wymuszony przez napęd od wału przekaz
nika mocy
ciągnika. Brony te zalecane są do stosowania na glebach cię\
kich, zlewnych, wszędzie tam,
gdzie efekt działania narzędzi biernych jest niewystarczający. Zastosowanie takich bron na
glebach lekkich grozi ich rozpyleniem i zniszczeniem struktury gruzełkowatej. Brony te
bardzo dobrze przygotowują glebę za jednym przejazdem maszyny. Rozdrabniają
i wyrównują powierzchnię gleby, wymagają jednak ciągników większej mocy.
Wykorzystywane są często do budowy czynnych agregatów uprawowych, jak: rototiler,
multitiler czy cyklotiler. Innymi aktywnymi maszynami uprawowymi są glebogryzarki
i motyki rotacyjne.
Rys. 10. Glebogryzarka: 1) wirnik roboczy, 2) rama, 3) skrzynia przekładniowa, 4) sworznie zawieszenia,
5) koła podporowe, 6) osłona, 7) cięgło regulacyjne osłony, 8) wał napędowy [1, s. 91]
Elementami roboczymi glebogryzarek lub motyk rotacyjnych są no\
e lub haki
zamontowane na obrotowym wale uło\
onym poprzecznie do kierunku jazdy. Maszyny te
stosowane są do spulchniania i mieszania gleby, rozdrabniania darni na łąkach pod póz
niejszą
orkę. Znalazły szerokie zastosowanie w ogrodnictwie jako agregaty do przygotowania gleby
(przygotowywania i formowania redlin) pod siew warzyw marchwi, pietruszki, pasternaku
itp. Nowe rozwiązania konstrukcyjne pozwalają na zastosowanie glebogryzarek do
międzyrzędowego niszczenia chwastów w uprawach rzędowych. Intensywność pracy
glebogryzarek mo\
na regulować przez zmianę kierunku obrotów, prędkości obrotowej bębna
i prędkości jazdy agregatu.
Maszyny do nawo\
enia
Nawo\
enie jest stosowane w celu uzupełnienia składników pokarmowych w glebie,
przywrócenia właściwości sorpcyjnych gleby, regulacji odczynu gleby. Stosowane nawozy,
mo\
na podzielić na dwie grupy:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 organiczne w formie stałej lub płynnej,
 mineralne  pyliste, krystaliczne, granulowane, ciekłe.
Wa\
na jest te\
ilość dostarczanego nawozu do gleby, np. 40t/ha dla obornika lub 50kg/ha
nawozu sztucznego przy nawo\
eniu pogłównym. Czynnikami decydującymi o jakości
działania nawozu są odpowiedni, krótki termin stosowania oraz równomierne rozło\
enie
nawozu na powierzchni pola. Rodzaj stosowanego nawozu i jego właściwości
fizyko chemiczne wymuszają ró\
norodną konstrukcję maszyn. Nawo\
enie organiczne
obornikiem wykonuje się roztrząsaczami obornika. Są to przyczepy wyposa\
one w adapter
roztrząsający, który stanowi zespół walców roboczych z ostrogami. Obornik w skrzyni
nawozowej przesuwany jest do tyłu przenośnikiem łańcuchowo - listwowym, który znajduje
-
-
-
się na dnie skrzyni.
Rys. 11. Roztrząsacz obornika: 1) osłona siatkowa, 2) skrzynia, 3) walce roztrząsające pionowe, 4) wał
napędowy, 5) osłona napędu, 6) koło jezdne [1,s. 97]
Do rozlewania ciekłych nawozów organicznych stosuje się przyczepy asenizacyjne.
Przyczepy te wyposa\
ane są w urządzenia do napełniania i opró\
niania. Równomierne
rozlanie gnojowicy lub gnojówki po polu zapewnia ły\
ka rozbryzgowa. Coraz częściej do
rozlewania stosuje się poprzeczną rurę z odgałęzieniami zakończonymi końcówkami
rozlewającymi nawóz w międzyrzędzia. W celu uniknięcia strat azotu wprowadza się do
gleby montowane za beczkowozem redlice z końcówkami rozlewającymi.
Rys. 12. A
adowacz czołowy: 1) wysięgnik, 2) siłownik hydrauliczny, 3) rama, 4) widły, 5) osłona
przednia, 6) przeciwcię\
ar [2, s. 45]
Do załadunku nawozów stosuje się ładowacze czołowe lub chwytakowe. A
adowacze
mogą być wyposa\
ane w wymienne elementy robocze, co zwiększa ich uniwersalność.
Przykładowe elementy robocze, to: spychacz i czerpak do materiałów sypkich, widły,
a\
urowy czerpak wieloczynnościowy, np. do obornika. Mo\
na nimi ładować na środki
transportowe i rozładowywać ró\
ne materiały, np. siano lub słomę, obornik, nawozy sztuczne
lub inne materiały sypkie. Wykorzystać je mo\
na tak\
e do formowania pryzm z buraków lub
stert ze słomą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Nawozy mineralne występują w postaci pylistej, krystalicznej, granulowanej lub ciekłej.
Do rozsiewania nawozów mineralnych stosuje się siewniki nawozowe i rozsiewacze.
Wykorzystuje się równie\
opryskiwacze do nawo\
enia pogłównego lub aplikatory nawozu
dostarczające indywidualną dawkę startową roślinie w czasie sadzenia. Najczęściej
stosowane, to rozsiewacze tarczowe, gdzie nawóz rozrzucany jest siłą odśrodkową
z obracającej się tarczy. Niewielkie ilości nawozu w czasie nawo\
enia pogłównego rozsiewa
się rozsiewaczami zawieszanymi. Natomiast nawo\
enie wykonywane przedsiewnie
nawozami. W du\
ych dawkach przeprowadza się rozsiewaczami przyczepianymi o większej
ładowności.
Rys. 13. Rozsiewacz nawozów i wapna przyczepiany: 1) zbiornik nawozu, 2) przenośnik taśmowy,
3) zasuwa regulacyjna, 4) wał napędowy, 5) pokrętło regulacyjne zasuwy, 6) koło jezdne,
7) tarcza rozsiewająca, 8) zaczep, 9) podpora przednia [2, s. 37]
Dawka wysiewanego nawozu mo\
e być regulowana w zakresie 100  4000kg/ha. Ilość
wysiewanego nawozu na powierzchnię pola regulowana jest zasuwą, która ustala wielkość
szczeliny dawkującej nawóz, przesuwany przenośnikiem taśmowym na tarcze rozsiewające.
Obsługę maszyn do nawo\
enia powinny wykonywać osoby odpowiednio przeszkolone, które
zapoznały się z instrukcjami obsługi tych maszyn. Przed przystąpieniem do pracy nale\
y
sprawdzić stan elementów roboczych i osłon, odpowiednio nastawić elementy dozujące.
W czasie pracy ładowaczy trzeba zadbać o zachowanie równowagi pracy agregatu. Pracując
z nawozami mineralnymi nale\
y zabezpieczyć drogi oddechowe operatora przed działaniem
pyłu nawozowego, nie spo\
ywać posiłków, nie pić napojów i nie palić papierosów. Uwa\
ać
na osoby postronne  szczególnie dzieci - w strefie działania pracujących maszyn. W skrzyni
-
-
-
roboczej nie zostawiać \
adnych przedmiotów, nie przewozić ludzi. Podczas regulacji czy
obsługi maszyny wyłączyć napęd od ciągnika i unieruchomić silnik ciągnika. Po
zakończonym sezonie pracy narzędzia nale\
y oczyścić z resztek nawozu, umyć,
zakonserwować elementy robocze olejem lub smarem konserwacyjnym i przechowywać
w miejscach do tego przeznaczonych. Unikać skaleczeń. Zranienia natychmiast umyć
i zdezynfekować.
Maszyny do siewu i sadzenia
Siew lub sadzenie, to umieszczenie nasion i sadzonek w glebie w taki sposób, aby
zapewnić roślinom optymalne warunki do prawidłowego rozwoju i wysokiego plonowania.
Przygotowanie gleby i jakość siewu decyduje o stworzonych warunkach do rozwoju roślin.
Po wykonaniu siewu zmiana warunków jest niemo\
liwa, mo\
na jedynie poprawiać skutki z
le
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
wykonanej pracy. Siew wykonany siewnikami zapewnia równomierne rozmieszczenie nasion
na polu z zachowaniem normy wysiewu, uzyskanie równomiernej głębokości. Zapewnia
szybkie i terminowe wykonanie zabiegów. Du\
a ró\
norodność uprawianych roślin, ró\
ne
wymagania, zmienna wielkość, kształt i cię\
ar nasion wymaga stosowania ró\
nych sposobów
siewu  rzutowo i rzędowo. Siew rzutowy charakteryzuje się losowym rozmieszczeniem
nasion na polu. Wykorzystywany jest do siewu roślin motylkowych, traw i poplonów. Siew
rzędowy wykorzystywany jest do wysiewu zbó\
, pasowy  2 3 rzędy obok siebie
w odstępach ok. 2cm ze ście\
kami technologicznymi, wykorzystywany do siewu warzyw np.
marchwi; siew punktowy  równomierne rozmieszczenie nasion w rzędach jak i między
rzędami, wykorzystywany przy uprawie warzyw, buraka cukrowego i kukurydzy. Te
wymagania spełniają ró\
ne konstrukcje siewników. Do wykonywania siewu rzędowego
stosuje się siewniki uniwersalne, które zachowują jednakową szerokość międzyrzędzi.
Nasiona w rzędzie rozmieszczane są nieprecyzyjnie.
Rys. 14. Siewnik uniwersalny: 1) skrzynia nasienna, 2) znacznik, 3) dz
wignia regulacji poło\
enia denek,
4) przewód nasienny, 5) redlica, 6) koło napędowe [2, s. 50]
Ilość wysiewu nasion na jednostkę powierzchni reguluje się przez zmianę prędkości
obrotowej przyrządów wysiewających. Siewniki te mają du\
e mo\
liwości regulacji ilości
wysiewanych nasion przez bezstopniową skrzynię przekładniową pozwalającą dokładnie
dostosować ilość wysiewu do zaleceń lub norm wysiewu. Aby siewnik wysiewał precyzyjną
ilość nasion nale\
y przed wysiewem wykonać tzw.  próbę kręconą . Przyrządy wysiewające
siewników otrzymują napęd od własnego koła napędowego. Głębokość siewu nasion
regulowana jest dociskiem redlicy do podło\
a, sprę\
yną lub obcią\
nikiem.
W ogrodnictwie stosowane są siewniki do siewu precyzyjnego nasion. Pojedyncze
nasiona umieszczane są w odpowiednich odstępach od siebie w rzędzie i jednakowych
międzyrzędziach. Proste siewniki ogrodnicze, to siewniki ręczne  inspektowe lub taczkowe.
Do wysiewu warzyw na małych powierzchniach stosuje się siewniki wyposa\
one
w szczoteczkowe zespoły wysiewające. Do wysiewu nasion warzyw na du\
ych
powierzchniach stosowane są ogrodnicze siewniki ciągnikowe o rzędowym sposobie
wysiewu i budowie sekcyjnej. Ka\
da sekcja siewnika pracuje jak oddzielny siewnik,
wyposa\
ona jest we wszystkie niezbędne urządzenia do przygotowania redliny, zespół
wysiewający, zagarniacz nasion oraz koła ugniatające. Siewniki punktowe dzieli się na:
mechaniczne, pneumatyczne podciśnieniowe lub nadciśnieniowe. Warunkiem wykonania
precyzyjnego siewu nasion jest dobra ich jakość. Precyzja ta mo\
liwa jest pod warunkiem
przygotowania nasion do wysiewu siewnikami punktowymi. Konieczne są jednakowe
wymiary pojedynczych nasion, co uzyskuje się przez kalibrowanie lub otoczkowanie. Zespoły
wysiewające wymienia się w zale\
ności od rodzaju i wielkości nasion. Odległość między
nasionami w rzędzie regulowana jest przez szybkość obrotową tarczy wysiewającej lub
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
szybkości przesuwania się taśmy. Siewniki te wyposa\
ane są w układy sygnalizujące
obracanie zespołów wysiewających, poziomu nasion w skrzyni nasiennej oraz licznika
obsianej powierzchni. Często siewniki te mogą wykonywać nawo\
enie mineralne
i opryskiwanie chwastobójcze powierzchni obsianej.
Rys. 15. Siewnik punktowy: 1) rama główna, 2) koło podporowe sekcji, 3) redlica, 4) koło ugniatające sekcji,
5) koło jezdne siewnika, 6) wentylator, 7) zbiornik nasion, 8) znacznik [2, s. 65]
Sadzarki
Do sadzenia ziemniaków stosuje się sadzarki automatyczne lub półautomatyczne.
W ogrodnictwie stosuje się sadzarki do ziemniaków podkiełkowanych wczesnych odmian.
Ziemniaki ze skrzynek podawane są ręcznie do zespołów wysadzających, dzięki czemu nie
następuje obrywanie kiełków na bulwach. Zespołem wysadzającym sadzarki mo\
e być tarcza
z kielichami. Do podkiełkowanych ziemniaków stosuje się adaptowane sadzarki
automatyczne przenośnikowo czerpakowe. Do sadzarki montuje się pomost na skrzynki
z ziemniakami i siedzisko dla osób obsługujących.
Sadzarki do rozsady dzielą się na dwie grupy:
 do sadzenia roślin z odkrytym systemem korzeniowym,
 do sadzenia roślin z zakrytym systemem korzeniowym.
Sadzarki do sadzenia roślin z odkrytym systemem korzeniowym posiadają tarczowe lub
tarczowo chwytakowe zespoły wysadzające. Są to maszyny półautomatyczne, sekcyjne.
Ka\
da sekcja posiada redlicę, tarczę wysadzającą, koła ugniatające glebę po posadzeniu
roślin oraz siedziska dla obsługi. Przemysłowa metoda produkowania rozsady z osłoniętym
systemem korzeniowym w postaci torfowych bryłek korzeniowych spowodowała
konieczność zastosowania takich sadzarek.
Rys. 16. Sadzarka półautomatyczna do rozsady ze sto\
kową bryłką korzeniową: 1) podest na tace, 2) sadzonki, 3)
czterogniazdowy dozownik, 4) koło ugniatające, 5) redlica, 6) siedzisko dla obsługującego, 7) rama [2, s. 79]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Sadzarki takie mogą sadzić rozsadę na polach okrytych folią. Często wyposa\
one są
w automatyczne podlewanie i nawo\
enie posadzonych roślin. Osoby obsługujące sadzarkę
pobierają sadzonki z tacy wielodoniczkowej umieszczonej na podeście i wkładają je do
obracających się kubków w dozowniku. Dozownik przenosi sadzonkę nad wlot do kanału
transportowego. Mechanizm krzywkowy otwiera kubek i sadzonka spada do bruzdy, gdzie
jest obsypana ziemią przez koła ugniatające. Sadzarki te przeznaczone są do sadzenia rozsady
kapusty, pomidorów, papryki, sałaty, mogą być przystosowane do sadzenia podkładek
w szkółkach, cebul, a nawet ziemniaków. Wydajność jednej sekcji roboczej wynosi około
3 tysiące sadzonek na godzinę. Przygotowanie sadzarki do pracy polega na:
 sprawdzeniu stanu technicznego zespołów roboczych,
 ustawieniu sekcji roboczych do szerokości międzyrzędzi,
 ustawieniu ilości rozsady na jednostkę powierzchni,
 ustawieniu znaczników.
Wa\
nym elementem przygotowania siewnika lub sadzarki do pracy jest zapewnienie
45cm szerokości międzyrzędzi niezbędnych na przejazd ciągnika do upraw
międzyrzędowych.
Rys. 17. Schemat rozstawu rzędów: a, b) ogólna uprawa warzyw, c) uprawa marchwi i pietruszki [2, s. 81]
Maszyny do ochrony roślin ogrodniczych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Warunkiem uzyskania wysokiego plonu warzyw jest wykonywanie zabiegów
pielęgnacyjnych w celu zapewnienia roślinom optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju.
Zabiegi pielęgnacyjne w uprawach ogrodniczych, to pielenie, spulchnianie międzyrzędzi oraz
obsypywanie roślin. Mają one na celu niszczenie chwastów i skorupy na powierzchni pola,
ograniczanie chorób i szkodników. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawach są efektywne, je\
eli
wykonywane są w optymalnych warunkach, dokładnie i szybko. W podstawowych pracach
pielęgnacyjnych stosuje się narzędzia ręczne, jak: łopaty, widły, motyki, grabie, grace,
spulchniacze, aeratory. Powszechnie stosowane na małych plantacjach wydajne i wygodne
w u\
yciu, to taczkowe pielniki ogrodowe.
Rys. 18. Ręczny pielnik ogrodowy [2, s. 93]
Pielniki te posiadają wymienne elementy robocze mocowane na ramie podpartej kołem.
Przeznaczone są do pielenia, spulchniania gleby w międzyrzędziach i obsypywania roślin.
Pielniki ciągnikowe zawieszane na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika
rolniczego uniwersalnego lub przeznaczonego do upraw ogrodniczych. Pielniki te budowane
są jako narzędzia uniwersalne wyposa\
one w ramę główną i wymienną ramę narzędziową.
Rama narzędziowa jest kierowana odpowiednim układem sterującym przez osobę
obsługującą pielnik. Ramy narzędziowe występują jako pielęgnacyjne lub obsypniki.
Elementy robocze pielnika są wymienne i stanowią je no\
e kątowe, gęsiostopki i dłuta.
Rys. 19. Pielnik ciągnikowy z układem sterowania: 1) rama główna, 2) rama narzędziowa, 3) koła
podporowe, 4) sekcja pielnika, 5) rolki prowadzące, 6) drą\
ek steru, 7) przekładnia zębata steru,
8) siedzisko operatora. [2, s. 97]
Coraz większe zastosowanie w uprawach polowych, szkółkach i jagodnikach mają
samobie\
ne maszyny silnikowe lub maszyny współpracujące z ciągnikami ogrodniczymi
małej mocy, co zwiększa ich zwrotność i umo\
liwia pracę w wąskich międzyrzędziach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Stosowane są tak\
e aktywne maszyny pielęgnacyjne, które zwiększają wydajność
i dokładność wykonywanej pracy. Przykładem mo\
e być sekcyjna glebogryzarka zawieszana.
Rys. 20. Glebogryzarka sekcyjna zawieszana: 1) rama nośna, 2) stojak zawieszenia, 3) koło podporowe,
4) skrzynia przekładniowa, 5) centralny napęd sekcji roboczych, 6) wysięgnik regulacji sekcji,
7) sprę\
yna docią\
ająca, 8) wspornik wałka, 9) sekcja robocza [2, s. 107]
Podczas prac pielęgnacyjnych i regulowania rozstawu nale\
y zwrócić uwagę na ostrza
elementów pielników. W czasie transportu nie nale\
y przewozić ludzi na miejscach
przeznaczonych do sterowania wielorakami. Zabiegi powinno się wykonywać precyzyjnie, co
wymaga doświadczenia w takiej pracy.
Wzrastające zagro\
enie upraw ogrodniczych ze strony chorób i szkodników, wymaga
zastosowania nowoczesnej agrotechniki i chemicznej ochrony roślin. Zastosowanie metody
chemicznej zapewnia du\
ą skuteczność zabiegu i niezawodność, ale i wywołuje skutki
niepo\
ądane, takie, jak:
 niekorzystne działanie środków chemicznych na producentów i konsumentów,
 niszczenie naturalnych wrogów szkodników,
 degradacja środowiska naturalnego.
Nowoczesne sposoby produkcji zalecają ograniczenia tych skutków proponując
integrowane metody produkcji. Metody te zalecają stosowanie środków chemicznych
w sytuacjach koniecznych, związanych z zagro\
eniem plantacji. Przy zastosowaniu tej
metody nale\
y prowadzić obserwację plantacji, monitorować pojawienie się szkodników lub
chorób i przestrzegać terminów zwalczania. Środki chemiczne mogą być stosowane w postaci
proszków, granulatów, past i w postaci ciekłej. W produkcji polowej środki ciekłe stosuje się
w formie roztworów, emulsji lub zawiesin do nanoszenia w postaci kropel na rośliny lub
glebę. W szklarniach wykorzystuje się środki do zamgławiania lub gazowania pomieszczeń
zamkniętych. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem nanoszenia środków ciekłych jest
pryskanie wykonywane opryskiwaczami, które przystosowane są do wykonywania bardzo
specjalistycznych prac i zapewnienia zgodności zabiegu z wymaganiami producenta.
Opryskiwacze wykorzystywane są do przeprowadzenia oprysków upraw sadowniczych
i polowych. Wymagania stawiane opryskiwaczom podczas wykonywania oprysku, to:
 rozpryskiwany środek musi być równomiernie naniesiony na chronione rośliny,
 naniesienie na rośliny odpowiedniej ilości środka chemicznego,
 nanoszony środek musi być w odpowiedniej postaci.
Wśród opryskiwaczy stosowanych do zabiegów ochrony roślin mo\
na wyró\
nić: ręczne,
plecakowe, taczkowe, ciągnikowe, samojezdne, samolotowe. Napęd mogą one uzyskiwać od
silników spalinowych, elektrycznych, ciągników lub mogą być napędzane ręcznie. Ze
względu na przeznaczenie mo\
na je podzielić na: opryskiwacze do upraw polowych,
sadownicze lub specjalne: szkółkarskie, szklarniowe, do ochrony truskawek. Opryskiwacze
posiadają ró\
ną konstrukcję w zale\
ności od zastosowania i przeznaczenia. Opryskiwacze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
sadownicze posiadają wysokowydajne wentylatory przenoszące ciecz roboczą na drzewa.
Opryskiwacze do ochrony truskawek posiadają odpowiednie przystawki kierujące strumień
powietrza z cieczą roboczą na rośliny w rzędzie nanosząc ją równomiernie i zapobiegając
skapywaniu nadmiaru cieczy z roślin na glebę. Ka\
dy opryskiwacz wyposa\
ony jest
w podstawowe zespoły robocze wspólne dla wszystkich konstrukcji.
Rys. 21. Opryskiwacz sadowniczy: 1) zbiornik, 2) wentylator, 3) obudowa wentylatora, 4) zawór
przelewowy, 5) pompa, 6) przewód z dyszami, 7) filtr, 8) koło jezdne [1, s. 122]
Wa\
nym elementem roboczym opryskiwacza są końcówki rozpylające, które mo\
na
wymieniać, dostosowywać do odpowiedniego rodzaju oprysku. Końcówki rozpylaczy mo\
na
podzielić ze względu na sposób wytwarzania kropli na: ciśnieniowe, wirujące, pneumatyczne.
Najczęściej stosowane są rozpylacze ciśnieniowe, a te mo\
na podzielić na: wirowe,
szczelinowe i uderzeniowe. Rozpylacze szczelinowe są stosowane do opryskiwaczy
niskociśnieniowych, średnio i grubokroplistych. Dysze te wytwarzają strumień cieczy
w postaci płaskiego wachlarza symetrycznego lub niesymetrycznego. Są stosowane do
zabiegów grzybobójczych, owadobójczych i chwastobójczych.
Opryskiwacze, na podstawie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa, podlegają okresowym
badaniom przez upowa\
nioną jednostkę. Badanie opryskiwaczy polega na ocenie ich
sprawności technicznej i obejmuje badanie ogólne oraz badanie stanu technicznego
następujących urządzeń opryskiwacza:
 pompy,
 mieszadła,
 zbiornika,
 urządzeń pomiarowo - sterujących,
 układu cieczowego,
 filtrów,
 belki polowej,
 rozpylaczy,
 wentylatora.
Opryskiwacz dostarczony do badania powinien być umyty z zewnątrz i wewnątrz,
wyposa\
ony w osłony zabezpieczające wirujące elementy, a jego zbiornik wypełniony w 2/3
czystą wodą, która po zakończeniu badania jest wlewana z powrotem do zbiornika
opryskiwacza. Opryskiwacz, który jest sprawny technicznie, jednostka oznacza znakiem
kontrolnym, który zawiera:
 rok przeprowadzenia badania,
 numer znaku kontrolnego,
 nazwę "Inspekcja Ochrony Roślin" oraz napis "opryskiwacz dopuszczony do u\
ytku".
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Przed przystąpieniem do pracy nale\
y sprawdzić stan techniczny opryskiwacza.
Sprawdza się zespoły rozpylające, szczelność połączeń przewodów, jakość zbiornika, stan
zespołów napędowych, poprawność pracy zaworów i manometrów. Wstępnego uruchomienia
i oceny stanu technicznego dokonuje się po napełnieniu opryskiwacza wodą.
W czasie prac podczas chemicznej ochrony roślin środkami chemicznymi klasy I i II
obsługujący powinien być ubrany w kombinezon, okulary, maskę i rękawice ochronne. Nie
wolno jeść posiłków, pić napojów i palić papierosów. Po skończonej pracy umyć się ciepłą
wodą z mydłem, a usta wypłukać czystą wodą. Kombinezon spłukać wodą z mydłem,
wysuszyć i przechowywać czysty. Do wykonywania zabiegów ochrony roślin stosować tylko
sprzęt sprawny technicznie ze znakiem kontrolnym, a osoba wykonująca zabiegi chemiczne
powinna ukończyć odpowiednie szkolenie. Zabiegi chemiczne wykonywać tylko w dni
bezwietrzne, dopuszczalna prędkość wiatru do 3m/s, napełnianie opryskiwaczy
i przygotowywanie cieczy roboczej wykonywać z największą ostro\
nością, z dala od
zbiorników wodnych, rzek, rowów, studni, punktów poboru wody spo\
ywczej.
Niewykorzystaną ciecz rozpryskać po polu lub ugorze  nie wolno wylewać w jedno miejsce
ani do rowów melioracyjnych. Osoby nabywające i stosujące środki ochrony roślin I i II klasy
toksyczności podlegają ewidencji nabycia środka chemicznego i muszą okazać świadectwo
odpowiedniego szkolenia. Rolnik obowiązany jest do prowadzenia ewidencji wykonanych
zabiegów ochrony roślin przez okres co najmniej 2 lat. Aparaturę do chemicznej ochrony
roślin po skończonym sezonie dokładnie umyć, spuścić dokładnie wodę z instalacji
i przechowywać w zamkniętych pomieszczeniach niedostępnych dla zwierząt, osób
postronnych i dzieci.
Maszyny do zbioru roślin
W produkcji ogrodniczej zbiory plonów są najtrudniejsze do zmechanizowania.
Wykonuje się je następującymi sposobami:
 zbiór ręczny -
- mało wydajny, ucią\
liwy, wymagający du\
ej liczby pracowników,
-
-
 zbiór ręczny z wykorzystaniem środków pomocniczych  umo\
liwia zwiększenie
wydajności zbioru o 20  40%, np. taczkodrabiny przy zbiorze owoców,
 zbiór częściowo zmechanizowany - mechanizuje się niektóre czynności ułatwiające
-
-
-
pracę, np. kopaczki do zbioru cebuli,
 zbiór całkowicie zmechanizowany - w którym stosuje się specjalistyczne maszyny do
-
-
-
zbioru warzyw czy owoców.
Sposoby ręczne wykorzystywane są do zbioru warzyw lub owoców nierówno
dojrzewających z pomocą pomocniczych środków technicznych ułatwiających pracę lub
zapewniających transport zebranych warzyw lub owoców. Zbiory ręczne przeprowadza się na
plantacjach, np. ogórków, kalafiorów, kapusty. Zastosowanie maszyn ułatwia prace przy
zbiorze plonów lub zastępuje pracę ręczną. Maszyny takie stosuje się do wielokrotnego
zbioru warzyw. Przy zbiorze warzyw korzeniowych stosuje się narzędzia wspomagające,
podkopywacze, kopaczki, kombajny. Zbiory całkowicie zmechanizowane stosuje się przy
jednoetapowym zbiorze plonów, które często przeznaczone są na potrzeby przemysłu.
Kombajny do zbioru warzyw kapustnych składają się z sekcji zbierającej, główki kapusty
ustawiane są pionowo, a następnie wycinane na zadanej wysokości przez dwie ostre tarcze.
Następnie przenoszone są do góry na przenośniku gumowym przytrzymywane siatką
z elastycznych pasków. Na kombajnie kapusta przeznaczona na spo\
ycie i do
przechowywania jest oczyszczana z luz
nych liści przy pomocy delikatnych rolek gąbkowych
i podawana na stół sortowniczy, z którego pracownicy przekładają ją do skrzyniopalet.
Podobnie działają maszyny do zbioru warzyw liściowych  szpinaku, pietruszki naciowej,
sałaty. Jednoetapowy zbiór warzyw korzeniowych wykonuje się przy pomocy kombajnów,
najczęściej jednorzędowych, półzawieszanych na TUZ ciągnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 22. Schemat kombajnu do zbioru warzyw korzeniowych:1) rozdzielacz, 2) lemiesz podkopujący,
3) pasy gumowe, 4) ogławiacz, 5) przenośnik odsiewający, 6) ukośny przenośnik ładujący
[2, s. 266]
Podczas zbioru marchwi kombajn podkopuje korzenie lemieszem, wyciąga je z gleby za
nać gumowymi pasami uło\
onymi ukośnie w stosunku do pola, obcina nać i podaje korzenie
na jadącą obok przyczepę. Mechaniczne zbiory ogórków i pomidorów wymagają uprawy
wyselekcjonowanych odmian, których owoce dojrzewają równocześnie. Płody zebrane
maszynami nadają się wyłącznie do bezpośredniego przerobu. Kombajny ścinają rośliny
i podają do zespołów w postaci walców z małymi szczelinami między nimi, które oddzielają
owoce od łodyg i liści. Przez te szczeliny przeciągane są łodygi, z których odrywane
są owoce. Spadają one na przenośnik transportujący do zbiornika lub na stół sortujący. Do
oddzielania zanieczyszczeń zastosowano wentylator, który odwiewa liście i lekkie
zanieczyszczenia na zewnątrz maszyny. Zbiór fasoli szparagowej polega na zrywaniu
strąków z roślin przez obracające się bębny, na których znajdują się sprę\
yste palce. Zerwane
strąki spadają na przenośniki transportujące do zespołów czyszcząco - separujących, które
-
-
-
wyposa\
one są w wentylatory odsysające. Zanieczyszczenia wyrzucane są na pole, poza
maszynę. Oczyszczone strąki trafiają do skrzynek lub na środki transportowe. Zbiór
zielonego grochu odbywa się podobnie, ale kombajny do jego zbioru wyposa\
one są jeszcze
w zespoły młócące wydobywające nasiona ze strąków. Zespoły młócące zbudowane są
z a\
urowego bębna separującego i umieszczonego wewnątrz bębna młócącego z łopatkami,
który oddziela nasiona. Nasiona przez otwory w bębnie zewnętrznym spadają na przenośnik
transportujący je do zbiornika kombajnu. Mechanizacja zbioru owoców polega na
zastosowaniu otrząsaczy wyposa\
onych w wibratory.
Rys. 23. Schemat maszyny do zbioru owoców pestkowych: 1) ekran chwytny, 2) przenośnik taśmowy,
3) uchwyt roboczy, 4) otrząsacz, 5) pomost dla operatora, 6) stały ekran chwytny, 7) podwozie
[2, s. 288]
Wa\
nym elementem są uchwyty robocze, które łączą drzewa i maszyny. Uchwyty te, by
nie powodować uszkodzeń kory powinny mieć stabilne mocowanie do pnia drzewa. Do
odbioru owoców spadających z drzew stosuje się ró\
ne ekrany chwytne, które tworzą
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
pochylone płaszczyzny umo\
liwiające staczanie się owoców na przenośniki. Pod
przenośnikiem zamontowany jest wentylator odwiewający zanieczyszczenia. Owoce trafiają
do zbiorników lub skrzyniopalet, które po pochylniach przesuwane są z maszyny do sadu.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie elementy robocze wyró\
nisz w pługu?
2. Jakich elementów roboczych pługa u\
yjesz do wykonania orki?
3. Jakie brony stosuje się w ogrodnictwie?
4. Jakimi cechami charakteryzują się bierne i czynne agregaty uprawowe?
5. Jakie maszyny słu\
ą do nawo\
enia mineralnego i organicznego?
6. Jakie zasady nale\
y zachować przy załadunku maszyn do nawo\
enia?
7. W jaki sposób następuje dawkowanie nawozu na jednostkę powierzchni?
8. Jak jest zbudowany i jak działa siewnik rzędowy i punktowy?
9. Jak jest zbudowana i jak działa sadzarka półautomatyczna do ziemniaków?
10. Jak jest zbudowana i jak działa sadzarka do rozsad?
11. W jaki sposób ustawia się szerokość międzyrzędzi?
12. Jakie narzędzia słu\
ą do mechanicznej pielęgnacji roślin?
13. Jakie elementy robocze wyró\
nisz w wieloraku?
14. Jakie maszyny wykorzystuje się do prac pielęgnacyjnych w szkółkach?
15. Jaką aparaturę stosuje się do chemicznej ochrony roślin?
16. Jak jest zbudowany i jak działa opryskiwacz?
17. Jakie końcówki rozpylające mo\
na zastosować do opryskiwaczy?
18. Jakie są zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy?
19. Jakie są sposoby zbioru warzyw korzeniowych i pomidorów?
20. Jakie znasz sposoby zbioru owoców?
21. Jakich zasad obsługi technicznej maszyn ogrodniczych nale\
y przestrzegać?
22. Jakich zasad bhp przy obsłudze maszyn ogrodniczych nale\
y przestrzegać?
23. Jakie są zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi ogrodniczych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zagregatuj dwuskibowy pług zawieszany z ciągnikiem, dokonaj jego obsługi technicznej,
a następnie dokonaj wstępnego poziomowania pługa, przy zało\
eniu, \
e będzie on
wykorzystany do orki na głębokość 20cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) ocenić jego stan techniczny,
4) wykonać obsługę techniczną pługa,
5) zagregatować pług z ciągnikiem,
6) przeprowadzić poziomowanie wzdłu\
ne i poprzeczne,
7) ocenić prawidłowość wykonanych regulacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ciągnik rolniczy,
- dwuskibowy pług zawieszany,
- łącznik górny, sworznie i zawleczki,
- części wymienne: lemiesz, pierś odkładnicy, piętka, śruby do mocowania odkładnicy
i lemiesza,
- zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,
- taśma miernicza,
- instrukcje obsługi: ciągnika i pługa.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj i wykonaj orkę zagonową w skład, pługiem zawieszanym, dwuskibowym na
polu o określonych wymiarach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować pług do pracy,
4) zagregatować pług z ciągnikiem,
5) rozplanować pole,
6) wyznaczyć uwrocia, linię pierwszej bruzdy,
7) wykonać orkę zagonową w skład,
8) zaorać uwrocia,
9) oczyścić pług po pracy i odstawić w miejsce przechowywania,
10) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ciągnik rolniczy,
- dwuskibowy pług zawieszany,
- łącznik górny, sworznie i zawleczki,
- zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,
- tyczki, bruzdomierz, taśma miernicza,
- urządzenia do mycia i materiały do konserwacji pługa,
- instrukcje obsługi: ciągnika i pługa,
Ćwiczenie 3
Przygotuj roztrząsacz obornika do wykonania zabiegu nawo\
enia organicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać instrukcję wykonania ćwiczenia,
4) wykonać obsługę techniczną roztrząsacza i wykonać niezbędne regulacje
5) ocenić jakość wykonanej regulacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ciągnik rolniczy,
- roztrząsacz obornika,
- wał teleskopowy WOM,
- zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,
- instrukcje obsługi: ciągnika i roztrząsacza obornika.
Ćwiczenie 4
Przygotuj siewnik precyzyjny do wykonania siewu punktowego warzyw.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać instrukcję wykonania ćwiczenia,
4) wykonać obsługę techniczną siewnika i wykonać niezbędne regulacje,
5) wykonać próbę siewu,
6) ocenić jakość przygotowania siewnika do pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ciągnik rolniczy,
- siewnik do siewu punktowego,
- zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,
- instrukcje obsługi: ciągnika i siewnika punktowego.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wskazać elementy robocze pługa?
1
1

2) dobrać elementy robocze do wykonania określonego zabiegu ?
1
1

3) dokonać klasyfikacji bron?
1
1

4) scharakteryzować bierne i czynne agregaty uprawowe?
1
1

5) sklasyfikować maszyny do nawo\
enia mineralnego i organicznego?
1
1

6) dobrać zestaw maszyn do rodzaju stosowanego nawozu?
1
1

7) przedstawić sposoby załadunku maszyn do nawo\
enia?
1
1

8) wyjaśnić sposoby dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni?
1
1

9) scharakteryzować budowę i działanie siewnika punktowego?
1
1

10) scharakteryzować budowę i działanie sadzarki do rozsad?
1
1

11) ustawić szerokość międzyrzędzi narzędzi do pielęgnacji?
1
1

12) podzielić narzędzia do mechanicznej pielęgnacji roślin?
1
1

13) dobrać elementy robocze wieloraka do wykonywanego zabiegu?
1
1

14) wymienić maszyny specjalistyczne do prac pielęgnacyjnych
w szkółkach?
1
1

15) sklasyfikować aparaturę do chemicznej ochrony roślin?
1
1

16) wyjaśnić budowę i działanie opryskiwacza?
1
1

17) przedstawić zasady obsługi technicznej i zasady bhp przy obsłudze
maszyn stosowanych w ogrodnictwie?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
18) zastosować odpowiednie końcówki rozpylające do wykonywanego
zabiegu chemicznej ochrony roślin?
1
1

19) przedstawić zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy?
1
1

20) przedstawić sposoby zbioru warzyw korzeniowych i pomidorów?
1
1

21) przedstawić sposoby zbioru owoców?
1
1

22) określić zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi
stosowanych w ogrodnictwie?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.3. Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych
4.3.1. Materiał nauczania
Energia elektryczna jest medium bardzo przydatnym równie\
w ogrodnictwie.
Wykorzystanie energii elektrycznej jest mo\
liwe dzięki rozsyłaniu jej do u\
ytkowników
przesyłowymi liniami energetycznymi. Sieć energetyczna składa się z linii napowietrznych,
stacji transformatorowych i stacji rozdzielczych. Stosowane odbiorniki prądu wymagają
zastosowanie ró\
nych instalacji elektrycznych. Nale\
ą do nich:
 jednofazowe, słu\
ące do zasilania urządzeń elektrycznych małej mocy  oświetlenie,
silniki elektryczne jednofazowe, grzałki, itp. o napięciu 230V.
 trójfazowe, nazywane siłowymi, słu\
ące do zasilania silników trójfazowych, urządzeń
grzejnych o du\
ej mocy i innych urządzeń o du\
ym zapotrzebowaniu na prąd, o napięciu
międzyfazowym 400V.
Instalacje ze względu na warunki pracy powinny być odporne na szkodliwe
oddziaływanie środowiska. Rozró\
nia się instalacje w pomieszczeniach:
 suchych, np.: biura, mieszkania,
 przejściowo wilgotnych, np.: piwnice,
 wilgotnych, np.: szklarnie,
 z wyziewami \
rącymi, np.: magazyny nawozów,
 niebezpiecznych pod względem po\
arowym, np.: magazyny nasion.
Instalacje elektryczne powinny być wykonane zgodnie z zaleceniami polskiej normy.
Określają one zasady wykonania tych instalacji, urządzenia zabezpieczające i ochronne;
samoczynne wyłączniki instalacyjne i przeciwpora\
eniowe.
Rys. 24. Połączenia sieci z budynkiem: 1) sieć niskiego napięcia, 2) przyłącze, 3) złącze, 4) pion,
5) rozdzielnica główna [3, s. 14]
Przepalonych bezpieczników nie wolno naprawiać. Po usunięciu przyczyny zadziałania
bezpiecznika, nale\
y wymieniać go na nowy. Bezpieczniki zabezpieczają instalację przed
przecią\
eniem lub zwarciem. Zabezpieczenie człowieka przed pora\
eniem prądem
elektrycznym polega na:
 zasilaniu urządzeń napięciem bezpiecznym,
 ochronie przed bezpośrednim dotknięciem urządzeń lub przewodów -
- izolacje,
-
-
 dodatkowej ochronie przeciwpora\
eniowej  wyłączniki ró\
nicowoprądowe.
W przypadku pora\
enia człowieka prądem elektrycznym nale\
y szybko udzielić
następującej pomocy:
 szybko odłączyć napięcie lub odsunąć pora\
onego  jednocześnie uwa\
ając na własne
bezpieczeństwo,
 pora\
onemu udzielić pierwszej pomocy poprzez sprawdzenie czynności \
yciowych,
 wezwać lekarza - pogotowie ratunkowe, je\
eli osoba pora\
ona nie oddycha prowadzić
-
-
-
sztuczne oddychanie.
Instalacje elektryczne słu\
ą do zasilania urządzeń oświetleniowych i grzejnych. Do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
elektrycznego oświetlenia pomieszczeń mieszkalnych i pomieszczeń pomocniczych
stosowane są \
arówki i świetlówki. Lampy rtęciowe wykorzystywane są do oświetlenia
placów, magazynów, doświetlania roślin i jako promienniki nadfioletu. Natomiast lampy
sodowe o znacznie większej wydajności świetlnej słu\
ą do oświetlania otwartych placów,
stanowisk do sortowania i kontroli, doświetlania roślin. y
ródła światła stosowane są
w przechowalniach owoców i warzyw do odka\
ania powietrza lub w przechowalniach
ziemniaków do hamowania rozwoju kiełków. Energię elektryczną przetwarzają w ciepło
urządzenia grzejne. Zaletami elektrycznych urządzeń grzejnych są: szybkość nagrzewania,
łatwość regulacji, czystość, mo\
liwość uzyskania wysokich temperatur. Do ogrzewania
mieszkań i pomieszczeń pomocniczych stosuje się piece akumulacyjne, grzejniki
konwekcyjne, termowentylatory. Elektryczne nagrzewnice stałe lub przenośne stosowane są
do podgrzewania powietrza w aktywnych wentylacjach przechowalni, urządzeniach do
suszenia nasion czy podsuszania cebuli, ogrzewania stanowisk sortowania owoców i warzyw,
pakowania. Urządzenia przenośne wykorzystuje się okresowo w obiektach pod osłonami jako
ogrzewanie pomocnicze ze względu na du\
y koszt energii elektrycznej.
Do przetwarzania energii elektrycznej na pracę mechaniczną wykorzystywane są silniki
elektryczne. Do prac domowych, warsztatowych, w szklarniach do obsługi przenośnych
nagrzewnic i systemów wentylacji, wykorzystywane są silniki jednofazowe małej mocy,
zasilane napięciem 230V. Do napędu maszyn i urządzeń ogrodniczych powszechnie
wykorzystywane są silniki trójfazowe indukcyjne. Silniki te są proste w budowie, łatwe
w obsłudze i niezawodne w działaniu. Silnik elektryczny zbudowany jest z nieruchomego
stojana i umieszczonego wewnątrz ruchomego wirnika. Po włączeniu prądu w uzwojeniach
stojana wiruje pole magnetyczne, które przecinane jest przez klatki wirnika indukując w nich
siły elektromotoryczne i przepływ prądu. Pod wpływem tych prądów i pola magnetycznego
powstaje siła mechaniczna obracająca wirnik. Wirnik obraca się zgodnie z obrotami pola
magnetycznego, lecz z niewielkim poślizgiem i dlatego silniki te nazywane są
asynchronicznymi. Obsługa silnika elektrycznego polega na odpowiednim połączeniu go na
tabliczce znamionowej z siecią zgodnie z instrukcją obsługi.
Rys. 25. Schemat podłączenia silnika do sieci: a) uziemienie, b) zerowanie;
PE  przewód ochronny, L1,L2,L3  przewody fazowe [1, s. 159]
Trójfazowe silniki elektryczne mogą być podłączane do sieci o napięciu fazowym 230V
lub międzyfazowym 400V. Do rozruchu tych silników stosowane są włączniki, które podczas
rozruchu silnika zasilają go napięciem 230V - oznaczenie Y, podczas pełnej pracy włącznik
-
-
-
ustawia się na oznaczenie ", a silnik zasilany jest większym napięciem 400V, osiągając pełną
swoją moc. Je\
eli jest potrzebna zmiana kierunku obrotów silnika, uzyskuje się ją przez
zamianę miejscami dwóch dowolnych przewodów zasilających.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje instalacji elektrycznych?
2. Jakie instalacje elektryczne stosuje się w ró\
nych rodzajach pomieszczeń?
3. Jak nale\
y zabezpieczać instalacje elektryczne?
4. Jak nale\
y zabezpieczać człowieka przed pora\
eniem?
5. Jak udzielić pomocy pora\
onemu prądem elektrycznym?
6. Gdzie stosuje się instalacje oświetleniowe?
7. Gdzie stosuje się instalacje grzejne?
8. Jak pracuje silnik asynchroniczny?
9. W jaki sposób podłączyć silnik do sieci?
10. Jakie zasady bhp podczas obsługi instalacji elektrycznych.
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj schemat instalacji elektrycznej szklarni, określ jej rodzaj, rozpoznaj
zastosowane urządzenia, sposoby zabezpieczeń i zastosowane urządzenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) przeanalizować plan instalacji elektrycznej budynku,
3) określić rodzaj przyłącza sieci elektrycznej,
4) określić rodzaj sieci,
5) rozpoznać zastosowane zabezpieczenia sieci i człowieka przed pora\
eniem,
6) sprawdzić prawidłowość zastosowanych bezpieczników,
7) wypisać zastosowane urządzenia elektryczne,
8) ocenić prawidłowość działania instalacji elektrycznej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- budynek szklarniowy z instalacją elektryczną, przyłączem i urządzeniami elektrycznymi,
- skrzynka bezpieczników,
- plan instalacji elektrycznej budynku.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) scharakteryzować instalacje elektryczne?
1
1

2) określić rodzaje instalacji w pomieszczeniach?
1
1

3) scharakteryzować zabezpieczenia instalacji elektrycznych?
1
1

4) scharakteryzować sposoby zabezpieczenia człowieka przed
1
1

pora\
eniem?
5) zaproponować sposób udzielania pomocy osobie pora\
onej prądem?
1
1

6) wskazać przykłady zastosowania instalacji oświetleniowej?
1
1

7) określić przykłady zastosowania instalacji do ogrzewania?
1
1

8) wyjaśnić zasadę działania silnika indukcyjnego?
1
1

9) zastosować zasady bhp obowiązujące przy obsłudze instalacji
elektrycznych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.4. Eksploatacja urządzeń i instalacji wodno kanalizacyjnych
4.4.1. Materiał nauczania
Woda jest podstawowym czynnikiem warunkującym \
ycie człowieka, jego potrzeby
i działalność gospodarczą. W wyniku rozwoju produkcji ogrodniczej, wprowadzaniu
nowoczesnych technologii produkcji, woda jest kluczowym czynnikiem tego rozwoju. Woda
jest niezbędna do wzrostu i rozwoju roślin, nawo\
enia i ochrony, jest wykorzystywana do
przemysłowej obróbki surowców ogrodniczych i utrzymania parku maszynowego w dobrym
stanie technicznym. Woda dostarczana do gospodarstw ogrodniczych przeznaczona do picia
i nawadniania roślin powinna być czysta, bezbarwna i bez zapachu. W gospodarstwie
ogrodniczym zapotrzebowanie na wodę zale\
y od jego wielkości, stosowanych technologii
i wyposa\
enia technicznego. Przykładowe zu\
ycie wody w gospodarstwie przedstawia
tabela 1.
Tabela 1. Średnie wartości zu\
ycia wody w gospodarstwie rolnym [3, s. 220]
Coraz większe zu\
ycie wody do celów konsumpcyjnych, bytowych i przemysłowych
powoduje ograniczenie jej zasobów. Wodą nale\
y więc gospodarować oszczędnie
i racjonalnie, dbać o stan instalacji wodociągowych i stosować technologie wodooszczędne.
y
ródła zaopatrzenia gospodarstw w wodę stanowią wody powierzchniowe lub wody
podziemne. Wody powierzchniowe stanowią stawy, jeziora, rzeki, sztuczne zbiorniki. Są one
łatwo dostępne, mają jednak kilka wad: woda często jest zanieczyszczona, posiada zmienny
poziom i temperaturę. Wody podziemne pobierane są ze studni kopanych lub wierconych.
Dostarczanie wody do gospodarstwa ogrodniczego następuje przy pomocy instalacji
wodociągowej, która powinna zapewnić jej ciągły pobór. Instalację wodociągową tworzą
następujące urządzenia:
 ujęcie wody,
 pompy i filtry,
 zbiorniki lub hydrofory,
 rurociągi rozprowadzające,
 urządzenia do odbioru wody.
Woda wykorzystywana do celów produkcyjnych w ogrodnictwie  nawadniania,
zraszania, nawo\
enia lub ochrony - nie wymaga instalacji zbiorczych, bo jest bezpośrednio
-
-
-
zu\
ywana przez rośliny. Woda wykorzystywana do celów bytowych lub gospodarczych nie
mo\
e być odprowadzana do środowiska, poniewa\
jest zanieczyszczona. Gospodarstwa
wyposa\
one w sieć wodociągową powinny być wyposa\
one w sieć kanalizacyjną, która słu\
y
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
do odprowadzania ścieków do oczyszczalni. W gospodarstwach nie posiadających sieci
kanalizacyjnej ścieki powinny być odprowadzane do własnej przyzagrodowej oczyszczalni.
Rys. 26. Schemat instalacji wodno-kanalizacyjnej gospodarstwa ogrodniczego: 1) studnia, 2) kosz ssawny,
3) przewód ssawny, 4) pompa wirowa, 5) silnik elektryczny, 6) urządzenie hydroforowe, 7) sieć
wodociągowa, 8) hydrant, 9) zawór sterowania urządzeniem nawadniającym,
10) rurociąg instalacji kanalizacyjnej [2, s. 226]
Urządzeniem słu\
ącym do czerpania i podnoszenia wody ze studni jest pompa
odśrodkowa. Powszechnie stosowane pompy wirowe mają niewielkie wymiary, du\
ą
wydajność, są proste w obsłudze i niezawodne w działaniu. Pompy wodne napędzane są
silnikami elektrycznymi. Istotnym elementem sieci wodociągowej jest urządzenie
zapewniające ciągłość dopływu wody, które mogą tworzyć zbiorniki lub hydrofory.
Urządzenia hydroforowe odpowiadają w sieci wodociągowej za wytwarzanie i utrzymywanie
odpowiedniego ciśnienia. Instalacje z hydroforem w gospodarstwach lokalizowane są
w piwnicach lub tworzą obiekty wolnostojące obok z
ródeł wody. Stanowi je zbiornik
wodno powietrzny, z którego woda pod wpływem ciśnienia powietrza jest wtłaczana do
instalacji. Urządzenie takie działa automatycznie po ustaleniu maksymalnego i minimalnego
ciśnienia roboczego. Rurociągi zewnętrznej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej powinny być
umieszczone w ziemi na głębokości uniemo\
liwiającej zamarzanie wody w rurach.
W miejscach wejść rur do budynków, rozgałęzieniach rurociągów buduje się studzienki
z zaworami umo\
liwiającymi ich odcięcie w razie awarii. Przed punktami odbioru wody
równie\
powinny być montowane zawory umo\
liwiające ich wymianę lub naprawę bez
konieczności wyłączania całej sieci z u\
ytkowania. Obsługa i konserwacja instalacji wodno-
kanalizacyjnej polega na:
 dbaniu o czystość ujęcia wody i jego otoczenia,
 okresowym sprawdzaniu stanu ujęcia wody,
 okresowym badaniu bakteriologicznym wody,
 zapewnieniu szczelności połączeń instalacji,
 zabezpieczeniu elementów instalacji przed przemarzaniem,
 uzupełnianiu zapasu powietrza w urządzeniu hydroforowym,
 zapewnieniu przepływu instalacji kanalizacyjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje instalacji wodnych?
2. Na jakim poziomie kształtuje się przykładowe zu\
ycie wody w gospodarstwie?
3. Jakie z
ródła mogą stanowić ujęcia wody?
4. Z jakich składników zbudowana jest instalacja wodociągowa?
5. Jak działa urządzenie hydroforowe?
6. Jakie są zasady obsługi instalacji wodno  kanalizacyjnej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj przegląd techniczny instalacji wodno  kanalizacyjnej gospodarstwa, określ jej
rodzaj, rozpoznaj zastosowane urządzenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) przeanalizować plan instalacji wodno-kanalizacyjnej gospodarstwa,
3) wykonać przegląd techniczny instalacji wodno  kanalizacyjnej gospodarstwa
4) określić rodzaj ujęcia wodnego,
5) rozpoznać rodzaj zastosowanej instalacji wodnej,
6) określić punkty odbioru wody,
7) ustalić sposób usuwania ścieków,
8) ocenić prawidłowość działania instalacji wodno-kanalizacyjnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- instalacja wodno -
- kanalizacyjna w budynku gospodarczym,
-
-
- schemat urządzenia hydroforowego,
- plan instalacji wodno -
- kanalizacyjnej budynku,
-
-
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wyjaśnić znaczenie instalacji wodnych?
1
1

2) określić rodzaje instalacji wodnych w gospodarstwach?
1
1

3) scharakteryzować instalacje dostarczania wody?
1
1

4) scharakteryzować z
ródła ujęć wodnych?
1
1

5) wyjaśnić działanie urządzenia hydroforowego?
1
1

6) wykonać obsługę instalacji wodno - 1
1

- kanalizacyjnej?
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.5. Mechanizacja transportu w ogrodnictwie
4.5.1. Materiał nauczania
Wszelkie czynności związane z przemieszczaniem ró\
nych ładunków i osób niezbędnych
do prowadzenia działalności produkcyjnej nazywamy transportem. Dostarczanie do
gospodarstwa środków do produkcji oraz wywóz na rynek z gospodarstwa jego produktów
określa się jako transport zewnętrzny. Transport wewnętrzny realizowany jest w obrębie
gospodarstwa, pomiędzy budynkami i jako transport polowy. Obejmuje on 70% prac
transportowych gospodarstwa. Niektóre towary wymagają szczególnej ostro\
ności podczas
transportu, np. świe\
e owoce, kwiaty, środki ochrony roślin, dlatego niezbędny jest dobór
właściwych środków transportu spełniających ró\
norakie wymagania. Na proces transportu
składa się załadunek, przewóz i rozładunek. Mo\
e on być realizowany dwoma metodami:
1) tradycyjną, którą stosują gospodarstwa o niskim poziomie mechanizacji, załadunek
i rozładunek towarów, zwykle luzem, wykonywany jest ręcznie,
2) paletyzacji, którą stosują specjalistyczne gospodarstwa ogrodnicze, towary
transportowane są na paletach lub skrzyniopaletach, a załadunek i rozładunek
wykonywany jest mechanicznie.
Transport zewnętrzny realizowany jest samochodami cię\
arowymi, samochodami
dostawczymi, koleją, samolotami. Na niewielką odległość realizowany mo\
e być ciągnikami
rolniczymi z przyczepami. Środki transportu wewnątrz obiektów produkcyjnych obejmują
3 grupy:
1) kołowe środki przewozowe  taczki, wózki gospodarcze, magazynowe, wózki
akumulatorowe i wózki unoszące.
Rys.27. Wózek unoszący akumulatorowy: 1) wysięgniki widłowe, 2) podwozie, 3) rolki toczne, 4) koło
napędowe, 5) dyszel z głowicą sterującą, 6) hamulec elektromagnetyczny [3, s. 244]
2) kołowe środki do przewozu i pionowego przemieszczania ładunków  układarki widłowe
ręczne i akumulatorowe, widłowe wózki akumulatorowe lub z napędem spalinowym.
Wózki widłowe stanowią uniwersalny środek transportowy stosowany do wewnętrznego
transportu towarów spaletyzowanych na odległość do 200m. Udz
wig tych wózków
wynosi ok. 1000kg, a wysokość podnoszenia 3,5  5m. Mogą one być wyposa\
one
w wywrotnice umo\
liwiające opró\
nianie skrzyniopalet na ró\
nych wysokościach.
3) umiejscowione środki transportowe  przenośniki. Słu\
ą najczęściej do poziomego lub
ukośnego transportu towarów na odległość kilku do kilkunastu metrów, załadunku
środków transportowych, formowania pryzm w miejscach składowania. Mogą one
pracować jako pojedyncze urządzenia lub jako element linii technologicznej. Przenośniki
dzieli się w zale\
ności od konstrukcji i zasady działania na:
 cięgnowe  taśmowe, zgarniakowe, kubełkowe i łańcuchowo - wałkowe. Przenośniki
-
-
-
te przemieszczają materiał wraz z poruszającym się cięgnem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
 bezcięgnowe  ślizgowe, wałkowe, rolkowe i ślimakowe. Materiał przemieszczany
jest w wyniku ruchu rolek lub ślimaka.
Rys. 28. Wałkowy przenośnik beznapędowy: 1) rama, 2) podpory, 3) wałki [3, s. 239]
 przenośniki pneumatyczne, które przemieszczają materiał w strumieniu powietrza.
Mo\
na nimi transportować materiały sypkie, suche, nie zlepiające się, np. nasiona,
słomę, siano.
Wewnętrzny transport polowy realizowany jest za pomocą przyczep jednoosiowych
o du\
ej zwrotności. Przyczepy platformowe  niskopodwoziowe słu\
ą do przewozu skrzynek,
są łatwe do ręcznego załadunku. Przyczepy skrzyniowe słu\
ą do transportu roślin okopowych,
warzyw korzeniowych, cebuli, itp.
Podczas planowania wyposa\
ania gospodarstwa ogrodniczego w środki transportowe
nale\
y tak je dobierać, aby tworzyły ciąg technologiczny załadunku i przemieszczania. Dobór
środków transportowych uzale\
niony będzie od jego specjalizacji, wielkości i mo\
liwości
ekonomicznych. Gospodarstwa o małej produkcji wyposa\
ane powinny być w urządzenia
uniwersalne, tanie, o mniejszej wydajności, łatwe i proste w obsłudze. Natomiast
specjalistyczne gospodarstwa ogrodnicze powinny być wyposa\
ane w wysokowydajne
urządzenia do załadunku, przewozu i rozładunku, umo\
liwiające tworzenie linii
technologicznych w zale\
ności od chwilowych potrzeb gospodarstwa. Wydajność urządzeń
powinna być zbli\
ona do siebie i dostosowana do przemieszczanych materiałów.
W czasie prowadzenia prac transportowych nale\
y stosować zasady bezpiecznej
eksploatacji i obsługi środków transportowych. Środki te nale\
y stosować zgodnie z ich
przeznaczeniem. Dokonywać niezbędnych przeglądów technicznych, czynności obsługowych
i konserwacyjnych. Nale\
y szczególnie dbać o sprawność układów hamulcowych, świateł,
zabezpieczeń. Nie powinno się przekraczać dopuszczalnej ładowności i udz
wigu urządzeń.
Trzeba zabezpieczać ładunek przed przemieszczaniem i równomiernie rozmieszczać na
powierzchni ładunkowej. Elementy stacjonarne zabezpieczyć przed samoczynnym
przemieszczaniem, nie uruchamiać urządzeń niesprawnych czy niekompletnych. Wszelkie
prace regulacyjne, konserwacyjne, naprawcze wykonywać tylko przy wyłączonym napędzie.
Konserwować instalacje zasilające silniki elektryczne, dbać o prawidłowe ich zabezpieczenia.
Po zakończeniu prac transportowych oczyścić środki transportowe z resztek przewo\
onego
materiału i zanieczyszczeń.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje transportu?
2. Jakimi cechami charakteryzuje się transport zewnętrzny?
3. Jakimi cechami charakteryzuje się transport wewnętrzny?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4. Jakie środki słu\
ą do transportu w budynkach?
5. Jakie środki wykorzystasz do transportu polowego?
6. Jakimi cechami charakteryzuje się transport zewnętrzny?
7. Jakie zasady zastosujesz dobierając środki transportowe?
8. Jakie są zasady eksploatacji i obsługi środków transportowych?
9. Jakie zasady bhp obowiązują w czasie eksploatacji środków transportowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zinwentaryzuj środki transportu w gospodarstwie szkolnym, określ ich rodzaj
i przeznaczenie, przygotuj przyczepę do przechowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy w transporcie,
2) określić rodzaje środków transportowych stosowanych w gospodarstwie,
3) określić przyczepę przeznaczoną do przechowywania,
4) ustalić sposób i czynności przygotowawcze,
5) przygotować narzędzia i materiały,
6) wykonać czynności przygotowujące do przechowywania środków transportu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki transportu w gospodarstwie ogrodniczym,
- instrukcja przygotowania środków transportowych do przechowywania,
- narzędzia monterskie i materiały eksploatacyjne.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sklasyfikować rodzaje transportu?
1
1

2) scharakteryzować transport zewnętrzny?
1
1

3) scharakteryzować sposoby transportu wewnętrznego?
1
1

4) wymienić środki transportu stosowane w budynkach?
1
1

5) sklasyfikować polowe środki transportu?
1
1

6) zastosować zasady doboru środków transportowych?
1
1

7) zastosować zasady obsługi i konserwacji środków transportowych?
1
1

8) scharakteryzować zasady bhp obowiązujące w czasie eksploatacji
1
1

środków transportowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.6. Gospodarka sprzętem ogrodniczym
4.6.1. Materiał nauczania
Do prac ogrodniczych wykorzystywane są narzędzia, maszyny, urządzenia techniczne
i środki energetyczne. Narzędzie to taki środek techniczny, który do wykonania swojej pracy
wymaga ruchu postępowego. Maszyny natomiast stanowią te środki techniczne, które
do wykonania pracy wymagają dodatkowego ruchu elementów roboczych. Do napędu
narzędzi i maszyn wykorzystywane są ciągniki rolnicze, które stanowią grupę środków
energetycznych. Środki techniczne, w celu wykonania określonej pracy łączone są ze sobą
(agregatowane) w agregaty maszynowe. Agregaty stanowią zespół zło\
ony z narzędzia lub
maszyny roboczej, połączonej ze z
ródłem energii. Maszyny zwykle są napędzane
z zewnętrznego z
ródła energii lub własnego koła napędowego. Agregaty wykonują ró\
ne
czynności. W zale\
ności od przeznaczenia dzielimy je na:
 agregaty proste  składają się z ciągnika i jednego narzędzia lub maszyny  przeznaczone
do wykonania określonej czynności, np. bronowanie pola.
 agregaty zło\
one jednoczynnościowe - składają się z ciągnika i kilku (przynajmniej
-
-
-
dwóch) narzędzi lub maszyn  przeznaczone są do wykonania określonej czynności,
ka\
de narzędzie lub maszyna wykonuje tą samą czynność, np. ciągnik z 2 lub
3 kosiarkami,
 agregaty zło\
one wieloczynnościowe - składają się z ciągnika i kilku (przynajmniej
-
-
-
dwóch) narzędzi lub maszyn  przeznaczone do wykonania określonego zadania. Ka\
de
narzędzie lub maszyna wykonuje inną czynność, np. ciągnik z pługiem i wałem
kolczatką.
Agregaty maszynowe, uwzględniając sposób połączenia ciągnika z maszyną, dzielimy na:
 agregaty przyczepiane  kiedy maszyny posiadają własny układ jezdny wykorzystywany
w czasie pracy i transportu, przyczepione są do stałego zaczepu ciągnika, np. kombajn do
zbioru kapusty,
 agregaty zawieszane  maszyny zawieszone są na podnośniku hydraulicznym ciągnika
rolniczego za pomocą trzypunktowego układu zawieszenia (TUZ). Cały cię\
ar maszyny,
w czasie transportu, spoczywa na ciągniku, natomiast w czasie pracy mo\
e być oparty na
kołach podporowych, np. siewnik
 agregaty półzawieszane  posiadają własny układ jezdny, a przód maszyny zawieszony
jest na TUZ ciągnika. W czasie pracy cię\
ar maszyny spoczywa na kołach jezdnych,
natomiast w czasie transportu elementy robocze unoszone są podnośnikiem, np. kopaczka
elewatorowa do cebuli.
 agregaty nabudowane  maszyny sztywno połączone z ramą ciągnika. Zmiana poło\
enia
zespołów roboczych w transportowe lub robocze następuje za pomocą własnych układów
hydraulicznych. Niezbędny napęd otrzymują od wału odbioru mocy ciągnika.
Wykonanie pracy przez agregat następuje wtedy, gdy ciągnik posiada moc większą ni\

opory robocze maszyny i opory jej przetaczania po polu. Prawidłowo dobrany ciągnik do
pracy powinien mieć 5  15% rezerwy mocy na pokonanie chwilowo zwiększonych oporów
maszyny. Ilość pracy, jaką maszyna mo\
e wykonać w określonej jednostce czasu, nazywamy
wydajnością, która mo\
e być wyra\
ona wielkością powierzchni pola w jednostce czasu lub
ilością zebranego materiału w danym czasie. Agregaty maszynowe w czasie pracy zmieniają
swoje właściwości u\
ytkowe, zu\
ywają się i niszczą ich materiały eksploatacyjne.
Warunkiem prawidłowej pracy jest regularne przeprowadzanie obsługi technicznej, która
zapewnia bezawaryjną pracę narzędzi lub maszyn. Obsługa techniczna powinna być
wykonywana:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
 codziennie  zgodnie z instrukcją czyszczenie, smarowanie i uzupełnianie materiałów
eksploatacyjnych,
 sezonowo  przygotowanie środków technicznych do warunków letnich lub zimowych,
 okresowo  przeprowadzanie w ściśle określonym czasie przeglądów technicznych
sprawdzających zespoły robocze maszyny lub ciągnika, dokonanie niezbędnych regulacji
i zabiegów konserwacyjnych,
 przed i po kampanii  obsługa związana z przygotowaniem maszyn do intensywnej pracy,
wykonanie czynności związanych z konserwacją i długotrwałym przechowywaniem.
Racjonalna gospodarka sprzętem ogrodniczym polega na: właściwym doborze i zakupie
środków technicznych, dbałości o ich stan i sprawność techniczną, efektywnym
wykorzystaniu, stosowaniu odpowiednich paliw, olejów i smarów, odpowiednim
przechowywaniu.
Sprzęt ogrodniczy nale\
y przechowywać w miejscach, zapewniających maszynom dobre
warunki. Mogą one być przechowywane w gara\
ach, gdzie nie są nara\
one na złe warunki
atmosferyczne. Dotyczy to przede wszystkim maszyn drogich, wyposa\
onych w instalacje
elektryczne czy zespoły elektroniczne. Pod wiatami przechowywać mo\
na maszyny o nieco
mniejszym nara\
eniu na korozję, maszyny z elementami hydraulicznymi. Maszyny
przechowywane na placach i parkingach powinny być odpowiednio zakonserwowane, mogą
to być maszyny o prostej konstrukcji. Maszyny o zło\
onej konstrukcji powinny być przykryte
odpowiednimi pokrowcami. Niewłaściwe warunki pracy maszyn ogrodniczych, eksploatacji
i przechowywania powodują przyspieszone zu\
ywanie się części. Wartość zu\
ytych części
w naprawie maszyn dochodzi do 50% wartości maszyny. Producent sprzętu zobowiązany jest
do wytwarzania części zamiennych przez okres 10 lat po zaprzestaniu produkcji. Zakupu
części zamiennych mo\
na dokonać w punktach sprzeda\
y gotowego sprzętu ogrodniczego lub
składnicach części zamiennych. Eksploatacja sprzętu ogrodniczego powoduje jego zu\
ywanie
się do stanu nieopłacalności. Maszyny wyeksploatowane, których dalsze u\
ytkowanie jest
niemo\
liwe, a naprawa nieopłacalna mo\
na przeznaczyć do likwidacji lub złomowania.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznaczają terminy: narzędzie, maszyna, środek energetyczny?
2. Jak mo\
na sklasyfikować agregaty maszynowe ze względu na przeznaczenie?
3. Jak mo\
na sklasyfikować agregaty maszynowe ze względu na połączenie z ciągnikiem?
4. Jakie występują rodzaje obsługi technicznej?
5. Jak nale\
y przechowywać sprzęt ogrodniczy?
6. Jakich zasad nale\
y przestrzegać gospodarując sprzętem ogrodniczym?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oceń stan parku maszynowego znajdującego się w gospodarstwie szkolnym. Mając do
dyspozycji katalog części zamiennych określonej maszyny wykonaj zamówienie na części
zamienne wybierając 10 elementów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rysunek katalogowy,
2) zidentyfikować potrzebne 3 części,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
3) określić ich nazwy,
4) określić ich numery katalogowe (KTM),
5) określić liczbę niezbędnych części,
6) przygotować kartę zamówienia, np. wg wzoru:
Tabela do ćwiczenia 1. Zamówienie na części zamienne do & & & & & & & & & & & ..
Lp. Nazwa części Numer KTM Ilość szt.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru do wykonania zamówienia na części zamienne,
- katalog części zamiennych.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: narzędzie, maszyna, agregat?
1
1

2) sklasyfikować agregaty?
1
1

3) zaproponować obsługę techniczną wybranej maszyny?
1
1

4) zaprezentować sposoby konserwacji sprzętu ogrodniczego?
1
1

5) wyjaśnić zasady gospodarowania sprzętem ogrodniczym?
1
1

6) przygotować zamówienie na części zamienne?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedz
nale\
y zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Szkic jest to rysunek wykonany
a) przyrządami w rzutach.
b) przyrządami kreślarskimi.
c) komputerowo.
d) odręcznie.
2. Na rysunku przedstawiono
a) pług łąkowy.
b) pług agromelioracyjny.
c) głębosz.
d) pług wahadłowy.
3. Do doprawiania roli mo\
na zastosować:
a) pługi podorywkowe, kultywatory, głębosze.
b) włóki, brony, kultywatory, wały.
c) włóki, pługi, brony, agregaty.
d) pługi talerzowe, brony, wały.
4. Na narzędziach i maszynach do pracy w ogrodnictwie
a) nie wolno przewozić ludzi.
b) wolno przewozić dorosłe osoby z du\
ą ostro\
nością.
c) wolno przewozić osoby, pod warunkiem odpowiedniego przystosowania maszyn.
d) mo\
na przewozić osoby, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. Wykonywanie regulacji rozsiewacza nawozu zawieszonego na ciągniku z uruchomionym
silnikiem
a) jest bezwzględnie zabronione.
b) jest dopuszczalne, ale tylko z zachowaniem szczególnej ostro\
ności.
c) jest mo\
liwe, pod warunkiem podparcia maszyny na solidnej podstawce.
d) jest mo\
liwe przy zaciągniętym hamulcu postojowym.
6. Elementy robocze pielnika ciągnikowego stanowią:
a) obsypniki, dłuta.
b) no\
e kątowe, gęsiostopki.
c) dłuta, no\
e kątowe, koła podporowe.
d) dłuta, sprę\
yny, pogłębiacze.
7. Rozsiewacz nawozów wykorzystywany jest do nawo\
enia nawozami
a) organicznymi stałymi.
b) organicznymi płynnymi.
c) mineralnymi stałymi.
d) mineralnymi płynnymi.
8. Do wysiewu cebuli stosowane są siewniki
a) uniwersalne.
b) rzędowe.
c) rzutowe.
d) punktowe.
9. Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych ma na celu
a) nawo\
enie roślin.
b) sadzenie roślin.
c) zapewnienie optymalnych warunków wzrostu.
d) zbiór owoców.
10. Opryskiwacze słu\
ą do nanoszenia środka chemicznego na rośliny w postaci
a) rozpylonego proszku.
b) rozdrobnionych kropel.
c) aerozolu.
d) podlewania roślin.
11. Zmechanizowany zbiór ogórków i pomidorów wykonywany jest:
a) jednokrotnie.
b) dwa razy.
c) wielokrotnie.
d) w zale\
ności od wysokości roślin.
12. Kombajny stosowane do zbioru umo\
liwiają
a) zbiór częściowo zmechanizowany.
b) zbiór całkowicie zmechanizowany.
c) zbiór z wykorzystaniem narzędzi pomocniczych.
d) zbiór ręczny.
13. Energia elektryczna przesyłana jest z elektrowni do gospodarstw ogrodniczych
a) transformatorami elektrycznymi.
b) napowietrznymi liniami elektrycznymi.
c) instalacjami odgromowymi.
d) instalacjami oświetleniowymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
14. Do przetwarzania energii elektrycznej na energię mechaniczną stosowane są
a) \
arówki i świetlówki.
b) grzejniki elektryczne.
c) lampy rtęciowe.
d) silniki elektryczne.
15. Przykładowe zu\
ycie wody w gospodarstwie domowym z mieszkaniem wyposa\
onym
w instalację wodno -
- kanalizacyjną, wynosi na 1 osobę
-
-
a) 10  5 l.
b) 50  60 l.
c) 80  90 l.
d) 100  120 l.
16. Urządzeniem zapewniającym ciągły dopływ wody do punktów odbioru jest
a) pompa.
b) silnik.
c) hydrofor.
d) wodociąg.
17. Przenośnik pneumatyczny do przemieszczenia materiału wykorzystuje
a) ślimaka.
b) taśmę.
c) zgarniak.
d) powietrze.
18. Do wewnętrznego transportu polowego w gospodarstwie stosowane są
a) samochody cię\
arowe.
b) taczki lub wózki.
c) przyczepy platformowe.
d) przenośniki ślimakowe.
19. Agregat zło\
ony wieloczynnościowy tworzą
a) ciągnik i kultywator.
b) ciągnik i włóka, kultywator, brona zębowa.
c) ciągnik i dwie kosiarki.
d) kultywator z wałem strunowym i siewnik.
20. Obsługa techniczna okresowa ma za zadanie
a) przygotowanie sprzętu do przechowywania zimowego.
b) dokonanie regulacji i zabiegów konserwacyjnych.
c) uzupełnienie materiałów eksploatacyjnych.
d) wymianę części.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
U\
ytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
6. LITERATURA
1. Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996
2. Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. I . WSiP, Warszawa 2000
3. Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. II. WSiP, Warszawa 2000
4. Kozłowska D.: Podstawy mechanizacji, wiadomości ogólne. Hortpress, Warszawa 2003
5. Instrukcja obsługi. Katalog części wymiennych. Promar, Złotki 2003
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50