plik


Ad 1 - prawoskrtne a) Wy|arzanie Statyczna prba rozcigania - lewoskrtne 1 Wy|arzanie ujednorodniajce ma na celu wyrwnanie Jest to prba, w ktrej wyznaczamy parametry Wielko[ tej dyslokacji rwnie| opisana jest wektorem, Burgersa. skBadu chemicznego w caBo[ci elementu( na ogB powstaje du|e wytrzymaBo[ciowe i parametry przekrojowe. Wyznaczmy j w Dyslokacja mieszana  naBo|ona na siebie dyslokacja [rubowa i ziarno stali). Prowadzone po procesie odlewania lub spawania. prbie rozcigania. krawdziowa  podczas krystalizacji Temperatura 1000  1200C. Oprcz wysokiej temperatury proces Parametry materiaBw: 3. Powierzchniowe. musi by prowadzony w czasie 12  15h. Po nim musimy 1 WBasno[ci wytrzymaBo[ciowe: Defekty powierzchniowe: przeprowadzi wy|arzanie normalizujce. a) Granica spr|ysto[ci (R )  napr|enie po przekroczeniu, a) BBd uBo|enia  zaburzona sekwencja uBo|enia pBaszczyzn 2 Wy|arzanie normalizujce ma ono na celu sp ktrego powstaj nieznaczne odksztaBcenia na poziomie 0,001 do sieciowych, Np. ABCBCA a nie ABCABC lub dodatkowa rozdrobnienie ziarna podczas przemiany perlitu w austenit. 0,03 pBaszczyzna ABCBABC. Powstaj podczas krystalizacji. Nagrzewamy do temperatury 30 - 50 powy|ej linii A3. ChBodzenie b) Granica plastyczno[ci- Napr|enie po osigniciu, ktrego b) Granice ziaren  monokrysztaBy  wszystkie komrki odbywa si w spokojnym powietrzu. Dziki rozdrobnieniu ziarna nastpuje wyrazny wzrost wydBu|enia rozciganej prbki krystalograficzne uBo|one s w jednym kierunku. MateriaBy zwiksza si granica plastyczno[ci i udarno[. Ulgaj temu- stale c) Umowna granica plastyczno[ci - Napr|enie wywoBujce w polikrystaliczne  materiaB podzielony jest na maBe obszary niestopowe i niskostopowe, automatowe. prbce wydBu|enie trwaBe rwne 0,2 dBugo[ci pomiarowej. (ziarna), gdzie wszystkie komrki ziarna uBo|one s w r|ne 3 Wy|arzanie sferoidyzowane- celem jest uzyskanie Wyznaczamy j dla materiaBw, ktre charakteryzuj si du| strony (ziarna oddzielone s od siebie granicami ziarna). W struktury zwanej sferoidytem (drobne kuliste ziarna cementytu i wytrzymaBo[ci a nie odznaczaj si du| plastyczno[ci zale|no[ci od kta dezorientacji rozr|niamy: rwnoosiowe ziarna ferrytu). Odbywa si w okolicach temp d) WytrzymaBo[ na rozciganie (R )- Stosunek najwikszej siBy Granice wskoktowe  niewielki kt dezorientacji przemiany eutektoidalnej w czasie kilku godzin. Ulegaj temu m obcigajcej w trakcie prby rozcigania do pola pocztkowego. krystalicznej, tzw. granica daszkowa zbudowana z stale narzdziowe, Bo|yskowe. Granica plastyczno[ci jest zawsze mniejsza od granicy dyslokacji krawdziowej. 4 Wy|arzanie stabilizujce (100  150)Czas procesu  wytrzymaBo[ci. kilka godzin. Celem jest stabilizacja wymiarw. Stosowane do Granica szerokoktowa  miejsce koincydentne (wsplna dla jednego i drugiego ziarna) narzdzi pomiarowych. 2 WBasno[ci (parametry) plastyczne Od wielko[ci ziaren zale|y wytrzymaBo[: im mniejsze ziarna tym 5 Wy|arzanie odpr|ajce- ma na celu usuniecie a) WydBu|enie  (A lub A ) liczba oznaczajca stosunek dBugo[ci napr|eD powstaBych w wyniku krzepnicia odlewu, spawania, 5 10 wiksza wytrzymaBo[, im wicej dyslokacji tym wiksza odcinka pomiarowego do [rednicy skrawania. Przebiega w temp. 400-650C w cigu kilkunastu wytrzymaBo[. b) Przew|enie (Z) godzin z nastpnym wolnym studzeniem. Ad 4 Zmiana przekroju Rodzaje roztworw staBych: 6 Wy|arzanie rekrystalizujce- wykonuje si po przerbce MateriaB o wysokiej plastyczno[ci  wydBu|enie osiga powy|ej 1. Roztwr staBy  jednorodna faza, wizania metaliczne, plastycznej na zimno w celu usunicia skutkw umocnienia. 20 struktura krystaliczna, skBada si z atomw rozpuszczalnika i Temp. 600-700 st. Jest jedynym sposobem rozdrobnienia ziarna MateriaB o niskiej plastyczno[ci  wydBu|enie osiga do 2  3 atomw pierwiastka rozpuszczanego. Zale|y od typu sieci, w stalach stopowych bez przemiany alotropowej Np. stale MateriaBy polimerowe od kilkunastu do kilkudziesiciu MPa austenityczne. wielko[ci atomw, warto[ciowo[ci pierwiastka, Np. roztwr Ad 2 7 Wy|arzanie zmikczajce- podobnie jak wy|arzanie SF. staBy midzywzBowy, r|nowzBowy WytrzymaBo[ na [ciskanie Celem jest uzyskanie malej twardo[ci wystarczajcej do obrbki 2. Roztwr staBy podstawowy  gdy rozpuszczalnikiem Twardo[  opr, jaki stawia materiaB podczas wciskania w niego jest pierwiastek bdcy skBadnikiem stopu skrawaniem. innego materiaBu. 3. Roztwr staBy wtrny  gdy rozpuszczalnikiem jest b) Obrbka plastyczna na przykBadzie stopw |elaza z wglem Skala Mohsa  jest to skala od 1 do 10, gdzie 1 to materiaB faza midzykrystaliczna Je[li nagrzewamy perlit do temperatury austenitu, to nastpuje najbardziej mikki, a 10 najbardziej twardy 4. Roztwr staBy cigBy  jeden skBadnik mo|emy zamieni zmiana struktury. Prowadzi ona do rozdrobnienia struktury. 1  Talk 2  Gips 3  Kalcyt 4  Fluoryt 5  Apatyt 6  Ortoplast 7  Otrzymane ziarna austenitu s mniejsze. Ziarna austenitu s w 100 innym skBadnikiem Kwarc 8  Topaz mniejsze. Ziarna austenitu podgrzewane rozrosn si. 5. Roztwr staBy graniczny  mo|emy jedynie w pewnym 9  Korund (tlenek glinu) 10  Diament Nagrzewamy do temperatury 30 - 50C powy|ej linii A , A . Gdy zakresie rozpu[ci jeden pierwiastek w drugim 1 1,3 Trzy metody pomiaru twardo[ci: 6. Fazy midzymetaliczne  powstaj wskutek poBczenia ochBodzimy gruboziarnisty austenit otrzymamy gruboziarnisty - wgBbniki wykonane z wglikw spiekanych lub diamentu dwch metali lub pierwiastka metalicznego z niemetalicznym. perlit. a) Metoda Brinella Maj uporzdkowany rozkBad atomw. Powoduj umocnienie Prze niewielkiej szybko[ci chBodzenia austenitu otrzymamy perlit, W badany element wciskamy stalow zahartowan kulk. Pomiar materiaBw. przy zwikszeniu szybko[ci otrzymamy bainit, a przy bardzo twardo[ci polega na pomiarze [rednicy wgBbienia. Parametry Ad 5 szybkim  martenzyt. twardo[ci w metodzie Brinella oznaczamy HB. Przemiana perlityczna  temperatura 727 - 500C. Powstaje perlit 1. Ferryt alfa jest to roztwr staBy graniczny wgla w Kulka, ktr wciskamy ma [rednic od 1 do 10 mm, natomiast (na przemian naBo|one pBytki ferrytu i cementytu). Charakter |elazie Fe alfa o maksymalnej rozpuszczalno[ci wgla siBy wciskania wynosz od 30000 N do 300 N. Metoda ta sBu|y do dyfuzyjny zarodkowanie pBytek cementytu, mo|liwe na skutek 0,0218 w temperaturze 727 C. Twardo[ ferrytu waha si w badania materiaBw mikkich. granicach od 70 do 90 HB. obni|enia zawarto[ci wgla w austenicie. Szyna kolejowa wykonana ze stali wysokowglowej  200 HB 2. Austenit gamma jest to roztwr staBy graniczny wgla w W austenicie w zale|no[ci od szybko[ci chBodzenia perlit mo|e Brz  80 HB |elazie Fe gamma o maksymalnej rozpuszczalno[ci wgla 2,11 mie r|n struktur. Miedz  50 HB w temperaturze 1148 C. Faza mikka i plastyczna. Wystpuje Austenit przechBodzony  nie zaczyna si przeksztaBca w dan Aluminium  20 HB struktur. w temperaturze powy|ej 727 C. ZBoto  18 HB Im mniejsze ziarna perlitu, tym wiksza wytrzymaBo[. 3. Cementyt FeC jest to faza midzymetaliczna (wglik OBw  5 HB Przemiana bainityczna  zachodzi przy wikszym przechBodzeniu |elaza) Twardo[ Brinella mo|emy powiza z wytrzymaBo[ci na o wzorze stechiometrycznym Fe C. Zawarto[ wgla w austenitu 450 - 250C. 3 rozciganie stali wglowej. cementycie wynosi 6,67Jest twardy i kruchy (twardo[ 750 Efekt  struktura nazywana bainitem. R H" 3,4 HB HB). Wydziela si z cieczy przy chBodzeniu i wtedy oznaczamy Bainit to przesycony wglem ferryt z wydzieleniami wglikw. m b) Metoda Vickersa go jako pierwszorzdowy I lub wydziela si podczas Wyr|niamy: Wciskamy ostrosBup diamentowy o kcie wierzchoBkowym 136. 1 Bainit dolny (250C) chBodzenia z austenitu i wtedy oznaczamy go jako II lub Wciskamy z siBami od 50 do 1000 N lub 0,02 do 2 N. 2 Bainit dolny (450)  wiksze wBasno[ci wydziela si z ferrytu podczas chBodzenia i wtedy oznaczamy Mniejsze siBy stosujemy do badania warstw. wytrzymaBo[ciowe od grnego go jako III. Stosowana jest do badania materiaBw twardych i bardzo 4. Ledeburyt jest to mieszanina eutektyczna austenitu i Struktura bainityczna bardziej wytrzymaBo[ciowa od struktury twardych. Fe C powstaBy z cieczy o skBadzie chemicznym 4,3C w staBej perlitycznej. 3 Stal zahartowana  700 HV temperaturze 1148 C. Przemiana martenzytyczna (poni|ej 200C) Korund  2000 HV 5. Perlit jest to mieszanina eutektoidalna (powstaje z fazy Martenzyt  przesycony roztwr staBy wgla w |elazie alfa Wglik tytanu  2500 HV Przesycenie to powoduje, |e martenzyt staje si bardzo staBej) ferrytu i cementytu powstaje z austenitu o zawarto[ci c) Metoda Rockwella wytrzymaBy. 0,77 C w staBej temperaturze 727 C. Ma 11 sposobw pomiaru twardo[ci, dlatego, za HR mo|e si Szybko[ przemiany martenzytyczne porwnuje si z szybko[ci Przemiana eutektoidalna - polega na tym, |e austenit punktu S znalez 11 r|nych liter. Najcz[ciej stosowane to HRB i HRC. dzwiku. Austenit zmienia si w martenzyt, ktremu powiksza ulega rozkBadowi na mieszanin ferrytu i cementytu. Efektem jest W metodzie HRC wciskamy sto|ek diamentowy, a w HRB mieszanina eutektoidalna ferrytu i cementytu, ktr w skrcie si objto[. Pojawiaj si wiksze napr|enia. Przy du|ych zahartowan stalow kulk o [rednicy 1,5 mm. nazywamy perlitem. zawarto[ciach wgla przemiana, martenzytyczna nie bdzie Pomiar twardo[ci wykonywany jest i odczytywany na przyrzdzie. Przemiana eutektyczna - mieszanina dwch lub wicej faz zachodzi do koDca. Je|eli zajdzie do koDca to w materiale 60 HRC  zahartowana stal krystalicznych o okre[lonym skBadzie, ktra wydziela si z pozostaj szcztkowe ilo[ci austenitu. Zale|y ona od zawarto[ci Metody Rockwella nie stosujemy do badania materiaBw wgla w stali. roztworw ciekBych lub stopw w okre[lonej temperaturze, mikkich. Granic jest 20 HRC. c) Hartowanie: zwanej temperatur eutektyczn. Ad 3 Hartowanie objto[ciowe; Dzielimy na: Ad 6 Trzy rodzaje defektw budowy krystalicznej: a) Obrbk plastyczn dzielimy na: - Martenzytyczne: polega na nagrzaniu stali do temp 1. Punktowe (wakans: brakujcy atom pozycji wzBowej, atom 1 Obrbk na zimno (poni|ej temperatury rekrystalizacji) austenityzowania, wygrzaniu w tej temp o ozibieniu z midzywzBowy: dodatkowy atom) 2 Obrbk na gorco (powy|ej temperatury szybko[ci wiksza od krytycznej w celu uzyskania struktury Wady punktowe: do tych wad cechujcych si niewielkimi rekrystalizacji) martenzytycznej. wymiarami we wszystkich kierunkach naleza wakanse tj. wolne 1 ZwykBe: w wyniku tego hartowania uzyskuje si OdksztaBcenie plastyczne zachodzi dziki po[lizgowi dyslokacji. wzBy w sieci krystalicznej oraz atomy midzywzBowe, ktre struktur martenzytu z austenitem czstkowym oraz b) Po[lizg  jest to podstawowy mechanizm odksztaBcenia metali. zajBy pozycj w lukach, opuszczajc wzBy sieci na skutek drgaD innymi skBadnikami strukturalnymi, ktre nie ulgaj Polega na wzajemnym przemieszczaniu si jednej cz[ci krysztaBu cieplnych. Obecno[ wakansw i wzBw midzywzBowych wzgldem drugiej w pBaszczyznach po[lizgu w wyniku ruchu przemianom podczas obrbki cieplnej. powoduje odksztaBcenie sieci przestrzennej krysztaBu zwane dyslokacji w kierunku po[lizgu. Budowa krystaliczna obu cz[ci 2 Stopniowe: polega na kolejnym ozibianiu w stopionej kontrakcj; powstaj podczas krystalizacji metalu oraz podczas krysztaBu pozostaje niezmieniona. soli lub w gorcym oleju, wytrzymaniu w tej soli/oleju w nagrzewania c) Blizniakowanie polega na jednorodnym [cinaniu o wektor czasie niezbdnym do wyrwnania temp w caBym Defekt Schottky ego: polega na przemieszczaniu si atomu w przekroju obrabianego przedmiotu lub zapewniajcym blizniakowania kolejnych warstw atomw w pBaszczyznie miejsce ssiadujcego wakansu, w wyniku, czego powstaje trwaBo[ austenitu przechBodzonego a nastpnie bizniakowania. Zblizniaczona cze[ krysztaBu ulega skrceniu wakans w innym miejscu sieci. studzeniu zazwyczaj w powietrzu do temp otoczenia. wzgldem cz[ci nieodksztaBconej w taki sposb ze ich struktury Defekt Frenkla: polega na przemieszczaniu si rdzenia krystaliczne s symetryczne osiowo wzgldem pBaszczyzny Stosowane do maBych przedmiotw ze stali wglowych. atomowego z pozycji wzBowej do przestrzeni midzywzBowej. blizniakowania (stanowi odbicie lustrzane). - Bainityczna: stosuje si chBodzenie z szybko[ci mniejsza od 2. Liniowe (dyslokacje)  najcz[ciej 2 rodzaje: dyslokacje d) Zdrowienie- jest procesem aktywowanym cieplnie krytycznej lub z wygrzewaniem izotermicznym w warunkach krawdziowe i dyslokacje [rubowe oraz dyslokacja mieszana zachodzcym podczas wy|arzania poni|ej temp rekrystalizacji w zapewniajcych przebieg przemiany bainitycznej. Dyslokacje krawdziowe  krawdz pBpBaszczyzny sieciowej metalach uprzednio odksztaBconych plastycznie na zimno. Proces 1 Zwykle: w efekcie gBwnym struktury jest bainit przy umieszczonej pomidzy nieco rozsunitymi pBaszczyznami ewentualnej obecno[ci austenitu szcztkowego i ten jest zwizany ze zmniejszeniem defektw punktowych sieciowymi krysztaBu o budowie prawidBowej. Powoduje martenzytu. gsto[ci dyslokacji oraz zmianami w ich przestrzennym odksztaBcenie postaciowe i objto[ciowe. W zale|no[ci od 2 Izotermiczne: ozibianie w kpieli chBodzcej o temp rozmieszczeniu. Podczas zdrowienia nastpuje dyfuzja i anihilacja poBo|enia pBaszczyzny krawdzi  dyslokacja dodatnia  gdy inaczej likwidowanie defektw punktowych, po[lizg i wspinanie wy|szej od 250-400C, wytrzymaniem izotermicznym w pBpBaszczyzna le|y przed pBaszczyzn po[lizgu oznaczamy 4%; dyslokacji, kurczenie si i zanik ptli dyslokacyjnej. czasie zapewniajcym zakoDczenie przemiany bainitycznej dyslokacja ujemna  gdy pBpBaszczyzna le|y pod pBaszczyzn e) Rekrystalizacja- jest procesem aktywowanym cieplnie a nastpnie chBodzeniem do temp pokojowej z dowolna po[lizgu oznaczamy ,%. zachodzcym podczas wy|arzania poni|ej temp rekrystalizacji w szybko[ci. Stosuje si to w celu zmniejszenia odksztaBceD, Dyslokacja [rubowa  to defekt liniowy struktury krystalicznej wikszej cigliwo[ci i udarno[ci. metalach uprzednio odksztaBconych plastycznie na zimno. Polega spowodowany przemieszczeniem cz[ci krysztaBu wokB osi, Hartowanie powierzchniowe- polega na bardzo szybkim na powstawaniu imigracji szeroko ktowych granic ziaren. Do zwanej lini dyslokacji [rubowej powstaje odksztaBcenie nagrzaniu warstwy wierzchniej przedmiotu do temp tego procesu potrzebny jest min stopieD odksztaBcenia (zgniot) [rubowe: Ad 7 austenityzowania i nastpnie szybkim chBodzeniu. Ograniczenie nagrzania do cienkiej warstwy powierzchniowej i to jedynie w SA stosunkowo kruche 3 zanieczyszczenia; decyduj o czysto[ci metalurgicznej ( miejscach, ktre powinny by obrobione cieplnie. Nie wywoBuje - borowaniu poddaje si zwykle stale [redniowglowe oraz H , O , P, S , As, N pochodz z rudy koksu i z reguBy wiec du|ych napr|eD i odksztaBceD cieplnych. PodziaB w niskostopowe stale konstrukcyjne ; borowane cz[ci s zwykle niekorzystnie wpBywaj na wBa[ciwo[ci stali)zanieczyszczenia zale|no[ci od sposobu nagrzania: indukcyjne, pBomieniowe, hartowane i nisko odpuszczane ( twardo[ powierzchniowa wspBtworz w stalach odrbne fazy zwane wytrceniami kpielowe, kontaktowe i elektrolityczne. Po tym hartowaniu wynosi okoBo 2000 HV niemetalicznymi ( siarczki manganu , znajduj si w wyr|niamy 3 strefy: martenzytyczna, przej[ciowa i strefa d) Chromowanie: roztworach staBych bdz w fazach midzymetalicznych) rdzenia. Chromowanie galwaniczne- odbywa si w wannach caBkowite usuniecie zanieczyszczeD jest nieekonomiczne i d) Proces odpuszczania galwanicznych zasilanych prdem staBym z prostownika lub niemo|liwe Ma na celu zmniejszenie napr|eD, ktre powstaj po procesie prdnicy prdu staBego. Stosuje si kpiele bdce wodnym b) Ze wzgldu na skBad chemiczny dzieli si stale na stopowe, hartowania i zwikszenie wBasno[ci plastycznych. roztworem bezwodnika kwasu chromowego z dodatkiem kwasu niestopowe i nierdzewne 1 Odpuszczanie niskie  250 w czasie 1-3 h przy chBodzeniu siarkowego. Najwa|niejszymi warunkami procesu, od ktrych Stale niestopowe, ze wzgldu na jako[ dzielmy na: z dowoln szybko[ci zale|y odpowiednia jako[ powBok s skBad i temp kpieli oraz - jako[ciowe- uzyskuj odpowiednie wBa[ciwo[ci gBwnie w 2 Odpuszczanie [rednie  250 - 500, po odpuszczaniu w gsto[ prdu. Zazwyczaj stosuje si temp 45-55C i katodowa procesie stalowniczym przez walcowanie, cignienie, kucie, temp powy|ej 400-500 uzyskuje si wysoka granice gsto[ prdu 35-50 A/dm2. rzadziej przez obrbk ciepln. Maksymalne st|enia gBwnych spr|ysto[ci przy dostatecznej plastyczno[ci Chromowanie dyfuzyjne- polega na nasyceniu warstwy zanieczyszczeD wynosz 0,045 wag, na pogorszenie jako[ci stali 3 Odpuszczanie wysokie  500  a Ac1 w czasie 2-3 h przy wierzchniej stopw |elaza chromem, prowadzony w [rodowisku wpBywaj wodr i tlen( wodr szybko dyfunduje w stali czynic j chBodzeniu powolnym lub przyspieszonym ( stosowane do staBym, gazowym lub ciekBym. Rozr|nia si dwa typy warstw kruch a tlen tworzy kruche wytrcenia z Al. , Mn, Si stali konstrukcyjnych) powierzchniowych: w stopach o zawarto[ci poni|ej 0,15 warstwa -specjalne- to gatunki o wikszej czysto[ci ni| stale jako[ciowe; PoBczenie hartowania i odpuszczania niskiego  utwardzenie jest zbudowana z roztworu staBego w ferrycie a powy|ej tej zwykle przeznaczone do ulepszania cieplnego lub hartowania cieplne granicy warstwa o charakterze powBoki zbudowana jest z powierzchniowego; dokBadny dobr skBadnikw i [cisBa kontrola PoBczenie hartowania i odpuszczania wysokiego  ulepszanie wglikw chromu. technologii wytwarzania gwarantuj okre[lony poziom cieplne Ad 9 wBa[ciwo[ci mechanicznych i technologicznych Podczas odpuszczania bd si zmieniaBy wBasno[ci plastyczne, a) Staliwa- to stopy niezawierajce eutektyki, gdy| st|enie nastpi spadek wBasno[ci wytrzymaBo[ciowych. wgla nie przekracza w nich 2,1 wagowych, natomiast w |eliwach Stale stopowe: ( pierwiastki stopowe 0-520mog znajdowa si w Ad 8 zawierajcych ponad 2,1 skBadnikiem struktury jest eutektyka. roztworach staBych: ferryt, austenit, martenzyt; wglikach i we a) Nawglanie- polega na nasyceniu wglem warstwy Staliwo niestopowe- to stop |elaza z wglem i pierwiastkami, wtrceniach niemetalicznych) wierzchniej elementw wykonanych ze stali wglowych i ktrych obecno[ wynika z procesu stalowniczego (Si,Mn,P,S). - jako[ciowe- -1,8 stanowi odpowiednik stali niestopowych z ta stopowych o zawarto[ci wgla od 0,05-0,25. Wykonuje si w St|enie wgla w staliwach niestopowych mo|e osiga 2,1% istotn r|nic dotyczc st|enia pierwiastkw temp wystpowania austenitu tj. 900-930C. Celem jest wag., lecz wedBug normy wynosi do 0,25. Norma okre[la 4 stopowych:wyr|nia si stale wytworzenie warstwy wzbogaconej w wgiel o st|eniu na gatunki staliw oznaczonych parami liczb bdcych minimalnymi 1 Konstrukcyjne drobnoziarniste spawalne przeznaczone powierzchni 0,7-1 i o grubo[ci 0,6-1,5mm, ktra po nastpnym warto[ciami R - R Poziom wBa[ciwo[ci mechanicznych staliwa na zbiorniki i rurocigi pracujce pod ci[nieniem e m zahartowaniu ma twardo[ powy|ej 58 HRC natomiast rdzeD o niestopowego ksztaBtowany przez zmian zawarto[ci manganu. 2 elektrotechniczne (zawierajce Si lub Si i Al) o mniejszej twardo[ci 25-45 HRC zapewnia odporno[ na b) {eliwo biaBe- nie zawiera grafitu. znaczna ilo[ cementytu jest okre[lonych wBa[ciwo[ciach magnetycznych obci|enia dynamiczne. Szybko[ nawglania zale|y od: powodem du|ej twardo[ci (600HB) i krucho[ci (A=0). -specjalne  uzyskiwane przez dokBadn kontrol skBadu chem. i temperatury i czasu trwania procesu a tak|e aktywno[ci o[rodka i Charakteryzuje si maBa lejno[ci i du|ym skurczem odlewniczym technologii wytwarzania; grupy stali: skBadu chemicznego stali. (ok. 2) 1 szybkotnce Metody nawglania: {eliwo szare zwykle  zawieraj grafit, a cementyt znajduje si 2 narzdziowe stopowe -gazowe: najwiksze zastosowanie przemysBowe. Zalety: tylko w perlicie. 3 Bo|yskowe mo|liwo[ precyzyjnej regulacji grubo[ci warstwy nawglonej i Ze wzgldu na ksztaBt i wielko[ grafitu |eliwa szare dzieli si na: 4 maszynowe zawarto[ci w niej wgla, du|a szybko[ procesu i mo|liwo[ -szare zwykle (grafit pBatkowy ro|nej wielko[ci), 5 konstrukcyjne hartowania przedmiotw bezpo[rednio po nawglaniu -modyfikowane (drobny grafit pBatkowy) Stale nierdzewne- zasadniczy podziaB w ramach tej grupy wedBug -w o[rodkach staBych: rzadko stosowane. Odbywa si ono w -sferoidalne (grafit sferoidalny) kryterium wBa[ciwo[ci u|ytkowych jest nastpujcy: proszku wgla drzewnego nasyconego wglanami sodu wapnia -wermikularne (kompaktowe) 1 stale odporne na korozj( co najmniej 12 Cr i co lub baru. Proces zachodzi w skrzynkach gdzie pod wpBywem temp {eliwa szare maja cenne wBa[ciwo[ci. S to: najwy|ej 0,4C) i przy niedoborze tlenu powstaje Ca bdcy zrdBem wgla - wBa[ciwo[ci odlewnicze: maBy skurcz liniowy i objto[ciowy, 2 stale |aroodporne atomowego. dobra lejno[. 3 stale |arowytrzymaBe -w zBo|u fluidalnym: tworzone przez czstki ciaBa staBego -zdolno[ do tBumienia drgaD c)stale narzdziowe szybkotnce- utrzymywane w zawieszeniu przez gorcy gaz nasycajcy -niewra|liwo[ na dziaBanie karbu: grafit o znikomej Obrbka cieplna: poddaje si hartowaniu i dwu- lub przepBywajcy przez zBo|e od doBu ku grze. wytrzymaBo[ci sam tworzy karby wewntrzne. trzykrotnemu odpuszczaniu. Obrbk cieplna wykonuje si -pr|niowe- przebiega przy obni|onym ci[nieniu w atmosferze -wytrzymaBo[ na [ciskanie podobna do stali zwykle w kpielach solnych. Zabezpiecza to powierzchnie stali metanu, propanu i innych gazw. Atomowy wgiel uzyskiwany -wBa[ciwo[ci [lizgowe przed odwglaniem; ze wzgldu na maBa zawarto[ dodatkw jest w wyniku reakcji rozpadu wymienionych gazw. -skrawalno[: gBadka powierzchnia po skrawaniu. stopowych maja maBa przewodno[ ciepln; -jonizacyjne: polega na wygrzewaniu stali w piecu pr|niowym w W analizie wBa[ciwo[ci mechanicznych |eliw przyjmuje si ze - nagrzewanie do temp austenityzowania wykonuje si dwu atmosferze wglowodorw o niskim ci[nieniu z jednoczesnym grafit ma zerowa wytrzymaBo[ na rozciganie. stopniowo ( czasem 3stopniowo dla narzdzi o skomplikowanych przyBo|eniem wysokiego napicia staBego miedzy obrabianym {eliwo szare modyfikowane- o wy|szej wytrzymaBo[ci uzyskuje ksztaBtach) ; stal podgrzewa si w solach o temp 550, 850 st. i przedmiotem (katoda) a anoda. W tych warunkach nastpuje si dziki zabiegowi modyfikacji polegajcej na zmniejszeniu dopiero pzniej przenosi si do kpieli solnej o temp wyBadowanie jarzeniowe i wytwarza si plazma. pBatkw grafitu. Do ciekBego stopu tuz przed odlaniem dosypuje austenityzowania( 1170-1270 st.); chBodzenie prowadzi si w Hartowanie po nawglaniu stosuje si w celu: si niewielka ilo[ sproszkowanego modyfikatora (stop Fe-Si z oleju a niekiedy w strumieniu spr|onego powietrza; uzyskuje si - otrzymania w warstwie wierzchniej struktury drobnoiglastego dodatkiem Ca, Al., Sr lub Ba) tworzcego zarodki krystalizacji struktur skBadajca si z martenzytu , okoBo 20 austenitu martenzytu z wglikami, co zwiksza twardo[ powierzchni do grafitu. Osnowa |eliwa modyfikowanego jest perlit. Osiga si to szcztkowego i nierozpuszczonych wglikw( twardo[ ok. 60 HRC przez poddawanie modyfikacji |eliwa o malej zawarto[ci wgla i zahartowanych stali =63-66 HRC); nastpnie wykonuje si - zapewnienia znacznej cigliwo[ci i wymaganych wBa[ciwo[ci krzemu. Drobny grafit pogarsza wBa[ciwo[ci wytrzymaBo[ciowe odpuszczanie ( temp 550-570st. ) po obrbce cieplnej uzyskuje wytrzymaBo[ciowych rdzenia. struktury perlityczno-grafitowej. si struktur martenzytu wraz ze sferoidyzowanymi b) Azotowanie: polega na dyfuzyjnym nasycaniu stali azotem , {eliwo sferoidalne- w porwnaniu z szarym zwykBym ma wiksz wglikami(twardo[ wtrna  do 68 HRC) przebiega zwykle w temp 500-600 st w atmosferze zawierajcej wytrzymaBo[, plastyczno[ i udarno[. R 400-800 MPa, Zastosowanie: no|e tokarskie, frezy, narzdzia skrawajce, m wolne atomy azotu. wydBu|enie A5=2-15. Oznacza si literami EN-GJS.Szczegolnie przyrzdy pomiarowe(du|a stabilno[ wymiarowa) Azotowanie mo|e by: korzystne wBa[ciwo[ci wytrzymaBo[ciowe i plastyczne |eliw Oznacza si je litera S, litera M oznacza si molibden, C -krtkookresowe 0,5-4 h sferoidalnych Osiga si przez hartowanie izotermiczne w temp podwy|szona zawarto[ wgla. Na pocztku litery HS, a 1 ferrytyczne: gazowe, fluidalne , jarzeniowe 250-400C. Z |eliw sferoidalnych odlewa si elementy nara|one nastpnie liczby oznaczajce zawarto[ci procentowe 2 austenityczne: gazowe, fluidalne , jarzeniowe na znaczne obci|enia np. korpusy, obudowy, dzwignie, cz[ci pierwiastkw stopowych w nastpujcej kolejno[ci wolfram, - dBugookresowe( klasyczne) gazowe, jarzeniowe napdw hydraulicznych, wrzeciona obrabiarek. Zastpuje czsto molibden, wanad i kobalt. Z kolei na narzdziach wykonanych z - [redniookresowe , 4-20 h ; gazowe, fluidalne, jarzeniowe staliwo gdy| jest taDsze. tych stali czsto wystpuj symbol HSS, ktry jest skrtem ang. Struktura warstwy azotowanej: {eliwo cigliwe- uzyskuje si przez wy|arzanie grafityzujce nazwy stali szybkotncych. Istniej 2 grupy stali: bezkobaltowe zwykle zbudowane s z 2 stref: |eliwa biaBego podeutektycznego. Wyr|nia si |eliwo cigliwe oraz kobaltowe. 1. przypowierzchniowej nieulegajcej trawieniu, biaBe odwglone i |eliwo cigle czarne nieodweglone. Spiekane stale szybkotnce: te stale wytwarza si tak|e metoda skBadajcej si z bogatych w azot wgloazotkw -, Aby uzyska struktur |eliwa cigliwego biaBego, prowadzi si metalurgii proszkw. Metoda ta polega na wytworzeniu proszku Fe (N,C) i azotkw y lub tylko azotkw; strefa wy|arzanie grafityzujce odlewu obsypanego hematytem stali przez rozpylenie ciekBej stali strumieniem gazu lub 2-3 wgloazotkw mo|e zawiera pory, jest krucha, (Fe2O3) w temp. ok. 1000C przez kilka dni!!! powietrza, a nastpnie prasowaniu go i spiekaniu w wysokiej 2. strefy azotowania wewntrznego , ktra w stalach - Struktur |eliwa cigliwego czarnego uzyskuje si przez temp. (1250C) najcz[ciej przy izostatycznym [ciskaniu. Zaletami wglowych jest roztworem staBym azotu w |elazie z wy|arzanie odlewu z |eliwa biaBego w o[rodku obojtnym tych stali s: izotropia wBa[ciwo[ci, twardo[ przy lepszej wydzieleniami lub bez wydzieleD azotw |elaza ; strefa (piasek) w temp 950C przez dBugi czas (dwie doby). {eliwo cigliwo[ci, rwnomierna struktura, mo|liwo[ uzyskania stali o ta trawi si ciemniej ni| rdzeD cigliwe czarne powstaje przy bardzo wolnym studzeniu odlewu wikszej zawarto[ci wgla. Zalety: w zakresie 760-700C jego struktur tworz grafit kBaczkowy i Stale narzdziowe do pracy na zimno-(stale wglowe) du|a twardo[ powierzchniowa ferryt. Oznaczenia: {eliwa cigliwe cechuje dobra wytrzymaBo[, plastyczno[ i oznacza si liter N oraz liczbami od 7-13 okre[lajcymi [rednia niewielkie odksztaBcenia elementw podczas azotowania udarno[. zastosowanie w przemy[le motoryzacyjnym (obudowy, zawarto[ wgla w stali. mosty, osBony, waBy karbowe, piasty kol, korbowody) Owe stale mog pracowa w temp. nie przekraczajcej 200 C, du|a wytrzymaBo[ zmczeniowa elementw c) Powstawanie grafitu podczas przemiany eutektycznej zawieraj 0,65-1,40 wgla, s to wic stale eutektoidalne i azotowanych sprzyjaj nastpujce czynniki: nadeutektoidale odporno[ na korozje gazow i atmosferyczn -du|a warto[ rwnowa|nika wgla C Dzieli si je na: zwikszona odporno[ na [cieranie , zacieranie , - obecno[ innych pierwiastkw sprzyjajcych grafityzacji (Cu, Ni, -pBytko hartujce: maj wiksz czysto[ ale mniejsz hartowno[ zu|ycie adhezyjne Al., Ti) , mo|na z nich wykonywa narzdzia ktrych grubo[ci nie wzgldnie nisk temp procesu, umo|liwiajc -wolne chBodzenie odlewu podczas krzepnicia (grube [cianki, przekraczaj 20 mm wytworzenie twardej warstwy na uprzednio forma piaskowa) - gBboko hartujce: wytwarza si z nich narzdzia o wikszych ulepszonym cieplnie rdzeniu -dodatek modyfikatorw (stopy zwane |elazokrzemem: Si-30Fe z rozmiarach c) Borowanie: polega na dyfuzyjnym nasycaniu borem warstwy dodatkiem Ca, Al., Sr) Jedne i drugie cechuje niewielka hartowno[ i utwardzaj si one wierzchniej stali w temp 900-1000C przez kilka do kilkunastu Ad 10 tylko powierzchniowo godzin; proces najcz[ciej odbywa si w proszkach, pastach. a) Stal jest to otrzymywane w procesach stalowniczych stop Hartuje si je w temp. 760-800 C, chBodzi si w wodzie niekiedy w - warstwy borowe na stalach stopowych maj grubo[ 0,08-0,15 |elaza z wglem (C od kilku setnych cz[ci % wagowego do 2,11 ) oleju. Po zahartowaniu uzyskuje si struktur martenyztyczn z mm a na stalach wglowych 0,3 mm; charakteryzuj si du| i innymi pierwiastkami ktre mo|na podzieli cna 3 grupy: austenitem szcztkowym oraz dodatkowo w stalach odporno[ci korozyjn w wodnych roztworach niektrych 1 pierwiastki wprowadzone w procesie stalowniczym nadeutektoidalnych nie rozpuszczonego podczas kwasw oraz du| odporno[ci na utlenianie w wysokiej nazwa si domieszkami metalicznymi Mn, Si , Al. ktrych austenityzowania cementytu kulkowego. Twardo[ 65 HRC, temperaturze zadaniem jest wizanie tlenu i siarki 11 %) oraz Cr, Cu i Ti odpuszczanie w temp 180-300 C przez 1- 2h i chBodzi na - borowaniu dyfuzyjnemu poddaje si cz[ci maszyn i narzdzi pochodzce ze zBomu u|ywanego przez huty powietrzu . Od temp 80C wydziela si w martenzycie wglik w nara|one w eksploatacji na zu|ycie przez tarcie ; warstwy 2 pierwiastki wprowadzone w celu zmiany wBa[ciwo[ci postaci dyspersyjnych czstek , st|enie wgla maleje i w efekcie zbudowane s z borkw |elaza FeB i Fe2B , maja one struktur stali nazywa si dodatkami stopowymi zmniejsza si twardo[. Ze wzrostem temp. wglik ulega iglast ukierunkowan prostopadle do powierzchni ; warstwy te koagulacji a od temp 300C rozpuszcza si w osnowie. W jego dochodzi do 115HB), sztuczne( mniejsza wytrzymaBo[ 400MPa, Ceramika in|ynierska: okre[lana jest rwnie| jako specjalna i miejsce pojawia si cementyt. Wzrost wielko[ci czstek = spowodowane jest to pojawieniem si faz przej[ciowych teta i drobnoziarnista ;wytwarzana jest w wyniku spiekania w wysokiej mniejsza twardo[; w temp 200-300 C austenit czstkowy teta ) temp. bez udziaBu fazy ciekBej, bardzo czystych zwizkw, takich przemienia si w mieszanin ferrytu i cementytu . d) Modyfikacja siluminw- w celu poprawienia wBa[ciwo[ci jak tlenki , wgliki, azotki, ale tak|e diament i wykazujce w Zastosowanie: wytrzymaBo[ciowych i plastycznych siluminw dokonuje si ich stanie staBym posta krystaliczn bez udziaBu fazy szklistej oraz - najtaDsze stale narzdziowe, modyfikacji. Do ciekBego stopu o temp wy|szej od temp prawie teoretyczn gsto[. - narzdzia do obrbki rcznej bdz maszynowej o maBej odlewania dodaje si modyfikatory (zwizki sodu, strontu lub a ) rodzaje ceramiki narzdziowej: szybko[ci pracy antymonu) powodujce rozdrobnienie struktury i zaokrglenie 1 tlenek aluminium: ceramika z tlenku aluminium nale|y do - jak wicej wgla to wykorzystuje si na pilniki, narzdzia do krysztaBw krzemu. Modyfikatory zmieniaj ukBad rwnowagi gorszych gatunkw gdy| w prbie zginania osiga obrbki kamieni, no|e do papieru Al.-Si obni|ajc temp eutektyczna i przesuwaj punkt eutektyczny wytrzymaBo[ do 600 MPa. Cz[ciej stosuje si ceramik - jak mniej wgla to wiertBa, gwintowniki, narzynki do wikszej zawarto[ci krzemu (14). Modyfikowane stopy mieszana w skBad ktrej oprcz tlenku aluminium wchodz Stale narzdziowe do pracy na gorco- eutektyczne po zakrzepniciu maja w strukturze dendryty wgliki tytanu, ktre zwikszaj wytrzymaBo[ na zginanie do Oznaczenia: roztworu alfa na tle drobnoziarnistej eutektyki zBo|onej z 650 MPa Oznacza si je liter W, za ktra wystpuj litery i cyfry roztworu staBego alfa i zaokrglonych wydzieleD krzemu. 2 azotek krzemu: ceramika azotkowa Si3N4 nale|y do nowszych oznaczajce skBad stali. Zawieraj najmniej wgla ze wszystkich e) Mosidz - stop miedzi i cynku zawierajcy do 40 tego metalu. gatunkw ceramiki in|ynierskiej i jej gatunki uzyskuj stali narzdziowych: 0,25-0,60 Mosidze mog zawiera tak|e dodatki takich metali jak oBw, wytrzymaBo[ na zginanie ponad 1000 MPa , w formie Obrbka cieplna  zakres temp austenityzowania zawiera si w aluminium, cyna , mangan, |elazo i chrom oraz krzem. Topi si w zmodyfikowanej wystpuje pod nazw sialon. Mo|na j granicach 880-1140 C , chBodzenie prowadzi si w oleju lub w temperaturze ok. 1000C (zale|nie od gatunku). udoskonali przez umocnienie za pomoc wiskersw SiC. strumieniu spr|onego powietrza. Po zahartowaniu uzyskuje si Mosidz ma kolor |Bty (zBoty), lecz przy mniejszych Ceramik azotkow przeznaczon na narzdzia skrawajce struktur martenyztyczn z austenitem szcztkowym i czsto zawarto[ciach cynku zbli|a si do naturalnego koloru miedzi. pokrywa si warstw tlenkw aby zwikszy odporno[ na tak|e wystpuj struktury bainityczne. Stop ten jest odporny na korozj, cigliwy, Batwy do obrbki utlenianie zazwyczaj po hartowaniu pozostaj nierozpuszczone sferoidalne plastycznej. Posiada dobre wBa[ciwo[ci odlewnicze. 3 tlenek cyrkonu: podstawowym skBadnikiem jest ZrO2; wgliki stopowe. Twardo[ =46-56 HRC. Odpuszczanie, Mosidze stosuje si na wyroby armatury, osprzt odporny na wyr|nia si ona wytrzymaBo[ci na zginanie 2500 MPa oraz dwukrotne, temp 400-600C = struktura sorbityczna. Twardo[ wod morsk, [ruby okrtowe, okucia budowlane, np. klamki; zadowalajc odporno[ci na propagacj pkni dochodzc jest wyraznie mniejsza ni| w stalach na zimno, ale dziki temu te wytrzymalszy od brzu, poniewa| zawiera cynk nadajcy mu do 10MPa sqrt(m), jest cz[ciej u|ywana na elementy stale maj lepsze wBa[ciwo[ci plastyczne, twardo[. Jest on bardzo przydatny do obrbki plastycznej na konstrukcyjne ani|eli na narzdzia skrawajce, trac swoje zastosowanie: odporne na obci|enia dynamiczne , matryce do zimno, wBa[ciwo[ci w temp 800-1000 C lecz w temp ni|szej dobrze prasowania i kucia na gorc, stemple, u|ycie ich na formy do Ze wzgldu na skBad mosidze dzieli si na: speBniaj sw funkcj np. w Bo|yskach tocznych pracujcych odlewania 1 dwuskBadnikowe w temp 300-400 C d)PodziaB stali odpornej na korozj gdy chrom zostanie w 2 oBowiowe c) pokrycia ceramiczne zwikszajce trwaBo[ osnowie, chrom decyduje o odporno[ci korozyjnej 3 specjalne( cynowe, aluminiowe, manganowe, niklowe, Ad 14 Stale austenityczne(kwasoodporne ) - Cr 17-23 od temp krzemowe) MateriaBy polimerowe to materiaBy organiczne zBo|one ze topnienia do ujemnych nie ma przej[cia austenitu w ferryt , 4 wysokoniklowe zwizkw wgla. Surowcem do wytwarzania polimerw oraz dlatego nie hartujemy; stale te s odporne na dziaBanie kwasw f) Brzy  stopy miedzi z innymi metalami i ewentualnie innymi surowce zawierajce wgiel, Np. ropa, kopaliny. Polimery organicznych, warstwa chromu zabezpiecza przed dalszym pierwiastkami, w ktrym zawarto[ miedzi zawiera si w powstaj w wyniku poBczenia wizaniami kowalencyjnymi wielu postpem korozji ; nie s odporne na chlor ; posiadaj nisk granicach 80-90 wagowych. Brzy posiadaj dobre wBasno[ci grup atomw. Atomy te nazywamy monomerami. przewodno[ ciepln (w porwnaniu ze stopami miedzi i wytrzymaBo[ciowe, s Batwo obrabialne. Zastosowanie brzw Polimery s to ciaBa bezpostaciowe, czyli atomy s uBo|one w aluminium); wysok cigliwo[, tak|e w temperaturach ciekBego jest ograniczone ze wzgldu na ich wysok cen. sposb przypadkowy, nie ma struktury krystalicznej. Czsteczki helu i azotu, dobr spawalno[, zastosowanie: przemysB Brzy dzieli si na brzy do obrbki plastycznej, dostarczane w mog ukBada si w sposb krystaliczny. spo|ywczy; formie wyrobw hutniczych  blach, pasw, ta[m, prtw, W skBad polimerw wchodz dodatki: Stale ferrytyczne - stale o niskiej zawarto[ci wgla, mniej ni| 0,1 ; drutw i rur oraz brzy odlewnicze dostarczane w postaci sztab 1 NapeBniacze, ktre maj na celu obni|enie ceny Cr 13-17 , nie mo|emy tu zastosowa hartowania bo nie ma tu lub ksw polimeru przemiany ferrytu w austenit, przeprowadzamy jedynie obrbk Brzy do obrbki plastycznej: 2 Barwniki, ktre nadaj kolor na zimno; odporne na korozje gazow , mog pracowa w temp Brz cynowy  zawierajcy od 1do 9 cyny 3 Zmikczacze 800 C , nie nadaj si do spawania, mo|e wystpi krucho[ Posiada barw szar, ktrej intensywno[ wzrasta wraz z 4 Antyutleniacze, tak, |eby polimery w trakcie zwizana z wydzielaniem wglikw. Stosowane jako materiaBy zawarto[ci cyny. eksploatacji nie pkaBy i dziaBaBy niezawodnie. |aroodporne w szczeglno[ci w [rodowisku gazw spalinowych Brz aluminiowy  zawierajcy od 4do 11 aluminium Polimery dzielimy na: zawierajcych zwizki siarki Brz berylowy  zawierajcy od 1,6 do 2,1 berylu 2. Termoplastyczne  po podgrzaniu przechodz Stal martenzytyczna- ([redniowglowa) 0,2-0,4 C , 12-14 Cr brz krzemowy  BK31 (CuSi3Mn1) w stan plastyczny, mo|emy zmieni ich ksztaBt, hartujemy takie stale w temp 950-1050 st. odpuszczanie zawierajcy 2,7 do 3,5 krzemu i 1,0 do 1,5 manganu, przy a po ochBodzeniu twardniej i przyjmuj taki przeprowadzamy w temp 200-300 st. Musimy unika wy|szych zanieczyszczeniach nie przekraczajcych 1,0 ksztaBt, jaki im nadali[my wcze[niej. temp. przy odpuszczaniu poniewa| bd si wydzielaBy wgliki Brz manganowy  BM123 (CuMn12Ni3) 3. Utwardzalne wysokochromowe; podczas obrbki cieplnej nale|y unika zawierajcy 11,5 do 13 manganu Termoutwardzalne  temperatura wolnego chBodzenia bo rwnie| mog si wydziela wgliki Po[rd brzw odlewniczych wyr|nia si: Chemoutwardzalne  utwardzacz chemiczny chromu. Stale tego typu zachowuj dobre wBa[ciwo[ci brz cynowy 4. Elastomery  polimery o du|ych odksztaBceniach plastyczno-wytrzymaBo[ciowe w szerokim zakresie temperatur spr|ystych brz cynowo-fosforowy pracy. Zastosowanie: narzdzia chirurgiczne , stomatologiczne, brz cynowo-cynkowy no|e odporne na [cieranie brz cynowo-oBowiowy Ad 11 brz cynowo-cynkowo-oBowiowy a) Siluminy - s to stopy aluminium z krzemem i ewentualnie z brz aluminiowo-|elazowy dodatkiem Mn, Mg, Cu i Ni. Maja dobra lejno[, (krzem wpBywa brz aluminiowo-|elazowo-manganowy na dobr lejno[)maBy skurcz, dokBadnie wypeBniaj form. brz krzemowo-cynkowo-manganowy WytrzymaBo[ na rozciganie 160-300MPa przy bardzo maBym Stopem zaliczanym czasami do brzw jest tak|e spi|. wydBu|eniu A5=0,2-4i twardo[ci 50-100HB. Ad 12 PodziaB siluminw: Kompozyt skBada si z osnowy i umieszczonego w niej drugiego 1 podeutektyczne 4-10 Si, odlewy gBowic silnikw skBadnika (zbrojenia) o znacznie lepszych wBa[ciwo[ciach spalinowych. mechanicznych 2 Eutektyczne 10-13Si, odlewy tBokw silnikw a)PodziaB kompozytw ze wzgldu na osnow: spalinowych, cz[ci o skomplikowanych ksztaBtach, cz[ci 1 kompozyty metalowe pracujce w podwy|szonej temp i odporne na korozje w %kompozyty o osnowie ze stopu metali lekkich ( Mg, Al, widzie morskiej Ti) 3 Nadeutektyczne 17-30 Si, odlewy silnie obci|onych %kompozyty o osnowie ze stopu srebra i miedzi silnikw spalinowych %kompozyty o osnowie ze stopu niklu b) Duraluminium jest to stop aluminium z miedzi.(gBwnym %kompozyty o osnowie ze stopu oBowiu i cynku skBadnikiem jest miedz, dlatego stosujemy platerowanie: 2 kompozyty polimerowe (|ywice termoutwardzalne jak pokrywanie czystym AL.) Miedz: 2-4,9, magnez: 0,3-1,8, mangan: fenoplasty i aminoplasty; duroplasty 0,4-1,1. Najpopularniejszym duraluminium jest AlCu4 Mg1 chemoutwardzalne, silikony, tworzywa termoplastyczne oznaczone jako PA6. Stop ten ma struktur roztworu staBego alfa 3 kompozyty ceramiczne (materiaBy budowlane jak miedzi w aluminium oraz fazy, teta, ktra jest faza cement i gips; materiaBy hutnicze midzymetaliczn. Faza ta wydziela si wtrnie na granicy ziaren - gBwnie ogniotrwaBe; materiaBy stosowane w roztworu alfa wskutek zmniejszania si rozpuszczalno[ci miedzi w elektronice) aluminium od 5,7 w temp 548C do 0,1 w temp 20C. Wydzielenia b) kompozyty o osnowie fazy zwikszaj wytrzymaBo[ stopu a zmniejszaj odporno[ na polimerowej , najcz[ciej stosuje si zbrojenia wBknem kruche pkanie. szkalnym , wglowym, aramidowym i borowym c) Utwardzanie wydzieleniowe stopw AlCu inaczej dyspersyjne utwardzalne: powszechnie stosowane s epoksydy i polega na umocnieniu roztworu staBego przez dyspersyjne poliestry wydzielenia faz midzymetalicznych. Im s one drobniejsze i jest termoplastyczne: bardziej cigliwe ni| duroplasty, lecz o miedzy nimi mniejsza odlegBo[ wzrastaj wBa[ciwo[ci mniejszej odporno[ci na temp. wytrzymaBo[ciowe. Utwardzanie skBada si z: metalowej: aluminium, stopy aluwium: lit, magnez, tytan; - przesycania: jest to obrbka cieplna stopu zaburzajca stan wBknami s grafit, tlenek aluwium, wglik krzemu i bor rwnowagi stopu. Duraluminium nagrzewamy do temp 500-520C ceramicznej : wglik krzemu, azotek krzemu, tlenek uzyskujc jednorodna struktur roztworu staBego alfa (miedz aluminium, mulit, wBknami s r|ne materiaBy rozpuszcza si w aluminium) nastpnie szybko chBodzimy stop w ceramiczne wodzie, co nie pozwala na wydzielenie si fazy c) techniki wytwarzania midzymetalicznej- teta (roztwr przesycony). W niskiej temp d) zastosowanie jest mocno ograniczona dyfuzja i roztwr jest stabilny. W temp Kompozyty pozwalaj na otrzymywanie lekkich, mocnych i pokojowej jest niestabilny i d|y do stanu rwnowagi przez elastycznych konstrukcji. wydzielenie tego nadmiaru miedzi i ulega starzeniu. - produkcja sprztu wyczynowego( kompozyt wglowy) -starzenie: proces dBugotrwaBy polegajcy na tworzeniu skupisk - samoloty bojowe i inne zastosowanie militarne, wdki (k. atomw miedzi w roztworze alfa, czyli stref wglowe) przedwydzieleniowych tzw. G-P, z ktrych nastpnie powstaj - kamizelki kuloodporne, kombinezony motocyklowe, rkawice , wydzielenia faz nierwnowagowych po[rednich, kolejno teta i obuwie sportowe i ochronne(kevlar) teta oraz w odpowiednio wysokiej temp fazy rwnowagowej - ramy rowerowe, tBoki w silnikach spalinowych( k. z osnow teta (CuAl2). Starzenie mo|e by: samorzutne (pozwala na aluminium) uzyskanie najwikszego umocnienia, wzrasta do, okoBo 250 MPa Ad 13 a bezpo[rednio po przesyceniu nawet do 450 MPa, twardo[

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mat[1] budowlane teoria sciaga
materialy bitumiczne sciaga
Wytrzymałość Materiałów II teoria
negocjacje materialy pomocnicze negocjacje sciaga pl
tsip sciaga teoria
sciaga fizyka teoria source
TEORIA PRAWA MATERIAŁY 2013 2014
Materia sciaga
Kwantowa teoria materii
SCIAGA TEORIA PTM REV B
Teoria komunikacji kolos materiał
Teoria fal materi De Broglie
ściąga z mikro (cały materiał) doc
ściąga z mikro (cały materiał) doc
Materiałoznawstwo ściaga II III sem W 10
pawlikowski, fizyka, szczególna teoria względności
Teoria i metodologia nauki o informacji

więcej podobnych podstron