3833474753

PRZEGLĄD GÓRNICZY 2011

większej dhigości, rzędu setek, a nawet ponad tysiąca metrów. Ponadto udostępnienie w warunkach amerykańskich złoża

0    powierzchni jednej mili kwadratowej wymaga 16 odrębnych otworów pionowych, podczas gdy ten sam obszar można udostępnić kilkoma otworami poziomymi wykonanymi z jednej lokalizacji. Zaletą tych ostatnich jest także minimalizacja in-frastruktuiy pomocniczej: dróg dojazdowych, nirociągów^: itd.

Niska przepuszczalność utworów gazonośnych wymaga znacznie gęstszej siatki wierceń niż w przypadku złóż konwencjonalnych. Przeciętna powierzchnia udostępniana z pojedynczego otworu pionowego wynosi 40 ac (16 ha), a dla poziomego -160 akrów (65 ha - 0,25 mili kwadratowej). (1 akr = ca 0,405 ha). Wychodząc z tego założenia udostępnienie złoża o powierzchni 1 mili kwadratowej wymaga 16 otworów pionowych, wykonywanych z odrębnych lokalizacji lub 4 otworów poziomych wierconych z jednego miejsca. Przyjmując zatem wykorzystanie powierzchni przy padającej na infrastrukturę otworu pionowego 4,8 ac (2 ha) uzyskujemy odpowiednio 77 ac (31 ha) i a na 4 otwoiy poziome wykonywane z pojedynczej lokalizacji jedynie 7.4 akra (3 ha) [6], W celu wyprodukowania podobnej objętości gazu za pomocą otworów pionowych należy wykorzystać zatem około dziesięciokrotnie w iększą powierzchnię terenu niż wykonując otwoiy poziome. Według źródeł krajowych odnoszących się do konwencjonalnych otw orów poszukiwaw czych, o głębokości 3+5 tys. m |4], przy jmuje się, iż powierzchnia infrastruktury wiertni i dróg transportowych wynosi od 0,8 do 1,5 ha.

2.2. Zmiany w świccie organicznym

Każdy z etapów⁷ udostępniania i wykony stania złoża gazowego: poszukiw ania, dowlercanie, eksploatacja i rekulty w acja - wywiera wpływ na przyrodę ożyw ioną. W tym kontekście wykonywanie otworów wlelodennych, poziomych stwarza możliwości ograniczania ingerencji w biosferę. Stwarza rów nież możliwość udostępnienia złóż lub ich fragmentów⁷ znajdujących się w zasięgu cennych przyrodniczo obszarów (torfowisk, obszarów leśnych), które w innym przypadku byłyby zagrożone lub uległyby fragmentacji. Poza ty m, że w spólczesne technologie pozwalają na ograniczenie skutków środowiskowych w trakcie eksploatacji gazu. także zakres

1    zasięg zabiegów⁷ późniejszych rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych może być ograniczony. Należy zaznaczyć, iż nawet czasowe zabiegi rekultywacyjne (na czas wieloletniej eksploatacji), poprzedzające likwidację otworu (nasadzenia, odpowiednie kształtowanie reliefu terenu) umożliwiają zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko.

2.3. Zmiany w środowisku wodnym

Mimo iż wiercenie otworów z płuczką powietrzną staje się coraz bardziej pow szechne w formacjach o niewielkich ciśnieniach złożowych, to zastosowanie tradycyjnej technologii w wielu sytuacjach jest niezastąpione. Wiercenia z zamkniętym obiegiem płuczki pozwalają na ograniczenie zużycia składników potrzebnych do jej przygotowania (głównie wody) i mogą znaleźć zastosowanie w⁷ sytuacjach, gdzie dbałość o stan środow iska ma szczególne znaczenie. W tym przypadku wymagane jest zmagazynowanie odpowiedniej ilości wody służącej do przygotow ania płuczki i pły nów szczelinujących. Do tego celu służą często zbiorniki otwarte wykonywane jako wykopy, nie zawsze jednak odpowiednio uszczelnione, np. foliami z tworzyw sztucznych. Niewykonana likwidacja zbiorników po zakończeniu operacji wiertniczych może stw arzać zagrożenie zanieczy szczeniem wód środow iska gruntowo-wodnego oraz zatruciem zwierząt gospodarskich i dziko ży jących, które mogą potraktow ać je jako miejsce wdopoju.

Stosowane powszechnie szczelinowanie hydrauliczne (rys. 2) polega na zatłaczaniu do formacji złożowej mieszanin szczelinujących pod odpow iednim ciśnieniem i z odpowiednim wydatkiem. Proces ten realizowany jest etapowo, tak aby zapewnić wywołanie, a następnie poszerzenie istniejących pęknięć i szczelin oraz nie dopuścić do zamknięcia się szczelin. Mieszaniny szczelinujące w tłaczane są w znaczących ilościach, izędu 2.5 miliona gal (9500 m^}) na otwór, z wysokim wydatkiem rzędu 3000 gal/min (11 m'/min) [1],

Podstawowymi składnikami mieszanin szczelinujących są woda i piasek. Pozostałe dodatki, nie przekraczające na ogól 2 % to: kwas solny (rozpuszczanie minerałów i inicjacja szczelinowania), biocydy (zapobieganie korozyjnej działalności bakterii), oleje mineralne (zmniejszenie tarcia), glikole (zapobieganie powstawania osadów w przewodzie), środki powierzchniowo czy nne (mody fikacja napięcia powierzchniowego). Mimo iż wymienione substancje są powszechnie

szczeliny hydrauliczne

Rys. 2. Schemat efektów szczelinowania hydraulicznego wg [8|